Những loài cá nước ngọt lớn có nguy cơ tuyệt chủng

Theo các nhà khoa học tới từ Đại học Nevada, Mỹ, trong một nghiên cứu toàn diện đầu tiên về vấn đề này, quần thể những động vật lớn từng ‘thống trị’ các sông và hồ trên thế giới đã bị suy giảm trong 50 năm qua.

Cá da trơn khổng lồ ở sông Mekong

Một số loài động vật nước ngọt lớn đã bị tuyên bố tuyệt chủng, chẳng hạn như cá heo Trường Giang. Nhiều loài khác đang ở bên bờ vực tuyệt chủng, từ cá da trơn khổng lồ sông Mekong, cá đuối gai độc đến cá sấu Ấn Độ, cá tầm châu Âu. Chỉ còn 3 con rùa khổng lồ Trung Quốc còn sống sót và tất cả đều là con đực. Trên khắp châu Âu, Bắc Phi và châu Á, dân số các loài động vật nước ngọt lớn đã giảm 97% kể từ năm 1970.

Việc giết hại động vật để lấy thịt, da và trứng là nguyên nhân của sự suy giảm. Cùng với đó, loài người ngày càng “khát” nguồn nước ngọt sử dụng cho cây trồng, xây nhiều đập và làm cho tình trạng ô nhiễm ngày càng lan rộng.

Các nhà nghiên cứu cho biết, nhiều sinh vật là loài chủ chốt trong hệ sinh thái, chẳng hạn như hải ly, nếu những loài này mất đi sẽ ảnh hưởng đến tất cả các loài động vật, thực vật và sinh kế của hàng triệu người sống phụ thuộc vào dòng nước.

Sông Mekong ở Đông Nam Á là nơi sinh sống của nhiều loài cá khổng lồ trên Trái đất. Tuy nhiên, Zeb Hogan (thành viên nhóm nghiên cứu) cho biết, dân số các loài này ở sông Mekong đã giảm xuống gần như bằng không khi dân số loài người tăng nhanh và gây áp lực lên môi trường.

Sông Mekong cũng là ‘nhà’ của loài cá da trơn lớn nhất thế giới, có thể nặng gần 300 kg, bây giờ được phân loại là cực kỳ nguy cấp, trên bờ vực tuyệt chủng.

Không chỉ ở Mekong, sự mất mát nhanh chóng của những động vật lớn ở sông (loài nặng hơn 30 kg) đang xảy ra trên khắp thế giới.

Cá ma cà rồng trên tay tại khu vực hạ nguồn thác Corona, địa phận Guyana. 

Ngoài ra, có cá ma cà rồng ở lưu vực sông Amazon. Cá ma cà rồng nổi tiếng với những răng nanh sắc nhọn có thể dễ dàng săn những con cá nhỏ hơn và săn cả cá ăn thịt động vật piranha.

Cá đuối gai độc nước ngọt khổng lồ có thể tìm thấy tại các hệ thống sông ở Thái Lan, Borneo, New Guinea và miền bắc Australia với con trưởng thành có thể dài hơn 5 m và trọng lượng 600 kg nhưng hiện nay đang bị đe dọa bởi việc xây đập, đánh bắt và ô nhiễm nguồn nước.

Cá đuối khổng lồ Potamotrygon motoro tại sông Paraná thuộc Argentina có thể phát triển chiều dài đến một mét và cân nặng 15 kg. Loài cá đuối này phân bố rộng rãi, được tìm thấy tại các sông ở Argentina, Brazil, Paraguay, Uruguay, Venezuela và các nhánh sông Amazon. Những đập thủy điện và ô nhiễm môi trường là mối đe dọa chính tới loài cá này.

Những con đập lớn tác động thảm khốc đến sự sống sông ngòi. Điển hình như loài cá tra dầu khổng lồ sông Mekong có kích thước trưởng thành tương đương con gấu xám Bắc Mỹ đang bị đe dọa bởi một loạt các đập nước được xây dựng ở hạ nguồn; những con đập sẽ chặn dòng di cư đến nơi đẻ trứng của chúng, dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng là rất cao. Cá tra dầu khổng lồ sông Mekong có thể dài đến khoảng ba mét và đạt trọng lượng 295 kg.

Tại Việt Nam, cá hô thường mắc lưới ngư dân và sau đó được đem bán cho các thương lái. Đây được coi là nguyên nhân chính khiến loài cá quý hiếm này có nguy cơ tuyệt chủng.

Cá da trơn khổng lồ wallago được tìm thấy tại các dòng sông từ Pakistan cho đến Việt Nam. Đây là loài cá ăn thịt, có thể phát triển chiều dài đến hai mét. Tại Ấn Độ, loài này có nguy cơ tuyệt chủng do ô nhiễm và đánh bắt quá mức.

Tú Anh (T/h)