Kinh tế tuần hoàn

TP HCM: Cần chính sách đột phá để biến rác thành tài nguyên

Thu Lan • 16/11/2025 20:00

Việt Nam đã cam kết tại COP26 và COP28 đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Với Thành phố Hồ Chí Minh – địa phương phát sinh rác thải lớn nhất cả nước, mục tiêu này không chỉ là nghĩa vụ quốc tế mà còn là yêu cầu cấp thiết để biến chất thải thành nguồn năng lượng phục vụ phát triển bền vững.

Mỗi ngày, TP HCM thải ra khoảng 14.000 tấn rác nhưng phần lớn vẫn đang được xử lý bằng chôn lấp. Điều này khiến môi trường sống và nguồn nước bị đe dọa nghiêm trọng; đồng thời lãng phí một lượng tài nguyên lớn và gây áp lực lên các mục tiêu môi trường của thành phố.

Thiệt hại kép từ việc lãng phí rác

Theo Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM, lượng rác tăng 6–8% mỗi năm do đô thị hóa, tăng dân số và mở rộng sản xuất. Trong khi đó, 85% rác vẫn được chôn lấp tại các khu xử lý lớn như Đa Phước (huyện Bình Chánh cũ) và Phước Hiệp (huyện Củ Chi cũ), cùng một phần đưa về tỉnh Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu.

Cách làm này tiêu tốn quỹ đất khổng lồ khoảng 300 ha cho mỗi bãi chôn lấp và phát sinh khí metan (CH₄), loại khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh gấp 28 lần CO₂. Nước rỉ rác, xói mòn đất và ô nhiễm môi trường tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến người dân quanh khu vực.

TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM, cho biết trong 14.000 tấn rác mỗi ngày có đến 45% là rác hữu cơ; 9% nhựa – nilon và khoảng 15% là kim loại, chai lọ, vật dụng có thể thu hồi. Đây đều là nguồn tài nguyên quý. Mỗi tấn rác đốt phát điện có thể giảm 0,8 tấn CO₂, tương đương trồng 30 cây xanh trưởng thành.

Nếu không chuyển đổi mô hình xử lý, quỹ đất dành cho chôn lấp sớm đối mặt nguy cơ cạn kiệt, trong khi các mục tiêu môi trường, đặc biệt là lộ trình chung tay thực hiện Net Zero 2050 khó đạt được.

Cần chính sách mạnh để chuyển đổi

Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM Nguyễn Hồng Nguyên cho biết thành phố đã chuyển tư duy từ “coi rác là rác” sang “coi rác là tài nguyên”. Nhiều chính sách thu hồi, tái chế nilon, rác hữu cơ và thu hồi năng lượng đã được triển khai.

Theo ông Nguyên, thành phố đang tiếp tục thực hiện Nghị quyết 28/2003 của HĐND TP về lộ trình chuyển đổi công nghệ xử lý chất thải rắn từ chôn lấp sang công nghệ thu hồi năng lượng. Một số dự án đã hình thành như: Nhà máy đốt rác phát điện Tâm Sinh Nghĩa (BCG), công suất 2.000–2.600 tấn/ngày; nhà máy Vietstar (Khu xử lý Tây Bắc), công suất khoảng 2.000 tấn/ngày.

Tuy nhiên, tỷ lệ xử lý rác bằng công nghệ hiện đại vẫn còn thấp so với nhu cầu thực tế.

Để tháo gỡ khó khăn, TP HCM đang kiến nghị Quốc hội điều chỉnh Nghị quyết 98/2023/QH15, đưa xử lý rác thải vào nhóm dự án trọng điểm và thu hút nhà đầu tư chiến lược. Thành phố cũng đề xuất cơ chế linh hoạt để điều hòa công suất điện giữa các nhà máy đốt rác, do hạn chế từ quy hoạch điện hiện nay.

Nhà máy xử lý rác thải của Công ty Tâm Sinh Nghĩa

Xây dựng hệ sinh thái kinh tế tuần hoàn rác thải

TS Phạm Viết Thuận đề xuất thành phố cần hình thành “hệ sinh thái kinh tế tuần hoàn rác thải”, nơi nhà nước – doanh nghiệp – viện nghiên cứu – cộng đồng phối hợp chặt chẽ trong mọi khâu từ thu gom, vận chuyển, phân loại đến tái chế tro xỉ.

Ông kiến nghị bổ sung chính sách ưu đãi mạnh như thuế, tín dụng xanh, giá điện cho các dự án đốt rác phát điện. Cùng với đó, việc phát triển công nghiệp hỗ trợ trong phân loại – tái chế cần được tạo điều kiện, đặc biệt ở cấp quận, huyện.

Ngoài chính sách, nâng cao nhận thức cộng đồng về phân loại rác tại nguồn được xem là yếu tố quyết định. Nếu không có sự tham gia của người dân và doanh nghiệp, mọi công nghệ hiện đại đều khó đạt hiệu quả.