Những tác hại của tia UV đối với sức khỏe con người

Tia cực tím (UV) là gì?

Tia cực tím hay còn gọi là tia tử ngoại là tia do mặt trời phát ra có tia có bước sóng ngắn hơn so với ánh sáng nhìn thấy được và dài hơn so với tia X, bước sóng của tia UV từ 10nm đến 380nm. Liên quan đến sức khỏe của con người và dựa vào bước sóng tia UV được chia làm 3 loại:

UVA: Bước sóng từ 380 đến 315 nm

UVB: Bước sóng từ 315 đến 280 nm: Tia UVB kích thích quá trình chuyển hóa Melanin (sắc tố da) làm cho da đen và sạm đi.

UVC: Bước sóng <280nm: sóng ngắn có tính tiệt trùng.

Ngoài tia cực tím do mặt trời phát ra còn có các tia cực tím nhân tạo như tia cực tím từ máy hàn phát ra, từ các thiết bị như máy tính, điện thoại, tivi.

Tia UV bao nhiêu là có hại?

Các tia UV có mức năng lượng khác nhau sẽ có mức độ tác hại khác nhau đến sức khỏe và môi trường sống của con người:

Tia UVA (380 – 315nm): có thể xuyên qua mây mù, không khí, gây lão hóa da.

Tia UVB (315 – 280nm): vẫn có khả năng xuyên một phần qua ozon và khí quyển, gây say nắng, tổn thương và làm đen da.

Tia UVC (280 – 100nm): tia UV có năng lượng cao nhất, gây ung thư da nhưng đã có tầng ozon chặn lại.

Trong các báo động về phân độ tia cực tím từ các Trung tâm Khí tượng thủy văn thường sử dụng thuật ngữ: chỉ số tia cực tím hay còn gọi là chỉ số UV là phép đo tiêu chuẩn quốc tế về độ mạnh của bức xạ cực tím từ ánh sáng mặt trời. Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA), chỉ số UV dao động từ 0 – 2 được xem là thấp, chỉ số UV từ 8 – 10 có thời gian gây bỏng là 25 phút, đối với chỉ số UV từ 11 trở lên được xem là cực kỳ cao, rất nguy hiểm, nguy cơ làm tổn thương da, mắt bị bỏng nếu tiếp xúc ánh nắng mặt trời trong khoảng 15 phút mà không được bảo vệ.

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia Việt Nam, nhiệt độ cao nhất ghi nhận Hà Nội vào ngày 18/5 vừa qua dao động trong khoảng 37 – 39 độ C, có nơi vượt hơn 39 độ. Trang World Weather Online của Anh Quốc dự báo Chỉ số tia cực tím tại Hà Nội vào ngày 19/5 sẽ đạt mức 11. Trong tháng vừa qua, tại các tỉnh phía Nam cũng trải qua đợt nắng nóng gay gắt với nền nhiệt trung bình dao động từ 35 – 38 độ C, chỉ số tia cực tím ở mức 12: cảnh báo nguy hiểm cực độ.

Mặt Trời tỏa ra cả 3 loại tia cực tím: UVA, UVB và UVC.

7 tác hại của tia UV đối với sức khỏe con người

Nếu không có biện pháp phòng tránh hiệu quả, tia cực tím có thể gây ra 7 hệ lụy đối với sức khỏe như sau:

Tia cực tím gây ung thư da

Mỗi năm, số ca mắc ung thư da ở Mỹ được chẩn đoán nhiều hơn các ca mắc ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư phổi và ung thư ruột kết. Theo thống kê, cứ 5 người Mỹ sẽ có một người mắc ung thư da trong một giai đoạn nào đó suốt cuộc đời của họ. Số người chết vì ung thư da đang nhiều lên sau mỗi giờ. Phơi nhiễm tia cực tím không an toàn là yếu tố hàng đầu dẫn đến ung thư da.

Dạng ung thư da không phải u ác tính ít gây tử vong hơn, tuy nhiên chúng có thể lan rộng ra khắp cơ thể, gây biến dạng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được điều trị.

U ác tính

U ác tính là dạng ung thư da nguy hiểm nhất hiện nay và là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở thanh thiếu niên độ tuổi từ 15 – 29 tuổi tại Mỹ. Khối u ác tính chiếm khoảng 3% các trường hợp được chẩn đoán ung thư da. Tuy nhiên, 75% người mắc ung thư da tử vong là do u ác tính. Phơi nhiễm tia cực tím và có tiền sử bị cháy nắng trong thời thơ ấu là yếu tố phổ biến gây bệnh. Bên cạnh đó, yếu tố di truyền, sự suy giảm hệ thống miễn dịch cũng có thể gây ung thư da.

Ung thư da tế bào đáy

Ung thư tế bào đáy là loại ung thư da phổ biến nhất. Chúng thường xuất hiện ở trên đầu và cổ nhưng cũng có thể xảy ra ở các vùng da khác. Ung thư tế bào đáy phát triển chậm, hiếm khi lan ra các bộ phận.

Ung thư biểu mô tế bào vảy

Tac hai cua tia cuc tim doi voi con nguoi chưa dừng lại ở đó, chúng còn làm xuất hiện các khối u dưới dạng nốt ruồi hoặc đốm vảy màu đỏ. Dạng ung thư này có thể phát triển thành khối u lớn, không giống như carcinoma tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy có thể lan đến các bộ phận khác của cơ thể.

Tia cực tím gây lão hóa da sớm

Tiếp xúc lâu ngày với ánh nắng mặt trời cũng gây lão hóa da sớm. Theo thời gian, da có thể bị nhăn nheo, hình thành các vết nám, tàn nhang và đốm nâu. Lão hóa da sớm sẽ biểu hiện sau một thời gian phơi nhiễm âm thầm với tia UVA (loại tia cực tím có bước sóng dài, xuyên qua lớp vải, cửa kính và tác động lên da). Lão hóa da bình thường là quy luật tự nhiên, tuy nhiên có đến 90% người bị lão hóa da sớm là do tác động của tia cực tím, ánh nắng mặt trời. Nếu có biện pháp bảo vệ da thích đáng trước tác hại của tia UV, hầu hết tình trạng lão hóa da sớm có thể tránh được.

Tia cực tím gây đục thủy tinh thể và các tổn thương mắt

Đục thủy tinh thể là một dạng tổn thương mắt, trong đó, thủy tinh thể bị mất đi độ trong suốt. Nếu không được điều trị, đục thủy tinh thể sẽ dẫn đến chứng mù lòa. Các nghiên cứu cho thấy, bức xạ tia cực tím làm tăng khả năng đục thủy tinh thể. Mặc dù có khả năng chữa khỏi bằng cách phẫu thuật mắt, nhưng đục thủy tinh thể làm giảm tầm nhìn của hàng triệu người Mỹ và người dân tốn hàng tỷ USD cho chăm sóc y tế mỗi năm.

Tác hại của tia cực tím đối với con người còn gây ra các tổn thương về mắt khác như pterygium (mộng thịt), ung thư da quanh mí mắt, thoái hóa điểm vàng. Tất cả các vấn đề này đều được giải quyết nếu sử dụng các biện pháp chống tia cực tím thích hợp cho mắt.

Suy giảm hệ miễn dịch

Các nhà khoa học đã phát hiện, việc tiếp xúc quá nhiều với tia UV có thể ngăn chặn hoạt động có lợi của hệ thống miễn dịch cơ thể và ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ tự nhiên của da. Da sẽ kích hoạt hệ thống phòng vệ chống lại những tác nhân gây hại từ bên ngoài như ung thư, nhiễm trùng. Tuy nhiên, nếu bạn phơi nhiễm quá mức với tia cực tím, hệ miễn dịch có thể bị suy yếu, làm giảm khả năng bảo vệ cơ thể khỏi những “kẻ thù” từ bên ngoài.

Chống tia cực tím thế nào để hiệu quả nhất?

Với những phân tích trên, rõ ràng tác hại của tia cực tím đối với con người là vô cùng nguy hiểm. Do đó, sử dụng các biện pháp chống tia cực tím là điều hiển nhiên giúp bảo vệ da và sức khỏe một cách an toàn nhất.

Chống tia cực tím không chỉ đơn thuần là chống nắng hàng ngày. Trong ánh nắng mặt trời, chỉ có 10% là tia cực tím. Vào những ngày mưa hoặc nhiều mây, tia cực tím vẫn hoạt động âm thầm (UVA) và gây ra các tổn thương da đáng kể trong một thời gian dài. Vì vậy, lựa chọn một biện pháp chống tia UV có thể sử dụng đơn giản, hiệu quả mọi lúc mọi nơi là yêu cầu hàng đầu của người sử dụng.

Giang Anh