Bài 3: Cuộc chiến sinh tồn trong giới nhà thuốc và hậu quả trên vai người bệnh

(Moitruong.net.vn) – Người ngoại đạo thường cho rằng kinh doanh trong giới tân dược thường không có đối thủ cạnh tranh, là mảng độc quyền và khách hàng (người bệnh – PV) chỉ có lựa chọn duy nhất là buộc phải mua thuốc khi  có chỉ định điều trị của bác sỹ. Tuy nhiên thực tế lại hoàn toàn khác bởi đây là một cuộc chiến, cạnh tranh vô cùng khốc liệt và có đủ chiêu trò nhằm giành giật thị phần, thị trường và khách hàng thậm chí cài cắm cả nội gián nhằm thu thập thông tin, phá hoại hoạt động của đối thủ. Tất cả chỉ vì lợi nhuận.

>>> “Hố đen” trong thế giới tân dược và những “độc chiêu” “hút máu” người bệnh!

>>> Bài 2: “Ma thuật” trên những đơn thuốc người bệnh

Lợi hại từ “ Zích”

Những người hoạt động kinh doanh dược phẩm mà đặc biệt là các cơ quan chuyên ngành quản lý, xử phạt về lĩnh vực dược đều biết đến cụm từ  “Zích” để chỉ những thành viên hoạt động có tính chất như những điệp viên ngầm được cài cắm vào nội bộ của các hàng dược phẩm có nhiệm vụ duy nhất thu thập thông tin về tình hình sản xuất cũng như chiến lược chiếm lĩnh thị phần dược phẩm, hay sự ra đời của một mặt hàng thuốc mới. Hiểu một cách đơn giảm “ Zích” là người chỉ điểm của cơ quan chức năng nhằm phát hiện những sai phạm trong lĩnh vực này. Tôi có ông anh nguyên là thanh tra chuyên ngành về dược nay đã về hưu đã tiết lộ quy trình tuyển “Zích”.

Trước hết những người ưu tiên được lựa chọn để trở thành “Zích” thường chính là những người cùng hội cùng thuyền buôn bán tân dược, hoặc là trình dược viên bán thuốc tại các cửa hàng thuốc, hãng thuốc. Bởi vì họ “trong chăn” thì mới biết chăn có “rận”. Xong không lúc nào cơ quan chức năng cũng thu phục được một người nào đó thành “ Zích”. Bởi theo lời ông anh thì “Zích” nếu trong hoạt động không may bị phát hiện hoặc bị lộ thông tin thì sẽ đối mặt với sự trả thủ của các nhà thuốc, thậm chí các đối thủ trong lĩnh vực này sẵn sàng “song kiếm hợp bích” triệt hạ ngay lập tức hãng dược này hay cửa  hàng thuốc tân dược đó.

Nhờ một “zích” phóng viên vẫn mua được một số loại thuốc  “đặc trị” tại một phòng khám đã bị đình chỉ hoạt động

Lúc này cơ quan chức năng buộc phải sử dụng biện pháp mà theo ông anh trong ngành thanh tra dược gọi nó là “không được sạch cho lắm” đó là việc sẽ “ốp” những nhà thuốc, hãng dược vi phạm về quy chế hoạt động sau đó sẽ tạo cơ hội cho nhà thuốc, hoặc hãng dược… “lấy công chuộc tội” bằng cách chấp nhận là “Zích”.  Thực tế cũng theo lời ông anh này thì những biện pháp vừa nói cũng rất hiếm khi được sử dụng trừ trường hợp bất khả kháng hay trong hoạt động điều tra, thanh kiểm tra của lực lượng chức năng đi vào ngõ cụt còn phần lớn một khi cơ quan quản lý dược cần “ Zích” thì đa phần là có “ ngay và luôn”. Lý do rất đơn giản bởi để tồn tại trong môi trường cạnh tranh khốc liệt giữa các nhà thuốc, hãng thuốc thì hầu hết các nhà thuốc tư nhân, các doanh nghiệp dược phẩm đều phải có quan hệ nhất định với cơ quan chức năng nếu không muốn việc làm ăn của mình gặp “chắc trở”, bị nhà chức trách để mắt, thậm chí bị làm khó với chỉ một sai phạm nhỏ trong hoạt động kinh doanh.

Chính “Zích” làm  lệch giá thuốc ở cửa hàng thuốc tư nhân

Một thực tế hiện nay có sự chênh lệch tương đối rõ rệt về giá thuốc của cùng một chủng loại thuốc giữa các nhà thuốc tư nhân với nhau, giữa giá thuốc tại các nhà thuốc bệnh viện với nhà thuốc bên ngoài. Tại sao lại vậy? Tôi đã mang thắc mắc này hỏi người em tên là Dương (chủ một cửa hàng thuốc tư nhân trên phố Phủ Doãn, Hà Nội) được biết: thường các trình dược viên (những người chuyên bán thuốc cho các doanh nghiệp cung cấp thuốc ra thị trường) sẽ được chiết khấu hoa hồng trên từng sản phẩm. Họ chịu áp lực trực tiếp về doanh thu về bán sản phẩm do công ty đề ra nên nhiều trình dược viên sẽ cố tình vi phạm quy chế lén bán hạn giá thành sản phẩm chỉ lấy tiền hoa hồng trên từng sản phẩm. Thậm trí trình dược viên sẽ tuồn các lô thuốc cận “đát” hoặc những sản phẩm thuốc có trong danh sách bị cơ quan chức năng có quyết định thu hồi ra ngoài bán với giá rẻ để kiếm lời. Hay trình dược viên sẽ câu kết với một vài bác sỹ tại bệnh viện thực hiện việc “đổi thuốc lấy giấy nghỉ BHXH”.

Thanh tra Bộ y tế trong một lần đi kiểm tra thực phẩm chức năng tại TP.HCM.

Theo đó họ sẽ dẫn người quen, người nhà đi khám bệnh theo thẻ BHYT để xin giấy nghỉ hưởng BHXH và sẽ nhận lại thuốc BHYT của những người này lĩnh ra rồi bán ra ngoài. Nhà thuốc tư nhân hoặc doanh nghiệp bán buôn dược phẩm nếu nhập được những lô thuốc giá rẻ này tất nhiên sẽ bán hàng giá rẻ hơn các hiệu thuốc khác. Điều này lý giải tại sao có nhà thuốc dù cửa hàng ở trong ngõ sâu vẫn cứ đông khách trong khi có những nhà thuốc dù đạt chuẩn có mặt tiền rộng rãi tọa lạc trên những con phố đông đúc vẫn cứ “ế ẩm”, thưa khách. Cùng với đó cách thức bán hàng theo kiểu “ lạc kèm bia” nghĩa là bán kèm giữa thuốc nội và ngoại, thuốc kém chất lượng hay thuốc cùng hoạt chất nhưng công hiệu thấp lẫn lộn với nhau, người tiêu dùng không có khả năng phân biệt được mánh khóe làm ăn phi pháp này. Cũng theo xác nhận từ chính một chuyên viên đang làm việc tại phòng thanh tra Sở Y tế Hà Nội thì thì chính những trình dược viên như trên sẽ được “ nuôi” để trở thành  “Zích”.

Theo tìm hiểu của phóng viên, hoạt động của “Zích” không chỉ là một trong những nguyên nhân để làm chệch, lũng loạn giá thuốc tại các cửa hàng thuốc tư nhân mà còn tiếp tay cho các hoạt động rút ruột BHYT trong việc kê đơn thuốc từ các bác sỹ ở không ít các phòng khám tư, bệnh viện. Chiêu thức mà “Zích” triển khai các hoạt động “nhúng tay” vào việc rút ruột BHYT chính là khai thác triệt để “cơ chế tự chủ tài chính tại các BV”. Bởi với quy chế này các BV đã tìm mọi cách tăng nguồn thu như lạm dụng xét nghiệm, thuốc, hóa chất, vật tư y tế, bệnh nhân nằm ghép nhưng vẫn thanh toán mỗi người/giường, lập hồ sơ bệnh án khống v.v… Đặc biệt là việc kê đơn thuốc ngoài danh mục lúc này “ Zích” sẽ dùng các sở trường trong lĩnh vực dược của mình tiếp nhận, kết nối giữa các nhà thuốc trong hệ thống của mình với các đơn thuốc của các BS và tất nhiên giá thuốc sẽ  ở “mức trên trời” phía BHYT khó có thể kiểm soát hoạt động khép kín này. Tiền thất thoát tại quỹ BHYT chính là ở mối nối này.

Kết quả giám sát về BHYT của Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới đây cũng chỉ ra một vấn đề  “không thể không lo ngại”, đó là việc đấu thầu thuốc: giá cùng một loại thuốc có sự chênh lệch giữa các tỉnh, giữa các BV trong tỉnh và giữa các BV với thị trường. Việc áp dụng cơ chế đấu thầu mới cũng chỉ là đấu giá thuốc, chưa có chế tài đủ mạnh về tiêu chuẩn kỹ thuật, chất lượng thuốc, một số loại thuốc giá rẻ nhưng chất lượng chưa cao đã trúng thầu.

(Còn nữa…)

Vi Hậu