Chủ tịch Quốc hội: Quản lý tài nguyên nước theo hướng có giấy phép là cần thiết

Theo chương trình phiên họp thứ 25, sáng nay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Tài nguyên nước (sửa đổi).

Khuyến khích giải pháp sử dụng nước tuần hoàn

Báo cáo một số vấn đề lớn trong việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tài nguyên nước (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Lê Quang Huy cho rằng nên khuyến khích giải pháp sử dụng nước tuần hoàn.

Báo cáo của cơ quan thẩm tra cho biết có ý kiến đề nghị nghiên cứu bổ sung một chương riêng quy định về sản xuất cung cấp và tiêu thụ nước sạch, nước sinh hoạt; đề nghị bổ sung việc quy định giao nhiệm vụ hoặc yêu cầu năng lực của đơn vị cấp nước khi tham gia đầu tư xây dựng công trình cấp nước để có cơ sở quản lý; quy định về phân vùng cấp nước, thẩm quyền cấp nước để tránh chồng chéo, xung đột giữa các đơn vị cấp nước; quy định chế tài xử lý vi phạm đối với hành vi phát sinh trong vùng bảo hộ vệ sinh khu vực lấy nước sinh hoạt...

Thường trực Ủy ban KH,CN&MT thấy rằng, ý kiến ĐBQH là hoàn toàn xác đáng. Nước cho sinh hoạt là sản phẩm thiết yếu của cuộc sống, đòi hỏi yêu cầu cao về chất lượng và cần quản lý nghiêm ngặt.

Để hạn chế chồng chéo, trùng lặp trong quy định pháp luật về quản lý nước, Luật Tài nguyên nước chỉ điều chỉnh các vấn đề liên quan đến nguồn nước, còn các hoạt động khai thác, sử dụng nước được thực hiện theo pháp luật chuyên ngành.

Luật chỉ quy định một số nguyên tắc về yêu cầu quản lý và đảm bảo chất lượng, số lượng nguồn nước cấp cho sinh hoạt. Còn các nội dung cụ thể liên quan đến khai thác, sử dụng, cấp nước cho sinh hoạt như đầu tư xây dựng công trình cấp nước, điều kiện, năng lực của đơn vị cung cấp nước, hợp đồng mua bán nước, phân vùng cấp nước, thẩm quyền cấp nước; bồi thường thiệt hại có liên quan đến khai thác, sử dụng và cung cấp nước cho sinh hoạt, ứng xử với sự cố về nước… sẽ được điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện theo

Trước ý kiến đề nghị bổ sung một điều riêng về tuần hoàn nước, tái sử dụng nước, ông Lê Xuân Huy cho rằng, tuần hoàn, tái sử dụng nước là giải pháp hiệu quả trong sử dụng tiết kiệm nước, nhưng hiện nay chi phí tuần hoàn, tái sử dụng nước cao gấp nhiều lần so với chi phí mua nước và chi phí xử lý nước thải.

Trên nguyên tắc phát triển kinh tế không đánh đổi môi trường, an ninh nguồn nước và ngược lại bảo đảm an ninh nguồn nước không kìm hãm phát triển kinh tế, dự thảo Luật đã bổ sung một điều mới (Điều 58) quy định về nội dung này thể hiện ở 3 mức độ áp dụng để phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế-xã hội của đất nước ta

Đó là: Khuyến khích các dự án khai thác, sử dụng nước có giải pháp sử dụng nước tuần hoàn, tái sử dụng nước thải; Có kế hoạch, lộ trình quy định các loại dự án phải có phương án tái sử dụng nước đối với các khu vực thường xuyên xảy ra hạn hán, thiếu nước và các hình thức ưu đãi tương ứng theo quy định của pháp luật; Bắt buộc áp dụng đối với các dự án đầu tư sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có khai thác, sử dụng nước và xả nước thải tại các khu vực có nguồn nước không còn khả năng chịu tải.

Đồng thời, bổ sung quy định Nhà nước khuyến khích các dự án đầu tư sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có khai thác, sử dụng nước và xả nước thải có giải pháp sử dụng nước tuần hoàn, tái sử dụng nước; ưu đãi với dự án sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có thực hiện giải pháp tuần hoàn, tái sử dụng nước.

Đề cập việc đăng ký cấp phép sử dụng, khai thác tài nguyên nước, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị cân nhắc quy định các trường hợp không phải đăng ký, không phải cấp phép khai thác tài nguyên nước với nước ngầm vì thực tế có nhiều băn khoăn về tình trạng khai thác bừa bãi.

“Nước ngầm phải hết sức lưu ý, tôi đề nghị nghiên cứu thêm, phải chặt chẽ hơn. Không phải đăng ký cuối cùng sụt đất, rất nguy hiểm” – ông Nguyễn Khắc Định nêu ý kiến.

Cũng liên quan nội dung cấp phép, khai thác, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị rà soát kỹ để quy định phù hợp, thống nhất. Ví dụ trường hợp cho mục đích sản xuất nông nghiệp, thủy sản quy mô vừa thì đăng ký đăng ký khai thác, sử dụng tài nguyên nước, vậy quy nhỏ có phải đăng ký hay không, thực hiện thế nào thì chưa rõ. Hay với sử dụng nước mặt cho nuôi trồng thủy sản quy mô vừa thì đăng ký, quy mô nhỏ thì không quy định.

Các ý kiến cũng đồng tình quan điểm cần quản lý hết sức chặt chẽ nước ngầm, vì nhiều nơi khác thác quá mức dẫn đến sạt lở.

Phải kinh tế hóa ngành tài nguyên, môi trường

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao công tác nghiên cứu, tiếp thu của cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra. Để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật, Chủ tịch Quốc hội đề nghị phải rà soát lại các điều khoản quy định chi tiết để luật hóa những nội dung có thể luật hóa được, tránh hết sức việc quy định để kéo quyền hạn về hết các Bộ nhưng cuối cùng không làm được lại gây ảnh hưởng đến các nơi khác. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh yêu cầu phải chống lợi ích nhóm, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật, cho nên phải rà soát lại, hạn chế những quy định mang tính “xin – cho” liên quan đến giấy phép…Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý đối với điều khoản chuyển tiếp phải rà soát kỹ lưỡng để bảo đảm quy định theo hướng có đủ thời gian thực hiện chuyển tiếp, tránh xung đột về pháp luật và tránh phải đi xử lý những việc vướng mắc, khó khăn ở những dự án cụ thể.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, một trong những quan điểm lớn của Đảng từ Đại hội Đảng lần thứ XII đến nay là phải kinh tế hóa ngành tài nguyên, môi trường. Tuy nhiên, thực tế nội dung này làm được rất ít. Nước là một loại tài nguyên cho nên trong dự án Luật này phải bám sát cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong việc quản lý, sử dụng nguồn tài nguyên này, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Về phạm vi điều chỉnh, Chủ tịch Quốc hội bày tỏ tán thành với việc nước nóng, nước khoáng thiên nhiên đã được điều chỉnh trong Luật Khoáng sản, đến nay không có gì vướng mắc. Do đó, không bổ sung 2 loại nước này trong phạm vi điều chỉnh của Luật để tránh xáo trộn.

Về Chương I, những quy định chung, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cân nhắc, bổ sung thêm khái niệm là nước thải; cân nhắc lại tên của Điều 3 nếu chỉ là “nguyên tắc quản lý tài nguyên nước” liệu có bảo đảm thể hiện đầy đủ nội dung của luật vừa nói đến vấn đề quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phát triển, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra. Chủ tịch Quốc hội cũng đặt vấn đề có nên quy định về phổ biến giáo dục tài nguyên nước hay trách nhiệm các cơ quan cụ thể trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật trong Luật này trong khi đã có Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật rồi.

Về Chương II, điều tra cơ bản chiến lược quy hoạch tài nguyên nước, Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu quy định rõ việc lấy ý kiến của đối tượng đang khai thác, sử dụng nguồn nước trong trường hợp quy hoạch tài nguyên nước, quy hoạch lưu vực sông có làm thay đổi quyền sử dụng nước. Quy định rõ hơn về cơ chế, điều kiện sử dụng ngân sách để các tổ chức, cá nhân có thể cập nhật thông tin kết quả điều tra vào hệ thống tài nguyên nước chung, trách nhiệm của bộ, ngành trong sử dụng kết quả điều tra tài nguyên nước.

Về Chương III, bảo vệ tài nguyên nước và phục hồi nguồn nước, Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu, xem xét bổ sung một điều mang tính nguyên tắc về bảo vệ nước mặt. Chủ tịch Quốc hội dẫn chứng thực tiễn tại Hà Nội tất cả nguồn nước sinh hoạt và các nhà máy nước đều sử dụng nước mặt nhưng khi yêu cầu đặt thêm các trạm quan trắc nước mặt thì vướng việc không có biên chế, không được phép bổ sung thêm kinh phí. Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề nguồn nước mặt quan trọng như vậy nhưng lại không có quan trắc, không có bảo vệ, luật không có quy định về vấn đề này để có định biên, bố trí cán bộ theo dõi.

Tăng thêm các quy định về tiêu chuẩn, tiêu chí để quản lý, hậu kiểm

Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ, dự thảo Luật chủ yếu quản lý bằng giấy phép. Các giấy phép cũng quan trọng nhưng đây là vấn đề tiền kiểm. Chủ tịch Quốc hội cho rằng nên chăng phải tăng thêm các quy định về tiêu chuẩn, tiêu chí để quản lý, để hậu kiểm. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh quản lý phải bằng tiêu chuẩn, quy trình để cho các đối tượng tự giác tổ chức thực hiện. Nhất là trong lĩnh vực tài nguyên nước, rất rộng. Bộ Tài nguyên, ngành tài nguyên, Chính phủ, các cơ quan từ trung ương đến địa phương không thể trông coi được hết. Do đó, phải bằng một quy chuẩn, tiêu chuẩn để tất cả mọi người dân cùng tham gia vào vấn đề quản lý, khai thác, bảo vệ, sử dụng. Chủ tịch Quốc hội gợi ý Bộ Tài nguyên và Môi trường nên có phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ quy định tiêu chuẩn, quy chuẩn để quản lý.

Về Chương IV, điều hòa, phân phối, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cân nhắc khái niệm “khai thác” và “sử dụng”, bên cạnh số ít các trường hợp khai thác và sử dụng gắn với nhau, phần lớn các chủ thể, đối tượng của “sử dụng” và “khai thác” là khác nhau nên nếu quy định chung là sẽ không rõ ràng và không phù hợp.

Đối với nước sạch nông thôn, Chủ tịch Quốc hội cho biết, tại các địa phương, chủ yếu là các dự án, công trình khai thác, phân phối, sử dụng nước sạch nông thôn là do đầu tư tư nhân hoặc hợp tác công tư hoặc Nhà nước hỗ trợ tiền thuê đất và mặt bằng, đất sạch để giảm được chi phí cho giá nước. Nhà nước không thể đi xây dựng các nhà máy nước tập trung. Do đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các cơ quan lưu ý để có quy định phù hợp để làm cơ sở cho việc thực hiện những dự án đầu tư khai thác, sử dụng nước sạch ở nông thôn. Theo đó, ngoài hệ thống cung cấp, quản lý, sử dụng nước tập trung thì vẫn có mô hình phân tán là những dự án nước sạch cục bộ, những trạm cung cấp và xử lý nước quy mô nhỏ để điều hòa, phân phối và bổ trợ cho những hệ thống này.

Về sử dụng nước tiết kiệm và hiệu quả, Chủ tịch Quốc hội đề nghị bảo đảm yêu cầu sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả và đảm bảo tuần hoàn nước.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị chỉnh lý Khoản 2 Điều 65 dự thảo Luật theo hướng là các hoạt động cải tạo lòng, bờ, bãi sông, xây dựng công trình khai thác cát, đá sỏi và khai thác khoáng sản khác trên sông, hồ, hành lang bảo vệ nguồn nước, gây tác động đến lòng, bờ, bãi sông, hồ và chức năng bảo vệ hành lang nguồn nước đều phải thực hiện đánh giá tác động và có phương án bảo vệ phòng, chống sạt lở lòng, bờ, bãi, hồ, hành lang bảo vệ nguồn nước.

Bày tỏ băn khoăn về các quy định tại Chương VIII về trách nhiệm quản lý nhà nước tài nguyên nước, Chủ tịch Quốc hội cho rằng quy định như dự thảo là loại bỏ hết trách nhiệm của cấp tỉnh, dồn nhiều trách nhiệm cho cấp xã, cấp huyện. Trong khi với điều kiện nhân lực và nguồn lực ngân sách của cấp xã như hiện nay thì liệu có đảm bảo tính khả thi hay không, Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề. Do đó cần phải xem xét lại các quy định này để bảo đảm tính khả thi khi thực hiện.

Ghi nhận dự thảo Luật được nghiên cứu tiếp thu chỉnh lý đến nay đảm bảo chất lượng tương đối tốt. Tuy nhiên không vì thể mà chủ quan mà cần tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng của dự thảo Luật. Do đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần tiếp tục xin ý kiến đối với dự án Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) tại Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách.