Đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với một số mặt hàng có hại cho sức khỏe, môi trường

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý về đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi.

Theo Báo cáo điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong các năm 2011, 2016 và 2021, khoảng 90% số nước (194 nước được điều tra) áp dụng thuế TTĐB đối với thuốc lá, trong đó, ngày càng nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng thuế TTĐB hỗn hợp (thuế tỷ lệ và thuế tuyệt đối) đối với thuốc lá. Số lượng các nước áp dụng hệ thống thuế TTĐB hỗn hợp tăng từ 48 nước năm 2008 lên 61 nước vào năm 2016.

Nhiều nước đã áp dụng các chính sách thuế hiệu quả để tăng giá hoặc triệt tiêu sản phẩm thuốc lá giá rẻ, tiềm ẩn nhiều nguy cơ, tác hại đến sức khỏe nhanh hơn và có hại hơn so với thuốc lá cao cấp, đồng thời cản trở tiếp cận của giới trẻ, đối tượng mới hút thuốc do các đối tượng này thường tiếp cận thuốc lá bắt đầu từ thuốc lá giá thấp. Biện pháp mà các nước áp dụng là tăng cường áp dụng thuế tuyệt đối, thuế hỗn hợp có gắn theo các điều kiện về định kỳ tăng thuế theo hoặc cao hơn tốc độ lạm phát và tăng trưởng để đảm bảo giả thuốc lá tăng cao hơn hoặc bằng với tốc độ gia tăng thu nhập, sức mua của người hút thuốc.

Đáng chú ý, WHO và Ngân hàng Thế giới (WB) khuyến nghị tỷ trọng thuế tiêu dùng nên chiếm từ 66% đến 75% (từ 2/3 đến 3/4) trên giá bán lẻ thuốc lá. Theo đánh giá của WHO, WB, IMF và các đối tác phỏng chống tác hại của thuốc lá thì giá bán thuốc lá của Việt Nam vẫn còn thấp do tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ chỉ chiếm khoảng 38,85% trong khi tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ các nước là: Brunei 81%, Thái Lan 70%, Singapore 69%, Malaysia 57%, Indonesia 51%, Myanmar 50% và các nước phát triển Úc 62%, Đức 75%, Pháp 80%,...

Theo Bộ Tài chính, mặc dù mặt hàng thuốc lá đã được tăng thuế suất thuế TTĐB theo lộ trình từ năm 2016-2019, tuy nhiên, trong thời gian qua, tỷ lệ hút thuốc lá ở Việt Nam vẫn ở mức cao. Như vậy, lộ trình tăng thuế TTĐB trong thời gian vừa qua vẫn chưa đạt mục tiêu giảm sử dụng như đã để ra và đòi hỏi việc sử dụng thuốc lá cần được tiếp tục kiểm soát hơn nữa.

Một mặt hàng khác cũng được đánh giá không tốt cho sức khỏe đang được Bộ Tài chính đề xuất điều chỉnh thuế TTĐB là rượu và bia. Hiện mặt hàng bia và rượu đã được tăng thuế suất thuế TTĐB theo lộ trình từ năm 2016-2018. Tuy nhiên, trong thời gian qua, tỉnh hình sử dụng rượu, bia ở Việt Nam vẫn ở mức cao và có xu hưởng gia tăng nhanh. Tại Việt Nam, rượu, bia xếp thứ 5 trong 15 yếu tố nguy cơ sức khỏe hàng đầu và gây nhiều hệ lụy nghiêm trọng về mặt xã hội do sử dụng rượu, bia gây ra, bao gồm: tai nạn giao thông, chấn thương, bạo lực gia đình, mất an ninh trật tự, gia tăng khoảng cách giàu nghèo. Rượu, bia cũng là một trong ba nguyên nhân làm gia tăng tỷ lệ tai nạn giao thông ở nam giới độ tuổi 15-49.

WHO đã khuyến cáo, chính sách thuế là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để kiểm soát tác hại của rượu, bia, giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong do rượu, bia gây ra và khuyến nghị tăng thuế để tăng giá các mặt hàng rượu, bia đã được chứng minh có tác động mạnh đến giảm nhu cầu. Đặc biệt, người tiêu dùng có thu nhập thấp và thanh, thiếu niên sẽ giảm sử dụng nhiều hơn khi thuế và giá rượu, bia tăng.

Theo thông tin từ Bộ Tài chính, nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng thuế TTĐB với đồ uống có cồn vì ảnh hưởng tiêu cực của sản phẩm này đối với sức khỏe khi người tiêu dùng khi lạm dụng. Hiện nay, thuế rượu, bia ở Việt Nam còn ở mức thấp, theo tính toán của WHO mới chiếm khoảng 30% giá bán lẻ, trong khi ở nhiều nước tỷ lệ thuế chiếm từ 40-85% giá bán lẻ. Để bảo đảm không gia tăng sử dụng rượu, bia trong thời gian tới, Bộ Tài chính cho rằng cần điều chỉnh tăng thuế TTĐB đối với rượu, bia đảm bảo mức tăng giá rượu, bia sau khi điều chỉnh phải tăng kịp theo mức tăng thu nhập và lạm phát.

Bộ Tài chính cho rằng, việc điều chỉnh mức thuế suất thuế TTĐB đối với một số mặt hàng có hại cho sức khỏe hướng tới mục tiêu hạn chế tiêu dùng đối với một số mặt hàng này; khuyến khích sản xuất, sử dụng mặt hàng thân thiện với môi trường, đồng thời góp phần đảm bảo thu ngân sách nhà nước.