Loạt vi phạm trong phát triển điện mặt trời, điện gió ở nhiều địa phương

Thanh tra Chính phủ vừa có thông báo kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong quản lý, thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các công trình điện theo quy hoạch Điện VII và quy hoạch Điện VII điều chỉnh.

Với việc chỉ ra nhiều sai phạm trong quá trình triển khai, đầu tư xây dựng các dự án điện gió, điện mặt trời (ĐMT), thông báo kết luận thanh tra cho biết, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu vụ việc để xem xét điều tra xử lý các vụ việc, bao gồm:

Việc Bộ Công thương phê duyệt bổ sung và tham mưu Thủ tướng Chính phủ phê duyệt bổ sung 154 dự án ĐMT với tổng công suất 13.837 MW không có căn cứ, cơ sở pháp lý về quy hoạch.

Đáng lưu ý trong số này có 123 dự án với tổng công suất 8.496 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016-2020, là nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối giữa nguồn và lưới, mất cân đối về cơ cấu nguồn điện, vùng miền, gây khó khăn cho công tác quản lý, vận hành hệ thống điện, gây lãng phí nguồn lực xã hội… thể hiện sự buông lỏng quản lý, có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, quy định tại Điều 360 Bộ luật hình sự.

Việc Bộ Công thương tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành các nội dung khoản 1 và khoản 3 Điều 5, quyết định số 13/2020/QĐ-TTg trái với nội dung Nghị quyết số 115/NQ-CP, ngày 31/8/2018 của Chính phủ và không đúng với nội dung kết luận, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại thông báo số 402/TB-VPCP, ngày 22/11/2019 của Văn phòng Chính phủ, làm tăng chi phí mua điện, giảm lợi nhuận của doanh nghiệp nhà nước (EVN).

Theo thông báo kết luận thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã chuyển Cơ quan An ninh điều tra- Bộ Công an hồ sơ vụ việc vi phạm quy định của pháp luật trong quản lý, sử dụng đất đai thực hiện đầu tư xây dựng đối với hàng loạt dự án, liên quan đến trách nhiệm của UBND các tỉnh.

Trong số này có 14 dự án điện gió, ĐMT tại tỉnh Bình Thuận được thực hiện trên đất quy hoạch dự trữ khoáng sản quốc gia/quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng titan; 4 dự án ĐMT chồng lấn lên quy hoạch thủy lợi thuộc dự án Hệ thống thủy lợi Tân Mỹ, tỉnh Ninh Thuận, đã được Bộ Nông nghiệp& PTNT phê duyệt, đang triển khai thi công; vụ UBND tỉnh Đắk Lắk cho Công ty TNHH Đầu tư Long Thành 1 thuê 60 ha đất tại xã Ia Lốp, huyện Ea Súp, để xây dựng dự án Nhà máy ĐMT Long Thành 1, chồng lấn lên quy hoạch vùng tưới Hồ chứa nước Ia Mơr.

Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu để xem xét, điều tra xử lý việc quản lý, sử dụng đất thực hiện đầu tư xây dựng 6 dự án tại tỉnh Đắk Nông, bao gồm 5 dự án điện gió chồng lấn lên quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng bau xít và dự án Nhà máy thủy điện Đắk Glun 2, 3, tại xã Quảng Tâm, huyện Tuy Đức, trong đó có hơn 25/208 ha rừng tự nhiên chưa được chuyển đổi mục đích sử dụng đất sang xây dựng công trình năng lượng.

Thông báo kết luận của TTCP cũng chỉ ra nhiều sai sót trong việc cho thuê đất đối với các dự án điện mặt trời, điện gió của UBND tỉnh Ninh Thuận.

Đối với Dự án Nhà máy điện gió Phước Hữu Duyên Hải 1, UBND tỉnh Ninh Thuận cho chủ đầu tư thuê 1,073 ha đất (Dự án đã vận hành thương mại ngày 30/10/2021), nhưng đến thời điểm kiểm tra (tháng 6/2022) thì phần lớn diện tích còn lại đang sử dụng chưa được UBND Tỉnh cho thuê đất. Đến ngày 1/7/2022, UBND tỉnh Ninh Thuận mới có quyết định cho Công ty TNHH Điện gió Phước Hữu - Duyên Hải 1 thuê đất.

TTCP cũng phát hiện việc điều chỉnh quy hoạch, cho thuê đất đối với 4 dự án điện mặt trời chồng lấn hệ thống Thủy lợi Tân Mỹ. Theo kết luận của TTCP, UBND tỉnh Ninh Thuận đã không thực hiện đúng trách nhiệm bảo vệ công trình thủy lợi theo quy định, đồng thời chuyển đổi quy hoạch sử dụng đất thủy lợi sang quy hoạch đất công trình năng lượng, phê duyệt các dự án điện mặt trời chồng lấn lên quy hoạch thủy lợi mà không có ý kiến của Bộ Nông nghiệp và PTNT, sử dụng đất trái phép trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi.

Bên cạnh đó, UBND tỉnh Ninh Thuận điều chỉnh quy hoạch đất thuộc dự án thủy lợi nhưng không có ý kiến của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Điều chỉnh quy hoạch đất cấp tỉnh chưa thực hiện đúng yêu cầu của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Đáng chú ý, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh này đã có ý kiến về sự không phù hợp trong việc sử dụng đất của các công trình nhà máy điện mặt trời và đề nghị UBND tỉnh xem xét không thực hiện đối với khu vực của dự án đã quy hoạch thủy lợi và khu vực tưới, tuy nhiên, UBND tỉnh vẫn thực hiện chuyển đổi quy hoạch sử dụng đất và giao đất, cho thuê đất đối với các dự án điện mặt trời.

TTCP cũng phát hiện trong báo cáo UBND tỉnh Ninh Thuận, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh này đã báo cáo không đầy đủ các ý kiến của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Trong đó, có ý kiến về sự chồng lấn về diện tích đất của dự án điện mặt trời trên đất dự án Hệ thống thủy lợi Tân Mỹ đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt và triển khai thi công.

UBND tỉnh Ninh Thuận phản ánh không đúng về nội dung dự án chồng lấn khi nêu các dự án điện mặt trời có kết hợp trồng cây. Một phần kênh chính đã bị các dự án điện mặt trời chồng lấn với diện tích khu tưới và kênh bị lấn chiếm là 3,85 ha, không có cây trồng.

Trên cơ sở kết quả thanh tra, Tổng TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND tỉnh Ninh Thuận chủ trì kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với tập thể, cá nhân có liên quan đến khuyết điểm, vi phạm. Đồng thời, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị có liên quan khẩn trương khắc phục khuyết điểm, vi phạm theo quy định của pháp luật, báo cáo Thủ tướng Chính phủ các vấn đề vượt thẩm quyền.

Thanh tra Chính phủ đã chuyển đến Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an hồ sơ vụ việc vi phạm pháp luật trong quản lý, sử dụng đất để đầu tư 4 dự án điện mặt trời chồng lấn lên quy hoạch thủy lợi thuộc dự án Hệ thống thủy lợi Tân Mỹ đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt, đang triển khai thi công.