Tăng mảng xanh – yêu cầu cấp bách của đô thị hiện đại

Con số bình quân 1,5m² cây xanh/người tại TP Hồ Chí Minh là quá thấp nếu đặt cạnh mức trung bình của các thành phố phát triển trong khu vực: Singapore đạt 66m²/người, Kuala Lumpur 23m², Tokyo 10–12m². Điều này cho thấy khoảng cách lớn giữa mục tiêu xây dựng đô thị xanh, văn minh với thực tế hiện hữu tại Việt Nam.

Trong bối cảnh quỹ đất đô thị dần thu hẹp, hệ thống hạ tầng và nhà ở phát triển dày đặc, việc mở rộng công viên hay trồng cây trên diện tích lớn không dễ thực hiện. Rõ ràng, không ai có thể hy sinh nhà cửa hay công trình đang có để lấy diện tích cho cây xanh. Bài toán đặt ra là phải tìm lời giải mới, mềm dẻo và thích ứng với cấu trúc đô thị hiện đại, vừa tăng diện tích xanh vừa không xung đột với không gian xây dựng.

Kinh nghiệm của nhiều quốc gia phát triển cho thấy nông nghiệp đô thị chính là lời giải hiệu quả. Không chỉ là mở rộng khu sản xuất ở ngoại thành, mô hình này còn tạo sự thay đổi trong tư duy quy hoạch: đưa cây xanh quay lại đời sống thành phố dưới những hình thức nhỏ nhưng rất thiết thực. Đó có thể là vườn rau sân thượng, mảng xanh ban công, cây cảnh trong nhà, mái nhà phủ cây, hệ thống rau thủy canh trong tòa nhà, thậm chí các trang trại công nghệ cao nằm trên tầng thượng bãi đỗ xe nhiều tầng. Singapore là ví dụ tiêu biểu, đang hướng đến mục tiêu tự cung 30% nhu cầu lương thực vào năm 2030 bằng chính mô hình này.

Với Việt Nam, sự chuyển dịch này hoàn toàn khả thi nếu được kết hợp với tầm nhìn quy hoạch bền vững. Mỗi dự án xây dựng mới, mỗi công trình tái thiết tại đô thị cần coi hạ tầng xanh là tiêu chí bắt buộc, giống như yêu cầu về giao thông, vệ sinh hay phòng cháy chữa cháy. Không gian xanh không chỉ tạo cảnh quan mà còn là lá chắn tự nhiên giúp điều hòa tiểu khí hậu, giảm nhiệt đô thị, lọc không khí, hạn chế tác động của ô nhiễm và biến đổi khí hậu.

Phát triển đô thị hiện đại không chỉ là xây thêm nhiều tòa nhà cao tầng hay mở rộng bề mặt bê-tông hóa. Một thành phố văn minh phải là nơi cư dân được sống trong môi trường cân bằng, hài hòa giữa phát triển kinh tế – xã hội và môi trường sinh thái. Do đó, bổ sung mảng xanh từ những giải pháp nhỏ nhưng thông minh và sáng tạo chính là hướng đi thiết thực để cải thiện chất lượng sống của người dân, hình thành không gian đô thị xanh – sạch – đẹp và hướng đến phát triển bền vững.

Ngập úng đô thị gây thiệt hại kinh tế ước tính 1-1,5% GDP/năm