Hoàn thiện hành lang pháp lý thúc đẩy giao thông điện tại Việt Nam

Điều chỉnh chính sách để theo kịp thực tiễn

Sự gia tăng nhanh chóng của phương tiện chạy điện trong hai năm gần đây đặt ra yêu cầu cấp thiết phải cập nhật khung pháp lý. Chính sách tác động lớn nhất tới thị trường hiện nay là việc miễn lệ phí trước bạ lần đầu đối với ô tô điện giai đoạn 2022–2027, theo Nghị định 10/2022/NĐ-CP và Nghị định 126/2022/NĐ-CP. Biện pháp này được đánh giá là cú hích quan trọng, góp phần giảm chi phí ban đầu trong bối cảnh giá xe điện vẫn cao hơn xe sử dụng động cơ đốt trong.

Bên cạnh đó, cơ quan quản lý đang nghiên cứu điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt, phí sử dụng đường bộ và các ưu đãi đầu tư nhằm xây dựng gói hỗ trợ toàn diện hơn cho người dùng và doanh nghiệp.

Khi lượng xe điện gia tăng, hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật trở thành nền tảng trọng yếu. QCVN 09:2024/BGTVT lần đầu đưa vào các khái niệm liên quan đến hệ thống động lực điện, điện áp cao, cổng sạc và phạm vi hoạt động sử dụng năng lượng điện cho cả xe thuần điện và xe hybrid, tạo cơ sở đánh giá an toàn và chất lượng phương tiện.

Với mô tô, xe gắn máy điện, QCVN 91:2019/BGTVT quy định hàng loạt yêu cầu đối với ắc quy như khả năng chịu va đập, độ bền và an toàn điện, hỗ trợ công tác kiểm định, giảm thiểu rủi ro khi lưu thông trong đô thị đông dân.

Chuẩn hóa hệ thống trạm sạc – yếu tố then chốt của hạ tầng xe điện

Hệ thống trạm sạc hiện được điều chỉnh bằng các bộ tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) liên quan đến thiết kế đầu nối, dải điện áp và chế độ sạc AC/DC. Năm 2024, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành hàng chục tiêu chuẩn cho trạm sạc và mô hình hoán đổi pin, tạo cơ sở đồng bộ hóa quá trình vận hành.

Trên nền các tiêu chuẩn này, cơ quan chức năng đang xây dựng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trụ sạc với tính chất bắt buộc áp dụng. Khi ban hành, quy chuẩn sẽ đưa các yêu cầu an toàn điện, phòng cháy chữa cháy và bảo vệ người dùng từ mức khuyến nghị lên thành quy định pháp lý, giúp khắc phục tình trạng lắp đặt tự phát và khó kiểm soát rủi ro tại khu dân cư.

Tăng cường kiểm soát môi trường trong vòng đời phương tiện điện

Khung pháp lý cho giao thông điện không chỉ tập trung vào kỹ thuật mà còn bao trùm các yếu tố môi trường. Theo Luật Bảo vệ môi trường và Nghị định 08/2022/NĐ-CP, pin lithium – linh kiện cốt lõi của xe điện thuộc danh mục sản phẩm phải thu hồi và tái chế theo cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR).

Các doanh nghiệp sản xuất hoặc nhập khẩu xe điện phải tổ chức hệ thống thu gom, báo cáo định kỳ và bảo đảm việc xử lý pin thải đúng quy trình, nhằm hạn chế nguy cơ ô nhiễm kim loại nặng khi thị trường mở rộng.

Những công trình có mật độ thiết bị sạc cao hoặc trạm sạc quy mô lớn có thể phải thực hiện đánh giá tác động môi trường (ĐTM). Đây là yêu cầu quan trọng nhằm kiểm soát phát nhiệt, tiếng ồn và nguy cơ sự cố điện trong khu dân cư. Khi hoạt động sạc trở nên phổ biến, việc giám sát môi trường càng đóng vai trò then chốt để bảo đảm an toàn cộng đồng.

Tín chỉ carbon từ xe điện: Lợi ích kép cho môi trường hay cuộc chơi của những con số?