Bổ sung hình thức tiếp công dân trực tuyến: Bước tiến trong cải cách hành chính và chuyển đổi số

Sáng 11/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo.

Hoàn thiện thể chế, tăng hiệu quả quản lý và giảm thủ tục hành chính

Trình bày Tờ trình dự án Luật, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, việc sửa đổi, bổ sung Luật lần này nhằm thể chế hóa kịp thời các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời khắc phục những hạn chế, bất cập của pháp luật hiện hành, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Dự thảo Luật tập trung vào bốn nhóm nội dung chính:

Thứ nhất, thể chế hóa chủ trương về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tinh gọn, hiệu năng cao. Cụ thể, lược bỏ quy định liên quan đến cấp huyện trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; điều chỉnh thẩm quyền, trách nhiệm theo mô hình tổ chức mới, tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp.

Thứ hai, thể chế hóa chủ trương đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, thông qua việc bổ sung quy định về tiếp công dân trực tuyến; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo.

Thứ ba, thể chế hóa chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cắt giảm thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và tổ chức.

Thứ tư, khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong thực hiện ba luật hiện hành, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Tiếp công dân trực tuyến – bước đi phù hợp xu thế chuyển đổi số

Điểm mới quan trọng được dư luận quan tâm là bổ sung Điều 3a của Luật Tiếp công dân về hình thức tiếp công dân trực tuyến, nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW (22/12/2024) và Kết luận số 107-KL/TW (24/12/2024) của Bộ Chính trị.

Theo đó, công dân có quyền lựa chọn hình thức tiếp công dân trực tiếp hoặc trực tuyến. Hình thức trực tuyến được thực hiện thông qua hệ thống thiết bị điện tử kết nối qua môi trường mạng, cho phép cơ quan, tổ chức, người tiếp công dân tiếp nhận, lắng nghe, hướng dẫn và giải thích khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của người dân.

Dự thảo yêu cầu quá trình tiếp công dân trực tuyến bảo đảm an ninh, an toàn thông tin, tuân thủ quy định pháp luật, giữ bí mật và an toàn cho người tố cáo. Biên bản, dữ liệu, hồ sơ phát sinh trong quá trình này có giá trị pháp lý như tiếp công dân trực tiếp. Chính phủ sẽ quy định chi tiết điều kiện, trình tự và thủ tục tiếp công dân trực tuyến.

Bổ sung hình thức này không chỉ giúp người dân ở xa, đi lại khó khăn tiếp cận dễ dàng hơn với cơ quan công quyền, mà còn góp phần giảm tải cho trụ sở tiếp công dân, đồng thời cắt giảm khoảng 30% thủ tục hành chính trong công tác tiếp dân, khiếu nại, tố cáo.

Về phân cấp, phân quyền, dự thảo quy định Chính phủ quy định hình thức tiếp công dân trực tuyến và Thủ tướng ủy quyền cho Tổng Thanh tra Chính phủ trong việc giải quyết tố cáo, nhằm tăng tính chủ động và trách nhiệm trong thực thi công vụ.

Dự kiến, dự án Luật sẽ được Quốc hội xem xét, thông qua ngay tại kỳ họp này.

Cần bảo đảm tính khả thi và đồng bộ hạ tầng kỹ thuật

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình cho biết, đa số ý kiến trong Ủy ban tán thành với phạm vi sửa đổi của Chính phủ, đánh giá đây là yêu cầu cấp thiết nhằm ổn định mô hình chính quyền 2 cấp, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo.

Tuy nhiên, Ủy ban cũng đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát, đánh giá kỹ lưỡng để khắc phục những hạn chế đã được chỉ ra qua quá trình tổng rà soát pháp luật, đảm bảo sự thống nhất và tính khả thi trong triển khai thực tế.

Về hình thức tiếp công dân trực tuyến, đa số ý kiến đồng tình, cho rằng đây là giải pháp đột phá trong chuyển đổi số, tạo thuận lợi cho người dân và giảm áp lực cho cơ quan hành chính. Tuy nhiên, cần đánh giá thêm hiệu quả mô hình thí điểm, điều kiện hạ tầng kỹ thuật để bảo đảm kết nối giữa trung ương, cấp tỉnh và cơ sở; đồng thời xây dựng Nghị định hướng dẫn thi hành đồng thời với Luật, quy định cụ thể quyền, nghĩa vụ của công dân và trách nhiệm của cơ quan nhà nước.

Một số ý kiến đề nghị bổ sung khái niệm “tiếp công dân trực tuyến”, “tiếp công dân trực tiếp”, hoặc kết hợp cả hai hình thức; đồng thời nghiên cứu chuyển mô hình trụ sở tiếp công dân từ cấp huyện xuống cấp xã để tăng tính gần dân, song cần cân nhắc nguy cơ phát sinh khiếu nại, tố cáo đông người ở cơ sở.

Bảo đảm công khai, minh bạch và quyền lợi người dân

Đối với Luật Khiếu nại, đa số ý kiến thống nhất việc bổ sung quy định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ giải quyết khiếu nại, giúp xử lý linh hoạt các vụ việc có tình tiết mới, đảm bảo tính công khai, minh bạch và quyền lợi của các bên.

Một số ý kiến đề nghị quy định cụ thể hơn về thời hạn tạm đình chỉ, làm rõ các khái niệm “bất khả kháng”, “trở ngại khách quan”, đồng thời bổ sung điều khoản về trường hợp người khiếu nại vắng mặt 2 lần liên tiếp không lý do chính đáng để tránh kéo dài vụ việc.

Đối với Luật Tố cáo, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát cơ bản nhất trí với việc bổ sung nguyên tắc giải quyết tố cáo và quy định ủy quyền cho Tổng Thanh tra Chính phủ. Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị quy định chặt chẽ hơn về phạm vi ủy quyền của Thủ tướng, nhất là đối với trường hợp tố cáo cán bộ cấp Bộ trưởng và tương đương; đồng thời cần bổ sung quy định cấm tiết lộ danh tính người tố cáo, kể cả trong trường hợp tố cáo ẩn danh hoặc qua mạng, phù hợp với chủ trương bảo vệ người tố cáo.

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của ba luật: Tiếp công dân, Khiếu nại, Tố cáo được xem là bước tiến quan trọng trong hoàn thiện thể chế hành chính hiện đại, minh bạch và lấy người dân làm trung tâm.

Việc bổ sung hình thức tiếp công dân trực tuyến không chỉ thể hiện quyết tâm cải cách thủ tục hành chính, mà còn là minh chứng cho nỗ lực chuyển đổi số của hệ thống chính trị, hướng tới nền hành chính phục vụ, hiệu quả và gần dân hơn.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn ký ban hành Nghị quyết của Quốc hội về nhân sự