Cảnh báo béo phì gây tổn thương não

Dựa trên phân tích ảnh chụp cộng hưởng từ não của 59 trẻ vị thành niên bị béo phì và so sánh với kết quả của 61 trường hợp trẻ khoẻ mạnh khác.

Kết quả cho thấy trẻ béo phì bị tổn thương chất trắng ở não. Những tổn thương ghi nhận ở vùng não kiểm soát cảm xúc và sự tưởng thưởng cũng như tại thể chai, nơi có 200 axon thần kinh kết nối bán cầu não với các phần khác và đóng vai trò cầu nối thông tin cho các chức năng vận động, cảm giác và nhận thức dịch chuyển giữa hai bán cầu. Tổn thương này có liên quan đến mức hormones leptin và insulin bị tăng cao.

Ảnh minh họa

Leptin được tạo ra từ tế bào mỡ của cơ thể và có tác động điều hoà sự thèm ăn và mô mỡ. Tăng đề kháng leptin làm cho bệnh nhân ăn liên tục dù dự trữ mỡ của cơ thể đã đủ, thậm chí đã thừa, điều này dẫn đến hậu quả là cơ thể tiết càng nhiều leptin hơn. Insulin được tuỵ tiết ra để kiểm soát đường máu. Béo phì làm tăng đề kháng insulin và như vậy, tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.

Các bác sĩ và nhà sinh học từ lâu đã phát hiện ra rằng béo phì không chỉ gây trục trặc trong trao đổi chất, khiến phát triển bệnh tiểu đường và làm cho các khớp bị mòn nhanh hơn mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến các cơ quan khác của cơ thể. Cụ thể, các nhà khoa học Mỹ và Ailen đã chỉ ra rằng thừa cân làm tăng khả năng tái phát ung thư vú và tăng khả năng mắc các loại khối u khác, cũng như đẩy nhanh quá trình lão hóa não và làm gián đoạn hoạt động của não theo những cách khác.

Những thay đổi này thể hiện ở chỗ nhiều người trưởng thành mắc các dạng béo phì nghiêm trọng nhất và gần với sự phát triển của bệnh tiểu đường thể 2 thường phàn nàn về sự suy giảm dần dần về trí nhớ và trí tuệ. Chỉ gần đây, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng sở dĩ như vậy là vì rào cản giữa hệ thống tuần hoàn máu và não bị yếu đi và các quá trình viêm bên trong não tăng mạnh.

Nhà sinh lý học thần kinh Bertolazzi và các đồng nghiệp đã phát hiện ra bằng chứng đầu tiên cho thấy hoạt động của rào cản này trong não của thanh thiếu niên mắc phải các dạng béo phì cực đoan đang thay đổi theo hướng như vậy. Theo các nhà nghiên cứu, họ đã thực hiện khám phá này bằng cách quan sát cách chất dịch chảy trong não của 60 thanh thiếu niên khỏe mạnh và một số lượng tương đương các bạn đồng trang lứa của họ bị béo phì bằng cách sử dụng hình ảnh cộng hưởng từ.

Những thông tin đó có thể giúp đánh giá cấu trúc và tình trạng của hệ thần kinh qua cách dòng máu và chất dịch sinh học khác “chảy xung quanh” các bó tế bào thần kinh và cụm các tế bào thần kinh khác nhau trong chất trắng của não. Bất kỳ sai lệch nào cũng chỉ ra rằng có những tổn thương thực thể hoặc các ổ viêm trong mô thần kinh.

Ngoài dữ liệu MRI, các nhà khoa học đã lấy mẫu máu từ thanh thiếu niên để phân tích và kiểm tra xem các phân tử nào liên quan đến sự phát triển của viêm mạn tính và béo phì có trong cơ thể. Sau đó, các nhà khoa học đã so sánh cả hai tập dữ liệu và kiểm tra xem có mối liên hệ nào giữa các hiện tượng này không. Hóa ra, chúng thực sự đã được kết nối với nhau. Cụ thể, dòng máu và dịch lỏng trong thể chai (bó dây thần kinh – corpus callosum) và dưới lớp hồi ổ mắt yếu hơn trong não của thanh thiếu niên bị béo phì. Điều này đi kèm với sự gia tăng nồng độ của hormone TNF-alpha và IL6, có liên quan đến phát triển viêm.

Điều quan trọng, cả hai vùng não này đều chịu trách nhiệm cho cảm giác tự chủ, cảm xúc và sự thèm ăn. Sự rối loạn trong hoạt động của các vùng não này đi kèm với những thay đổi tương tự về nồng độ leptin và insulin – hormone chịu trách nhiệm lưu thông chất béo và đường trong cơ thể. Trong tương lai gần, các nhà khoa học có kế hoạch tiến hành một loạt các quan sát mới để tìm ra cách ngăn chặn hoặc ức chế những tổn thương não như vậy.

Minh Anh (t/h)