Thương mại điện tử: Động lực tăng trưởng và chuyển đổi số doanh nghiệp

Đây là nhận định của ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (Bộ Công Thương), tại Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong Kỷ nguyên mới” diễn ra sáng 21/11 tại Hà Nội.

Trụ cột thúc đẩy chuyển đổi số

Theo ông Tuấn, Thương mại điện tử (TMĐT) không còn là kênh bán hàng bổ sung mà đã trở thành mô hình kinh doanh cốt lõi và chiến lược. TMĐT được xem là động lực chính trong chuyển đổi số ngành bán lẻ, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số và đổi mới mô hình kinh doanh.

Năm 2025, tổng doanh thu bán lẻ TMĐT toàn cầu dự kiến đạt 6,86 nghìn tỷ USD, tăng trưởng 8,3%. Châu Á dẫn đầu, với Trung Quốc chiếm 44% thị phần, trong khi Đông Nam Á nổi bật với Indonesia, Việt Nam và Thái Lan là các thị trường tăng trưởng nhanh.

Các xu hướng nổi bật trên thị trường toàn cầu giai đoạn 2024-2025 bao gồm: M-commerce chiếm 72,9% giao dịch; Live shopping và social commerce bùng nổ;

Ứng dụng AI tạo sinh trong tìm kiếm và trải nghiệm mua sắm; Mô hình Omnichannel, Unified Commerce, Smart Logistics; Xu hướng TMĐT xanh, bền vững đang định hình lại thị trường.

Việt Nam trong nhóm 10 quốc gia tăng trưởng nhanh nhất thế giới

TMĐT Việt Nam đang bùng nổ mạnh mẽ. Năm 2024, quy mô thị trường đạt 25 tỷ USD, tăng 25%, cao nhất Đông Nam Á, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia tăng trưởng nhanh nhất thế giới.

Dự kiến đến 2025, TMĐT Việt Nam có thể vượt 30 tỷ USD, chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng. Một số chỉ số nổi bật như: Chi tiêu bình quân đầu người: 400 USD/năm; 55% dân số mua sắm trực tuyến; Các ngành hàng tăng trưởng mạnh: FMCG (62%), gia dụng–công nghệ (41%), thời trang (39%); Lợi thế dân số trẻ: 70% dưới 35 tuổi, tỷ lệ dùng smartphone 85%, chi phí data thấp.

Quy mô kinh tế số Việt Nam năm 2024 đạt 36 tỷ USD, dự kiến 38-40 tỷ USD năm 2025, trong đó TMĐT chiếm 60-70% tổng GMV.

Theo ông Tuấn, điều này mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) bởi sự bùng nổ của TMĐT giúp SME dễ dàng tham gia chuỗi giá trị số, vượt qua giới hạn địa lý và tiếp cận thị trường rộng lớn hơn. Đặc biệt, các SME còn được hưởng lợi từ chính sách hỗ trợ chuyển đổi số của Chính phủ và Bộ Công thương.

Bên cạnh thị trường nội địa giàu tiềm năng (nhất là khu vực nông thôn), SME có thể khai thác Social commerce, Live commerce - trong đó Video Commerce đã chiếm tới 25% tổng GMV TMĐT khu vực và cơ hội TMĐT xuyên biên giới nhờ các FTA mà Việt Nam tham gia.

Thách thức và giải pháp pháp lý

Dù phát triển mạnh, TMĐT Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức như: Tỷ lệ TMĐT trong tổng bán lẻ còn thấp (10%); Thanh toán tiền mặt vẫn phổ biến; Hàng giả, hàng kém chất lượng; Cạnh tranh giữa các nền tảng lớn (Shopee, TikTok, Lazada) ngày càng khốc liệt.

Chính vì vậy, để giải quyết những khó khăn này, ông Tuấn cho rằng dự thảo Luật Thương mại điện tử đang được xây dựng là bước đi quan trọng nhằm thiết lập khung pháp lý chặt chẽ hơn. Luật sẽ quy định rõ ràng các mô hình kinh doanh mới như livestream bán hàng, nền tảng tích hợp đa dịch vụ, tiếp thị liên kết, giao kết hợp đồng tự động.

Đặc biệt, dự thảo tăng trách nhiệm của các chủ thể, yêu cầu định danh xác thực bắt buộc. Các nền tảng TMĐT phải xác thực người bán, kiểm duyệt nội dung, giám sát hàng giả/hàng cấm và cung cấp dữ liệu cho cơ quan quản lý. Đồng thời, nền tảng nước ngoài sẽ phải thành lập pháp nhân hoặc ủy quyền đại diện tại Việt Nam và thực hiện ký quỹ.

Góc nhìn chuyên gia và doanh nghiệp

Tại diễn đàn, các chuyên gia, diễn giả và đại diện các doanh nghiệp cũng đóng góp nhiều quan điểm quan trọng, góp phần phác họa đầy đủ hơn bức tranh chuyển đổi số của Việt Nam.

Ông Nguyễn Phú Tiến, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng vai trò then chốt của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và các nền tảng số trong việc nâng cao năng suất, tối ưu vận hành và mở rộng không gian phát triển cho doanh nghiệp.

Trong khi đó, TS. Nguyễn Đức Kiên, chuyên gia kinh tế, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ tập trung phân tích vai trò của chính quyền đô thị, hạ tầng dữ liệu mở và hệ thống chính sách khuyến khích doanh nghiệp số, coi đây là những yếu tố nền tảng để hiện thực hóa mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GRDP vào năm 2030.

Đại diện doanh nghiệp công nghệ, nông nghiệp số, logistics thông minh và startup phản ánh thực tiễn. Các ý kiến từ doanh nghiệp công nghệ, sản xuất - kinh doanh, thương mại điện tử, nông nghiệp số, logistics thông minh đến startup sáng tạo cho thấy chuyển đổi số đang diễn ra sâu rộng nhưng đòi hỏi sự đồng hành về thể chế, công nghệ và nguồn nhân lực. Từ góc độ thực hành trong thị trường, họ phản ánh rõ những cơ hội mở ra từ AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, cũng như những khó khăn về chi phí, hạ tầng và kỹ năng số mà đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ đang gặp phải.

Sự đồng thuận cao giữa nhà quản lý, chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp tại Diễn đàn cho thấy quyết tâm kiến tạo môi trường số hiện đại, minh bạch và bền vững. Đây là nền tảng để Việt Nam hướng tới trở thành nền kinh tế số năng động hàng đầu khu vực, nơi công nghệ số trở thành trụ cột kiến tạo tương lai phát triển nhanh, bao trùm và bền vững.

Chuyển đổi số – chìa khóa bảo vệ hơn 7.300 đập, hồ chứa trước mưa lũ cực đoan