Bắc Kinh: Điện than trở lại và nỗi lo ô nhiễm

Trước đó, Thủ đô Trung Quốc đã đóng cửa 4 nhà máy điện than lớn để cải thiện chất lượng không khí sau nhiều năm bầu khí quyển thành phố chìm trong ô nhiễm đến mức “tận thế”. Hàng trăm dự án điện than khác trên toàn quốc cũng được yêu cầu dừng lại trong cuộc chiến chống ô nhiễm không khí bắt đầu từ năm 2013.

Bắc Kinh từ lâu đã cam kết cải thiện chất lượng không khí bằng cách giảm việc sử dụng than đá, chất liệu khi bị đốt cháy sẽ hình thành nên khói gây ô nhiễm không khí. Năm 1999, nhà máy nhiệt điện than này được xây dựng bởi Tập đoàn Hoa Năng Trung Quốc, một trong những công ty năng lượng lớn nhất của nhà nước ở khu vực ngoại ô phía đông Bắc Kinh. 5 đầu máy phát điện của nó đốt hơn 8 triệu tấn than mỗi năm với tổng công suất năng lượng 845 MW.

Chính quyền thành phố cho biết đầu máy phát điện còn lại cuối cùng của nhà máy nhiệt điện than này đã sản xuất hàng trăm tấn chất ô nhiễm, bao gồm sulfur dioxide, nitơ oxit và bụi.

Ảnh minh họa

Theo báo cáo gần đây, tính từ tháng 1/2018 đến tháng 6/2019, Trung Quốc đã bổ sung thêm 43 GW vào mạng lưới điện than đã đạt công suất 1.000 GW. Trong khi đó, những nơi còn lại trên thế giới phần lớn tổng cộng đã giảm 8 GW công suất điện than.

Ted Nace, người đứng đầu GEM, cho biết các nhà máy điện than mới sẽ có tác động đáng kể đến lượng xả thải carbon vốn đã tăng lên ở Trung Quốc. “Những gì đang được xây dựng ở Trung Quốc đang biến khởi đầu của việc giảm than thành sự gia tăng liên tục của than”, ông nói, cho rằng Trung Quốc đang kéo lùi những tiến bộ toàn cầu trong việc giảm phát thải.

Các dự án điện than đã được khởi động lại khi Bắc Kinh tìm cách kích thích nền kinh tế đang lao đao vì cuộc chiến thương mại với Mỹ. Tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã ở mức thấp nhất kể từ đầu những năm 1990. Báo cáo của GEM chỉ ra ít nhất 20 dự án điện than đã tái khởi động việc thi công trên toàn Trung Quốc, từ khu tự trị Nội Mông ở phía bắc đến tỉnh Quảng Đông ở phía nam, bất chấp chỉ thị năm 2017.

Tại Nội Mông, địa phương gần Bắc Kinh, ít nhất 3 nhà máy điện than lớn mới dường như đang được vận hành hoặc xây dựng. Tại Sơn Đông, một tỉnh cũng nằm gần thủ đô, trước thời điểm đoàn kiểm tra trung ương thị sát năm 2018, một công ty đã xây dựng trái phép 45 cơ sở điện than với tổng công suất tương đương toàn bộ công suất điện than của Australia.

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc gần đây đã gửi đi tín hiệu về sự thay đổi chính sách. Hồi tháng 10, Thủ tướng Lý Khắc Cường đã kêu gọi ngành than đóng vai trò trong việc đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng của đất nước, xa rời những phát biểu trước đây.

Vài tuần trước đó, các quan chức hàng đầu cho biết họ sẽ nới lỏng việc kiểm soát chất lượng không khí trong mùa đông này, có lẽ để trợ giúp các ngành quan trọng nhưng gây ô nhiễm của hoạt động kinh tế, như sản xuất thép và xây dựng. Và ít nhất 40 mỏ than mới đã được phê duyệt trong năm nay, theo cơ quan quản lý năng lượng của Trung Quốc.

Các nhà nghiên cứu nói có cuộc tranh luận mạnh mẽ đang diễn ra đằng sau hậu trường. Theo đó, các lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc đang tham vấn giới doanh nghiệp và học giả để xây dựng “kế hoạch 5 năm” tiếp theo, có hiệu lực vào năm 2021.

Kế hoạch 5 năm hiện tại của Trung Quốc đã thiết lập mức trần điện than là 1.100 GW. Song một số nhân vật trong ngành công nghiệp năng lượng của Trung Quốc đang thúc đẩy mức trần đó được nâng lên thành 1.400 GW trong kế hoạch 5 năm tiếp theo, theo giới nghiên cứu.

Dù vậy, những tín hiệu xấu đã xuất hiện. Báo cáo hồi tháng 5 của Greenpeace cho biết lượng tiêu thụ than ở 6 tỉnh thành khu vực Bắc Kinh (gồm Bắc Kinh, Thiên Tân, Hà Bắc, Hà Nam, Sơn Đông và Sơn Tây) đã tăng 13% trong giai đoạn từ tháng 10/2018 đến tháng 3/2019, so với cùng kỳ trước đó. Sự gia tăng này chủ yếu đến từ các nhà máy điện than và ngành thép.

Cũng theo báo cáo, mức độ ô nhiễm không khí tại khu vực trong giai đoạn này đã tăng lên 6,5% so với cùng kỳ trước đó. Chỉ có bốn trong số 28 thành phố thuộc khu vực đạt được mục tiêu giảm khói bụi, như được thể hiện qua dữ liệu chính thức do Bộ Sinh thái và Môi trường công bố, trong khi số ngày ô nhiễm nặng tăng 37%.

Minh Anh (t/h)