Biến bùn thải thành tài nguyên: Hướng đi bền vững cho Hà Nội

Thách thức môi trường đô thị

Mỗi năm, Hà Nội phát sinh hàng trăm nghìn mét khối bùn thải từ hoạt động nạo vét hệ thống thoát nước, hồ nội thành, kênh mương và các công trình vệ sinh môi trường. Tuy nhiên, thành phố hiện chưa có khu xử lý hoặc bãi chôn lấp bùn thải đạt chuẩn, dẫn đến tình trạng bùn được lưu tạm hoặc đổ bỏ bừa bãi.

Việc này gây ô nhiễm đất, nước, không khí và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân, đặc biệt ở khu vực đông dân cư. Bùn thải đô thị chứa nhiều chất hữu cơ phân hủy, vi sinh vật gây bệnh, thậm chí cả kim loại nặng và các hợp chất hóa học độc hại. Nếu không được quản lý đúng quy trình, đây sẽ trở thành một “quả bom môi trường” âm ỉ.

Các chuyên gia môi trường nhận định, nếu được xử lý bài bản, bùn thải hoàn toàn có thể trở thành nguồn tài nguyên phục vụ phát triển kinh tế tuần hoàn.

Ông Nguyễn Văn Nguyên – nguyên Phó Cục trưởng Cục Địa chất Việt Nam cho biết, việc xử lý bùn có liên hệ trực tiếp tới lĩnh vực địa chất và khoáng sản. Luật pháp cũng đã đề cập đến nhiệm vụ điều tra và khoanh định các cấu trúc địa chất thuận lợi để lưu giữ, xử lý hoặc tận dụng chất thải.

“Bước đầu tiên cần xác định thành phần, mức độ độc hại môi trường và sinh học của bùn để chọn công nghệ xử lý phù hợp,” ông Nguyên nhấn mạnh. Theo ông, nhiều loại bùn có thể tái sử dụng cho mục đích nông nghiệp hoặc xây dựng.

Ông dẫn chứng, tại Nhật Bản, bùn sau xử lý được dùng làm gạch, vật liệu lát hoặc cốt liệu xây dựng. Đây là cách vừa giảm áp lực xử lý chất thải, vừa tiết kiệm tài nguyên đất, cát và xi măng.

Kinh nghiệm quốc tế

Nhiều quốc gia đã coi bùn thải là một phần của chu trình kinh tế tuần hoàn:

Hà Lan sử dụng kỹ thuật làm “chín” bùn để tạo đất sét và đất trồng chất lượng cao, phục vụ đắp đê và cải tạo đất nông nghiệp.

Tại Hoa Kỳ, U.S. Army Corps of Engineers triển khai chương trình “Beneficial Use of Dredged Material” nhằm phục hồi bờ biển, tạo môi trường sống cho sinh vật thủy sinh và chống xói mòn.

Ở Pháp, thành phố cảng Dunkerque đã thành công trong việc sử dụng bùn nạo vét làm lớp nền đường, đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật xây dựng.

Những mô hình này cho thấy bùn thải, nếu được xử lý đúng cách, có thể trở thành nguồn nguyên liệu thay thế hiệu quả.

Theo ông Nguyên, Hà Nội cần một chiến lược tổng thể gồm hai trụ cột: Quản lý chặt chẽ và thúc đẩy tái sử dụng.

Trước hết, bùn phải được phân loại tại nguồn, phân tích thành phần và mức độ ô nhiễm. Các cơ sở xử lý cần ứng dụng công nghệ tiên tiến như xử lý sinh học (bioremediation), ổn định hóa học hoặc hóa rắn bằng xi măng để đảm bảo an toàn môi trường.

Song song, thành phố nên đẩy mạnh nghiên cứu, thử nghiệm các hướng tái chế:

- Nông nghiệp: Sau xử lý, bùn có thể cải tạo đất nghèo dinh dưỡng.

- Xây dựng: Bùn phối trộn phụ gia để sản xuất gạch, gốm hoặc cốt liệu.

- Hạ tầng – cảnh quan: Dùng bùn sạch san lấp, bồi đắp bờ sông, hồ, góp phần chỉnh trang đô thị.

Quan trọng hơn cả là xây dựng khung pháp lý rõ ràng về tiêu chuẩn kỹ thuật, trách nhiệm của các đơn vị nạo vét, thu gom, xử lý. Khi đó, việc “đổ bùn đi đâu cũng được” sẽ không còn tái diễn.

Từ thực trạng thiếu bãi xử lý bùn thải, có thể thấy Hà Nội đang coi bùn là rác bỏ đi, trong khi thế giới đã biến nó thành tài nguyên. Việc thay đổi tư duy, đầu tư công nghệ và xây dựng chính sách khuyến khích tái chế bùn thải sẽ mở ra một hướng đi mới cho quản lý môi trường đô thị vừa giảm ô nhiễm, vừa tạo ra giá trị kinh tế bền vững.

Đề xuất báo chí ở Hà Nội, TP.HCM được thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện