Hơn 400 container chè Việt ùn ứ tại Pakistan: Nguy cơ đứt gãy chuỗi xuất khẩu và sinh kế người trồng chè

Thị trường xuất khẩu chủ lực rơi vào bế tắc

Pakistan và Afghanistan lâu nay được xem là hai thị trường xuất khẩu trọng điểm của chè Việt Nam, đặc biệt đối với các sản phẩm chè xanh và chè đen. Theo Hiệp hội Chè Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu sang hai thị trường này chiếm hơn 40% tổng xuất khẩu toàn ngành mỗi năm. Riêng với Afghanistan, gần như toàn bộ lượng chè xanh của Việt Nam được tiêu thụ thông qua tuyến quá cảnh Pakistan.

Trong nhiều năm, tuyến vận chuyển này hoạt động ổn định, chi phí hợp lý và phù hợp với đặc thù mặt hàng chè. Tuy nhiên, chính sách kiểm soát biên giới nghiêm ngặt giữa Pakistan và Afghanistan thời gian gần đây đã khiến tuyến xuất khẩu truyền thống này gần như tê liệt. Hàng loạt lô chè Việt Nam cập cảng Karachi để chờ trung chuyển buộc phải nằm lại, không thể tiếp tục hành trình.

Doanh nghiệp “kẹt” dòng tiền, chi phí phát sinh chồng chất

Theo thống kê sơ bộ, hiện có trên 400 container chè Việt Nam đang bị ùn ứ tại cảng Karachi. Với đặc thù ngành chè chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ, con số này tạo ra áp lực tài chính rất lớn.

Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam Hoàng Vĩnh Long cho biết, hàng hóa không thông quan đồng nghĩa doanh nghiệp không thể nhận thanh toán từ đối tác, trong khi nhiều khoản vay ngân hàng đã đến hạn, đặc biệt vào thời điểm cuối năm. Cùng với đó là các chi phí phát sinh như lưu container, lưu bãi tại cảng và phí hãng tàu, khiến gánh nặng tài chính ngày càng gia tăng.

Đáng lo ngại hơn, phần lớn lượng hàng bị ách tắc là chè xanh – sản phẩm có thời hạn bảo quản ngắn, dễ xuống màu, giảm hương vị nếu lưu kho kéo dài. Nếu không được giải phóng kịp thời, không chỉ thiệt hại kinh tế gia tăng mà uy tín chè Việt Nam trên thị trường quốc tế cũng có nguy cơ bị ảnh hưởng.

Nguy cơ lan rộng tới vùng nguyên liệu

Những khó khăn tại khâu xuất khẩu đang có nguy cơ lan ngược về toàn bộ chuỗi giá trị ngành chè. Khi dòng tiền bị “đóng băng”, doanh nghiệp buộc phải giảm thu mua hoặc tạm dừng sản xuất, kéo theo tác động trực tiếp tới hàng chục nghìn hộ nông dân trồng chè.

Trong bối cảnh chi phí vật tư nông nghiệp tăng cao, việc tiêu thụ khó khăn hoặc thanh toán chậm có thể đẩy người trồng chè vào tình trạng thiếu vốn, thu nhập bấp bênh. Nếu ách tắc kéo dài, thiệt hại sẽ không chỉ dừng ở doanh nghiệp xuất khẩu mà còn ảnh hưởng sâu rộng tới sinh kế của nông dân.

Nỗ lực ngoại giao tìm lối ra cho hàng hóa

Trước tình hình trên, Hiệp hội Chè Việt Nam đã gửi văn bản tới Đại sứ quán Việt Nam tại Pakistan và Đại sứ quán Pakistan tại Việt Nam, đề nghị hỗ trợ tháo gỡ. Phía Pakistan ghi nhận kiến nghị và cho biết sẽ báo cáo về nước, song đến nay vẫn chưa có giải pháp cụ thể.

Về phía Việt Nam, các cơ quan đại diện ngoại giao cũng đã làm việc với Bộ Công Thương Pakistan, đồng thời Hiệp hội Chè Việt Nam kiến nghị Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương Việt Nam vào cuộc thông qua các kênh ngoại giao song phương.

Ngành chè mong muốn Pakistan sớm thống nhất chỉ đạo các cơ quan chức năng cho phép thông quan các container chè Việt Nam sang Afghanistan bằng đường bộ, tương tự cơ chế đã áp dụng với một số quốc gia khác. Trường hợp không khả thi, doanh nghiệp đề nghị được rút hàng khỏi cảng Karachi để chuyển hướng xuất khẩu hoặc đưa hàng quay trở lại Việt Nam nhằm hạn chế thiệt hại.

Sự cố hơn 400 container chè bị mắc kẹt tại Pakistan được xem là lời cảnh báo rõ ràng về rủi ro khi phụ thuộc quá lớn vào một tuyến quá cảnh và một số thị trường nhất định. Trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động khó lường, việc đa dạng hóa thị trường, tuyến vận chuyển và phương thức logistics là yêu cầu cấp thiết đối với ngành chè cũng như nhiều ngành nông sản khác.

Tuy nhiên, trong ngắn hạn, ngành chè Việt Nam đang rất cần sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của các cơ quan chức năng để sớm giải phóng lượng hàng bị ách tắc, bảo vệ chuỗi sản xuất – xuất khẩu và ổn định sinh kế cho người trồng chè. Đây không chỉ là vấn đề của riêng ngành chè, mà còn là bài toán chung của nông sản Việt Nam trong tiến trình hội nhập sâu rộng với thị trường quốc tế.

Ngành Nông nghiệp và Môi trường: Trụ cột của nền kinh tế, nền tảng của sinh kế