Những sự kiện thiên văn đặc sắc sẽ xảy ra trong năm 2020

Mưa sao băng

Ngay những ngày đầu năm, người yêu thiên văn có cơ hội chiêm ngưỡng mưa sao băng Quadratids – trận mưa sao băng trên mức trung bình với tần suất ở thời điểm cực đại khoảng 40 vệt sao băng mỗi giờ. Mưa sao băng Quadrantids thường xuất hiện từ ngày 1-5/1 hằng năm, đạt cực đại vào đêm ngày 3, rạng sáng ngày 4 tháng một.

Ngoài mưa sao băng Quadratids, hai trận mưa sao băng đáng được mong đợi nhất là mưa sao băng Perseids và Geminids.

Mưa sao băng Perseids diễn ra trong khoảng ngày 17/7 đến 24/8, đạt cực đại đêm 12 rạng sáng ngày 13/8 với tần suất có thể đạt 60-80 vệt sao băng một giờ. Trận mưa sao băng này nổi tiếng với những dải băng sáng và đẹp.

Mưa sao băng Geminids được coi là mưa sao băng đẹp nhất trên bầu trời với tần suất cực đại có thể tới 120 vệt sao băng mỗi giờ. Geminids xuất hiện hàng năm từ ngày 7-17/12, đạt cực đại vào đêm ngày 13 và rạng sáng ngày 14/12.

Trăng xanh đêm Halloween

Năm 2020, hiện tượng trăng xanh sẽ rơi đúng vào đêm Halloween (31/10). Trăng xanh là tên gọi đặt cho hiện tượng 2 lần trăng rằm trong một tháng dương lịch. Do một chu kỳ Mặt trăng từ trăng khuyết đến trăng tròn là khoảng 29,53 ngày nên chỉ khi trăng tròn đầu tiên rơi vào ngày 1 hoặc ngày 2 của tháng dương lịch thì đợt trăng tròn tiếp theo sẽ rơi vào ngày 30, 31 cùng tháng.

Thông thường, mất khoảng 2 đến 3 năm Trăng xanh sẽ diễn ra một lần và nếu rơi đúng vào đêm Halloween thì còn hiếm xảy ra hơn. Theo tính toán, đến năm 2039, trăng xanh mới lại xảy ra vào đêm Halloween.

Siêu trăng

Trong năm 2020, người yêu thiên văn sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng 4 lần siêu trăng khi Mặt Trăng sáng hơn và to hơn bình thường tối đa 30%.

Lần siêu trăng đầu tiên diễn ra vào 9/2. Lần siêu trăng này được các bộ tộc bản địa châu Mỹ gọi là Trăng Tuyết vì nó xảy ra vào thời điểm tuyết rơi dày nhất trong năm. Nó cũng được gọi là Trăng Đói vì xảy ra vào thời điểm khắc nghiệt nhất năm khiến săn bắt trở nên khó khăn.

Lần siêu trăng thứ hai diễn ra vào 10/3. Lần siêu trăng này được các bộ tộc châu Mỹ gọi là Trăng Giun vì trùng với thời điểm mặt đất trở lên tơi xốp với hoạt động trở lại của loài giun.

Lần siêu trăng thứ ba diễn ra vào ngày 8/4 và lần siêu trăng cuối cùng của 2020 xuất hiện vào ngày 7/5, còn được gọi là Trăng Hoa vì đây là thời điểm hoa nở nhiều nhất trong năm.
NASA gửi thêm tàu lên sao Hỏa.

Trước khi có thể đưa con người đặt chân lên sao Hỏa vào năm 2040, NASA dự kiến sẽ thực hiện nhiệm vụ Mars 2020, trong đó gửi thêm tàu thăm dò lên hành tinh đỏ vào tháng 7-2020.

Tiếp nối công trình của tàu Curiosity, tàu thăm dò lần này được giao nhiệm vụ thu thập các mẫu thử để tiến hành phân tích, đánh giá không khí, đất đá, nước và các tài nguyên tiềm năng cũng như cách khai thác chúng.

Đây là bước tiên phong cho khả năng “tạm cư” của con người trên sao Hỏa trong tương lai. Theo ông Jim Green – giám đốc Ban khoa học hành tinh (PSD) của NASA – một trong những khó khăn khi tiếp cận sao Hỏa nằm ở giai đoạn hạ và cất cánh lên bề mặt hành tinh này.

Bên cạnh đó, một số thách thức còn là việc làm thế nào giúp con người sinh sống và làm việc trong thời gian dài trên hành tinh đỏ, cũng như cách xây dựng cơ sở hạ tầng chống chịu thời tiết cực đoan như bão bụi…

Trung Quốc, châu Âu và Nga lâu nay chưa phát triển thiết bị tự hành lên sao Hỏa, nhưng đều có các kế hoạch khởi động trong năm nay. Chẳng hạn, Cơ quan vũ trụ châu Âu và Cơ quan vũ trụ Liên bang Nga sẽ hợp tác thiết kế một tàu thăm dò đặt tên theo nhà khoa học người Anh Rosalind Franklin, và được kỳ vọng sẽ “đối trọng” với Mỹ thời gian tới.

Nhật thực hình khuyên

Sự kiện thiên văn rất đáng xem này sẽ xảy ra vào ngày 21/6. Nhật thực hình khuyên xảy ra khi Mặt Trăng ở quá xa Trái Đất nên không thể che hết hoàn toàn Mặt Trời, khi quan sát từ trái đất. Mặt Trăng giống như một chiếc đĩa nhỏ nằm trong chiếc đĩa lớn là Mặt Trời, bao quanh bởi một vòng nhật hoa.

Nhật thực hình khuyên lần này sẽ đi qua Trung Phi, Ả Rập Xê út, Bắc Ấn Độ, miền Nam Trung Quốc và kết thúc ở Thái Bình Dương. Pha một phần có thể quan sát được ở phía đông châu Phi, Trung Đông và phía Nam châu Á, trong đó có Việt Nam.

Tại Việt Nam, nhật thực một phần sẽ đạt cực đại vào khoảng 14h55-15h05 ngày 21/6, tùy vào các địa phương.

Ngoài ra trong năm 2020 còn có nhật thực toàn phẩn, xảy ra vào ngày 14/12. Tuy nhiên, Việt Nam không quan sát được lần nhật thực này.

Nguyệt thực nửa tối

Trong năm 2020, nguyệt thực nửa tối diễn ra bốn lần vào các ngày 11/1, ngày 6/6, ngày 5/7 và ngày 30/11. Tuy nhiên, tại Việt Nam chỉ quan sát được ba lần. Nguyệt thực nửa tối vào 5/7 không quan sát được.

Nguyệt thực nửa tối xảy ra khi Mặt Trăng đi qua vùng tối một phần của bóng Trái Đất, còn gọi là vùng nửa tối. Khi đó Mặt Trăng chuyển sang màu đỏ nhạt.

Mặt trăng đón thêm “khách” ghé thăm

Năm 2019, nhiều quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ, Israel dự định gửi thiết bị xuống bề mặt Mặt trăng, tuy nhiên chỉ có Trung Quốc thành công khi cho hạ cánh được tàu thăm dò đầu tiên xuống vùng tối của Mặt trăng.

Năm nay, Mặt trăng dự kiến sẽ đón tàu Chang’e-5 của Trung Quốc với nhiệm vụ thu thập các loại đất đá và khoáng chất trên bề mặt và quay về Trái đất. Lần cuối cùng một tàu thăm dò mang khoáng vật từ Mặt trăng về Trái đất là vào năm 1976 do Liên Xô thực hiện.

NASA cũng tiếp tục thực hiện các bước đi cụ thể hơn trong sứ mệnh Artemis cho mục tiêu đưa con người trở lại Mặt trăng, trong đó có phụ nữ. Đây cũng là bước ngoặt xem các bên có thể vượt qua các rào cản từ nhiều phía như chính trị, vốn, công nghệ để cán đích vào năm 2024 hay không. Hiện vẫn còn không ít chuyên gia quan ngại về thời hạn này, và năm 2020 được kỳ vọng sẽ chứng minh khả năng hoàn thành mục tiêu của NASA.

Đại giao hội giữa Mộc Tinh và Thổ Tinh

Sự kiện diễn ra vào 21/12, khi đó hai hành tinh chỉ cách nhau 7 phút cung trên bầu trời. Quan sát từ mặt đất sẽ thấy hai ngôi sao sáng chói gần nhau. Người yêu thiên văn có thể hướng về phía tây ngay sau khi Mặt Trời lặn để quan sát lần giao hội hành tinh ấn tượng và hiếm có này. Đây là lần giao hội hiếm hoi giữa hai hành tinh khi lần gần nhất cách đây 20 năm, vào năm 2000.

Minh Anh (t/h)