14 hiệp hội doanh nghiệp kiến nghị "gỡ vướng" về định mức chi phí tái chế

Nhằm góp ý xây dựng Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát, hỗ trợ thực hiện trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu (Dự thảo định mức chi phí tái chế Fs) và kiến nghị để thực thi tái chế hiệu quả. Ngày 18/8, 14 hiệp hội doanh nghiệp đại diện cho nhiều ngành kinh tế chủ chốt của Việt Nam như: Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam, Hiệp hội sữa Việt Nam, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam, Hiệp hội Dệt may Việt Nam, Hiệp hội Chè Việt Nam, Hiệp hội Nhựa Việt Nam,… tiếp tục có kiến nghị về các vướng mắc tại Dự thảo.

Cần tính toán lại định mức chi phí tái chế, hài hoà lợi ích doanh nghiệp

Cụ thể, tại văn bản góp ý, các Hiệp hội cho biết, luôn ủng hộ Chính phủ trong các nỗ lực bảo vệ môi trường, cũng như đẩy mạnh việc tái chế sản phẩm, bao bì để thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam. Để thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu tái chế sản phẩm, bao bì thải bỏ (EPR) có hiệu lực từ 01/01/2024 theo Nghị định 08/2022/NĐ-CP, các Hiệp hội đã rất tích cực tham gia các hội thảo và có nhiều góp ý chi tiết để giúp Vụ Pháp chế, Bộ Tài Nguyên và Môi trường xây dựng Dự thảo định mức chi phí tái chế Fs, cũng như đề xuất các giải pháp để thực thi EPR được hiệu quả, hài hòa giữa mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển sản xuất - kinh doanh.

Theo các Hiệp hội, tại Dự thảo vẫn tồn những vướng mắc lớn cần được tháo gỡ, nhằm thực hiện chủ trương của Chính phủ trong Công điện 470/CĐ-TTg ngày 26/5/2023 “các Bộ trưởng… tập trung chỉ đạo quyết liệt, hiệu quả, nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho sản xuất kinh doanh, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân”, Nghị quyết 105/NQ-CP của Chính Phủ ngày 15/7/2023 “tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, giảm chi phí, hỗ trợ dòng tiền” và chỉ đạo của Bộ Chính Trị ngày 21/7/2023 “tập trung hỗ trợ người dân, doanh nghiệp giảm áp lực chi phí, thúc đẩy sản xuất”.

Cụ thể, Dự thảo có nhiều định mức tái chế Fs rất cao, gây khó khăn rất lớn cho sản xuất - kinh doanh, cần điều chỉnh cho hợp lý như: Tại dự thảo trình Thủ tướng Chính phủ ngày 27/7/2023, dù Ban Soạn thảo đã có điều chỉnh, nhưng một số định mức chi phí tái chế Fs vẫn cao hơn cả mức Fs trung bình của 14 nước Tây Âu là các nước rất phát triển và có chi phí đắt đỏ như Fs của nhôm cao gấp 1,26 lần, của thủy tinh cao hơn 2,12 lần,… và nguyên nhân chính dẫn đến hiện trạng này là do chưa áp dụng kinh tế tuần hoàn để tính Fs khi chưa trừ đi giá trị thu hồi được.

Đồng thời, với các vật liệu giá trị cao như bao bì kim loại, giấy carton… nhà tái chế chính thức đang có lãi lớn, việc các doanh nghiệp và người tiêu dùng phải nộp phí tái chế cao cho các vật liệu này để hỗ trợ tăng lãi cho nhà tái chế là rất bất hợp lý.

Chưa kể, về mặt phí tái chế, chỉ riêng 3 loại bao bì giấy, nhựa và kim loại, con số ước tính là 6.127 tỷ đồng/năm, cùng với đó là nhiều ngàn tỷ đồng phí tái chế cho các loại bao bì, phương tiện giao thông, sản phẩm thải bỏ khác, đây là một khoản chi phí rất lớn, tạo gánh nặng cho sản xuất - kinh doanh và người tiêu dùng, đặc biệt trong giai đoạn khó khăn hiện nay.

Từ đó, các Hiệp hội đề xuất, điều chỉnh định mức chi phí tái chế Fs hợp lý hơn (chi tiết nêu ở mục I, Phụ lục I), căn cứ vào nghiên cứu của Liên minh Tái chế Việt nam PRO, thực tiễn tái chế của Việt nam và mức phí tái chế trung bình thị trường.

“Với đề xuất này, ước tính phí tái chế 3 loại bao bì giấy, nhựa và kim loại là 3.146 tỷ đồng. Cộng thêm với phí tái chế các loại bao bì, sản phẩm thải bỏ khác, quỹ EPR sẽ có nhiều ngàn tỷ đồng để hỗ trợ các nhà tái chế. Đây là một cố gắng đóng góp rất lớn của các doanh nghiệp trong giai đoạn khó khăn hiện nay, hài hòa được cả 2 mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển sản xuất - kinh doanh”, các Hiệp hội viện dẫn.

Cùng với đó, liên quan đến định mức chi phí tái chế Fs, các Hiệp hội còn kiến nghị: Áp dụng hệ số 0,1 cho các vật liệu có giá trị vật liệu thu hồi được cao hơn chi phí tái chế, bao gồm bao bì kim loại, bao bì giấy, để hỗ trợ việc thu gom sản phẩm, bao bì ở các vùng sâu, vùng xa....; Áp dụng hệ số 0,15 – 0,19 cho phương tiện giao thông; Cho các Hiệp hội sản xuất - kinh doanh được tham gia vào xây dựng Fs, thay vì chỉ có các doanh nghiệp tái chế được tham gia như hiện nay.

Kiến nghị được kết hợp cả tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế

Bên cạnh các vấn đề đã nêu, để triển khai hiệu quả chính sách EPR ở Việt Nam hiệu quả, các Hiệp hội kiến nghị:

Thay đổi cách nộp đóng góp tái chế từ tạm ứng trước vào đầu năm 2024 sang quyết toán theo số lượng thực tế khi kết thúc năm (tức nộp vào 4/2025), để doanh nghiệp vẫn thực hiện đầy đủ trách nhiệm với môi trường mà giảm được khó khăn, giống với cách nộp thuế thu nhập doanh nghiệp là nộp vào đầu kỳ sau;

Cho phép các doanh nghiệp thực hiện kết hợp cả hình thức tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế trong cùng năm cho cùng một loại bao bì, sản phẩm thải bỏ, thay vì bắt buộc chọn một trong 2 hình thức;

Áp dụng hệ số điều chỉnh Fs bằng 0 đối với phần bao bì đã sử dụng vật liệu tái chế ở Việt Nam, và hệ số điều chỉnh Fs bằng 0,5 đối với các loại vật liệu thân thiện với môi trường.

Ngoài ra, cần quy định rõ trách nhiệm tái chế đối với nhà sản xuất phụ tùng, bỏ giới hạn xuất khẩu không quá 20% khối lượng sản phẩm đưa ra thị trường cho một số sản phẩm trong nước chưa tái chế được, ví dụ như pin lithium. Tính trách nhiệm EPR theo nghĩa vụ tái chế cho bao bì chưa có giải pháp tái chế. Công nhận phương pháp đồng xử lý như một giải pháp tái chế.

“Kính mong các Bộ trưởng quan tâm và có chỉ đạo Ban Soạn thảo xem xét, tiếp thu các kiến nghị nêu trên của các Hiệp hội để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Các Hiệp hội cam kết luôn đồng hành cùng với Chính phủ và các Bộ ngành trong việc thúc đẩy bảo vệ môi trường và phát triển đất nước”, 14 hiệp hội nêu trong công văn.

Trước đó, hồi cuối tháng 6 và cuối tháng 7 vừa qua, nhiều vấn đề nêu trên cũng đã được đại diện một số hiệp hội, ngành hàng đề cập tới tại 2 hội thảo cùng về nội dung góp ý vào dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát, hỗ trợ thực hiện trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu.

Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường, bắt đầu từ năm 2024, nhà sản xuất, nhập khẩu phải thực hiện trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì của nhà sản xuất, nhập khẩu. Thực hiện trách nhiệm này, doanh nghiệp được lựa chọn hình thức tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế.

Khi lựa chọn đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam, số tiền doanh nghiệp phải đóng được tính theo công thức F = R.V.Fs. Trong đó, F là tổng số phải đóng; R là tỷ lệ tái chế bắt buộc của từng loại sản phẩm, bao bì; V là khối lượng sản phẩm, bao bì sản xuất, đưa ra thị trường và nhập khẩu trong năm thực hiện trách nhiệm tái chế; Fs là định mức chi phí tái chế hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì.