Đốt rơm rạ (Bài 2): Môi trường sống bị ô nhiễm nghiêm trọng

Mấy năm gần đây, rơm rạ không còn là chất đốt chủ yếu ở nông thôn, vì vậy, sau mùa gặt họ đốt ngay tại cánh đồng. Khói rơm rạ theo gió bay đi khắp nơi, làm cho nhiều đô thị lớn bị ảnh hưởng nặng.

Người dân đốt rơm rạ ở ngoại thành Hà Nội. Ảnh: Gia Chính

Thông báo của Tổng cục Môi trường cho hay, từ ngày 3/6, chất lượng không khí tại một số tỉnh miền Bắc xu hướng suy giảm vào ban đêm và một trong những nguyên nhân chính là “hiện tượng đốt rơm rạ đang diễn ra phổ biến”.

“Tại khu vực nông thôn, sau một ngày phơi nắng, rơm rạ thường được đốt vào buổi tối, vì vậy các chất ô nhiễm, đặc biệt là bụi mịn PM2.5 bắt đầu tăng từ khoảng 18h và đạt giá trị cực đại vào 20h đến 22h hàng ngày”, thông báo nêu.

Kết quả tính toán chỉ số chất lượng không khí (AQI) cho thấy, vào buổi tối từ 23h đến 1h các ngày từ 3 đến 7/6, chất lượng không khí ở mức xấu (AQI đạt 151 – 200). Trong đêm 6/6, rạng sáng 7/6, chất lượng không khí ở ngưỡng rất xấu (AQI từ 201 – 300).

Thị trấn Sóc Sơn (Hà Nội) ghi nhận chỉ số PM 2.5 tính trung bình giờ cao nhất trong các trạm đo ở Hà Nội’ lúc 0h ngày 6/6, chỉ số này vượt mức 150, một ngày sau đó tăng lên trên 250.

Trạm đo tại UBND xã Cao Đức (Gia Bình, Bắc Ninh), chỉ số trung bình giờ PM 2.5 cao nhất trong các trạm đo ở miền Bắc. Trong ba ngày từ 5 đến 7/6, chỉ số luôn trong khoảng 160.

Tổng cục Môi trường nhận định, tại khu vực nội thành Hà Nội, hoạt động đốt rơm rạ không diễn ra trực tiếp. Tuy nhiên, trong những ngày gần đây hàm lượng bụi mịn PM2.5 khu vực này đã tăng cao vào buổi tối; thời gian hàm lượng PM2.5 cao nhất từ 23h đến 1h sáng hôm sau, trễ hơn so với các khu vực ngoại thành.

Khi rơm rạ bị đốt cháy, thành phần C,H,O sẽ biến thành khí CO2, CO và hơi nước; protein bị phân hủy và biến thành các khí NO2, NO3, SO2… và tro sót lại chứa một ít P, K, Ca và Si… .

Đốt rơm rạ thải ra nhiều khí gây hại cho môi trường, sức khỏe

Theo PSG.TS Nguyễn Thị Ánh Tuyết, Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường, ĐH Bách Khoa Hà Nội, trong các quá trình đốt cháy hở như đun nấu bằng lò than tổ ong.., đốt sinh khối như phụ phẩm nông nghiệp, rơm rạ, giấy, gỗ…, đốt rác thải, sự cố cháy nhà, cháy rừng… là đốt ở nhiệt độ thấp nên cháy hoàn toàn nên sẽ phát sinh ra hàng loạt chất ô nhiễm, trong đó có bụi, CO2, kim loại như chì, thủy ngân, kẽm, asen…Khói sinh ra từ quá trình đốt ngoài trời còn gây khói mù và ảnh hưởng đến tầm nhìn, đặc biệt trên các đoạn đường giao thông.

Theo tính toán của GS Nguyễn Lân Dũng: “Trung bình một hecta lúa cho 10 – 12 tấn rơm rạ. Việc đốt lượng phế thải nông nghiệp khổng lồ này sẽ tạo ra một lượng lớn các khí CO, CO2, NO2, SO2, H2O, và hàng trăm hợp chất khác có hại cho sức khỏe con người, làm tăng lượng khí thải vào bầu khí quyển, gây ảnh hưởng không nhỏ đến lưới điện. Hơn nữa, khói rơm rạ thường có tính cay, làm chảy nước mắt, gây kích thích phản ứng ở họng, làm người ta ho, hắt hơi, lợm giọng, buồn nôn, thở khò khè, hoặc có cảm giác ngạt thở… Đặc biệt, vào những ngày trời ẩm hoặc đứng gió, khói rơm khuếch tán chậm trong không khí còn gây tác hại dài ngày”.

Khói rơm rạ có tính cay, làm chảy nước mắt, gây kích thích phản ứng ở họng, khiến người hít khói rơm rạ dễ bị ho, hắt hơi, buồn nôn, ngạt thở. Nếu hít phải loại khói này trong thời gian dài, rất dễ dẫn đến mắc những bệnh liên quan đến hô hấp: nhiễm trùng phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi…

Các nhà khoa học môi trường chỉ ra rằng con người tự gây ô nhiễm bụi không khí qua việc đốt than củi, nhiên liệu hóa thạch, bụi từ các công trình xây dựng, đường phố, đốt rác thải, hút thuốc….đặc biệt do đốt rơm rạ trên cánh đồng vào mùa canh tác. Và những hạt khói bụi nhỏ, bụi nano, từ đốt rơm rạ này có khả năng chui sâu vào ảnh hưởng đến cả nhân tế bào.

Trường hợp đốt rơm rạ ngay trên cánh đồng thành tro còn làm cho chất hữu cơ trong rơm rạ do nhiệt độ cao đều biến thành các chất vô cơ, làm cho đất ruộng bị chai cứng, mất đi chất dinh dưỡng thành phần còn sót lại trong tro chỉ là phốt pho, kali, canxi và silic…không giúp ích mấy cho cây trồng.

Khói đốt rơm, rạ cản trở tầm nhìn của người tham gia giao thông

Các chuyên gia môi trường cảnh báo, đốt rơm rạ gây nên ô nhiễm bụi mịn. Đây là loại ô nhiễm rất đáng lo ngại. Nếu như với ô nhiễm bụi đường bình thường thì dùng khẩu trang có thể ngăn chặn được, còn với ô nhiễm bụi mịn thì khẩu trang cũng vô ích, bụi chui sâu vào phổi, gây các bệnh về hô hấp, thậm chí ung thư.

Không những vậy, việc đốt lượng rơm rạ lớn trong cùng một lúc sẽ làm nóng bầu khí quyển, khiến nhiệt độ trở nên nóng hơn. Đặc biệt, ởcác đô thị lớn như  Hà Nội, số tòa nhà cao tầng nhiều hơn so với các địa phương khác, vì vậy, sự lưu thông khí kém hơn, trong khi đó mức độ ô nhiễm không khí lại cao do khí thải độc hại từ động cơ và khu công nghiệp không thoát lên cao mà tập trung dưới mặt đất, dễ gây ra hiện tượng mù quang hóa.

Việc đốt rơm rạ không chỉ làm ô nhiễm môi trường mà còn sinh ra hiện tượng mù khói, ảnh hưởng đến sinh hoạt của người dân và mất an toàn giao thông. Vào những ngày thời tiết âm u, lượng khói thải ra từ đống rơm, rạ cháy tạo nên một lớp mù dày đặc, làm che khuất tầm nhìn của người đi đường. Mặc dù chưa có vụ tai nạn nghiêm trọng xảy ra do ảnh hưởng của mù khói rơm rạ, tuy nhiên, vì an toàn giao thông và sức khỏe của cộng đồng, việc đốt rơm rạ cần phải được giảm thiểu.

An Nhiên