Petrovietnam nên tiên phong phát triển các dự án điện gió ngoài khơi, tạo tiền đề cho toàn ngành

Việt Nam sở hữu tiềm năng kỹ thuật điện gió ngoài khơi lên tới gần 950 GW – một con số khổng lồ so với nhu cầu điện hiện nay. Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng toàn cầu và cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, điện gió ngoài khơi đang được xem là trụ cột trong chiến lược phát triển năng lượng xanh của Việt Nam. Tuy nhiên, thực trạng thiếu khung pháp lý, chiến lược phát triển cụ thể và sự phối hợp liên ngành đang là những rào cản lớn. Tại Diễn đàn Dầu khí - Năng lượng 2025, TS. Dư Văn Toán đề xuất giao Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) tiên phong phát triển các dự án điện gió ngoài khơi mẫu, tạo tiền đề cho ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi Việt Nam phát triển bài bản và bền vững.

Tiềm năng lớn nhưng chưa khai phá đúng mức

Theo TS. Dư Văn Toán - Viện Khoa học môi trường, biển và hải đảo (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), Việt Nam là một trong những quốc gia có tiềm năng năng lượng tái tạo biển hàng đầu khu vực, đặc biệt là điện gió ngoài khơi. Với bờ biển dài hơn 3.200 km, vùng biển đặc quyền kinh tế rộng lớn và điều kiện gió thuận lợi, tổng tiềm năng kỹ thuật điện gió ngoài khơi của nước ta ước đạt gần 950 GW – gấp hàng chục lần nhu cầu tiêu thụ điện nội địa hiện nay.

Không chỉ có điện gió, Việt Nam còn có khả năng khai thác các nguồn năng lượng biển khác như năng lượng sóng, thủy triều, gradient nhiệt và muối, sinh khối biển, bức xạ mặt trời trên biển, sản xuất hydro xanh… Những nguồn năng lượng này không chỉ giúp đa dạng hóa cơ cấu năng lượng quốc gia mà còn tạo ra ngành công nghiệp mới, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xanh và phát triển bền vững vùng ven biển.

Tuy nhiên, theo TS. Dư Văn Toán, hiện nay Việt Nam vẫn đang thiếu một chiến lược tổng thể về phát triển năng lượng đại dương. Các chính sách hiện hành mới dừng ở mức định hướng chung, phân tán trong nhiều văn bản như Nghị quyết 36-NQ/TW năm 2018 về phát triển bền vững kinh tế biển, Nghị quyết 55-NQ/TW năm 2020 về định hướng phát triển năng lượng quốc gia, Luật Biển Việt Nam, Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo, Luật Điện lực, Quy hoạch tổng thể vùng bờ và Quy hoạch điện VIII.

Dù các văn bản này có ý nghĩa quan trọng, song theo đánh giá của các chuyên gia, chúng vẫn thiếu tính liên kết và chưa tạo ra khung pháp lý đồng bộ để thúc đẩy phát triển mạnh mẽ năng lượng biển, đặc biệt là điện gió ngoài khơi – lĩnh vực có độ phức tạp cao, đòi hỏi quy trình cấp phép minh bạch, quy chuẩn kỹ thuật rõ ràng, cũng như cơ chế tài chính phù hợp.

Đề xuất 8 nhóm giải pháp và giao Petrovietnam dẫn dắt thị trường

Trước những khoảng trống chính sách và thực tiễn triển khai còn dè dặt, TS. Dư Văn Toán đưa ra 8 nhóm giải pháp mang tính chiến lược nhằm tháo gỡ nút thắt, mở đường cho sự phát triển của ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi Việt Nam.

Thứ nhất, cần xây dựng một chương trình khoa học – công nghệ quốc gia về năng lượng tái tạo biển, trong đó điện gió ngoài khơi đóng vai trò trung tâm. Chương trình này không chỉ nghiên cứu về công nghệ, mà còn bao gồm chính sách, pháp luật, quản lý nhà nước, khảo sát thực địa, đánh giá môi trường - xã hội, hiệu quả đầu tư, phát triển chuỗi cung ứng và năng lực thị trường.

Thứ hai, Việt Nam cần hoàn thiện hệ thống pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật cho điện gió ngoài khơi. Điều này bao gồm việc ban hành một đạo luật riêng hoặc ít nhất là một nghị định chuyên biệt, cùng với hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật - môi trường - xã hội để đảm bảo tính khả thi, an toàn và bền vững cho các dự án. Đây cũng là tiền đề để thu hút vốn đầu tư quốc tế, thúc đẩy hợp tác công tư.

Thứ ba, cần tăng cường hợp tác quốc tế, tận dụng kinh nghiệm từ các quốc gia đi đầu như Đan Mạch, Đức, Anh, Hàn Quốc... Không chỉ học hỏi về công nghệ, Việt Nam còn cần hợp tác trong lĩnh vực đào tạo nhân lực, nghiên cứu khoa học, bảo vệ môi trường biển và xây dựng mô hình tài chính phù hợp với điều kiện thực tiễn.

Thứ tư, một trong những điểm mấu chốt là quy hoạch không gian biển dành riêng cho năng lượng tái tạo. Quy hoạch này cần gắn với quy hoạch sử dụng không gian biển quốc gia, tránh chồng lấn và xung đột lợi ích với các ngành như ngư nghiệp, hàng hải, du lịch, quốc phòng. Quy hoạch rõ ràng cũng là căn cứ để cấp phép đầu tư minh bạch, rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án.

Thứ năm, thiết lập cơ chế tài chính xanh và hệ thống đánh giá tác động môi trường – xã hội là rất cần thiết. Việc định giá đầy đủ các chi phí môi trường giúp các dự án phát triển có trách nhiệm hơn, đồng thời tạo điều kiện để hình thành các quỹ bù đắp tổn thất sinh thái, quỹ bảo vệ môi trường biển và khí hậu, thúc đẩy công bằng năng lượng.

Thứ sáu, việc khảo sát kỹ thuật toàn diện vùng biển Việt Nam, đặc biệt là vùng biển xa bờ có tiềm năng gió mạnh, là bước đi cần thiết. Các khảo sát này giúp xác định các vị trí phù hợp phát triển trang trại gió, kể cả không nối lưới phục vụ cho sản xuất hydro xanh, cung cấp năng lượng cho các đảo, tàu cá xa bờ hoặc phục vụ công nghiệp chế biến thủy sản.

Thứ bảy, cần xây dựng chiến lược quốc gia và quy hoạch tổng thể phát triển năng lượng tái tạo biển, làm cơ sở để điều phối các nguồn lực, chuẩn hóa bản đồ ranh giới biển, hỗ trợ cấp phép đầu tư, phát triển hạ tầng và thúc đẩy chuỗi cung ứng.

Cuối cùng, Việt Nam nên sớm khởi động cơ chế thí điểm phát triển 3-4 GW công suất điện gió ngoài khơi đến năm 2030, kèm theo định hướng sản xuất hydrogen xanh và các sản phẩm năng lượng sạch khác. Đây là giai đoạn thử nghiệm mô hình tổ chức, pháp lý và kỹ thuật, qua đó hình thành chuỗi giá trị nội địa, nâng cao năng lực trong nước và chuẩn bị cho giai đoạn phát triển quy mô lớn sau năm 2030.

“Với kinh nghiệm hàng chục năm trong lĩnh vực khảo sát, thăm dò, khai thác dầu khí ngoài khơi, cùng hệ thống nhân lực và cơ sở vật chất mạnh, Petrovietnam chính là đơn vị thích hợp nhất để tiên phong thực hiện các dự án điện gió ngoài khơi mẫu. Đây không chỉ là cơ hội để thử nghiệm công nghệ và chính sách, mà còn tạo ra hình mẫu phát triển cho toàn ngành trong tương lai”, TS. Toán nhấn mạnh.

Đặt nền móng cho ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi Việt Nam

Việc phát triển điện gió ngoài khơi không chỉ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, mà còn giúp Việt Nam thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính. Theo ước tính của IRENA (Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế), điện gió ngoài khơi sẽ đóng vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa mục tiêu Net Zero đến năm 2050.

Không dừng lại ở việc sản xuất điện, điện gió ngoài khơi còn có thể tích hợp với các công nghệ mới như sản xuất hydrogen xanh, điện phân nước biển, kết nối lưới xuyên quốc gia hoặc cung cấp năng lượng cho các khu công nghiệp ven biển, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế biển bền vững.

Nếu được đầu tư bài bản và có chiến lược dài hạn, ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi có thể tạo ra hàng trăm nghìn việc làm chất lượng cao, thu hút hàng chục tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài, thúc đẩy chuyển đổi xanh và nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong khu vực.

Việc giao Petrovietnam thực hiện các dự án mẫu không chỉ mang ý nghĩa khởi động một lĩnh vực mới, mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc tiên phong chuyển đổi năng lượng, phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

Điện gió ngoài khơi là cánh cửa mở ra tương lai năng lượng xanh cho Việt Nam, nhưng để cánh cửa đó được mở đúng cách, cần sự phối hợp đồng bộ giữa chiến lược quốc gia, khung pháp lý đầy đủ, quy hoạch không gian biển hợp lý và đặc biệt là một lực lượng tiên phong dẫn dắt thị trường. Petrovietnam, với kinh nghiệm và năng lực sẵn có, hoàn toàn có thể đảm nhiệm vai trò đó.

Tháo nút thắt pháp lý cho điện gió ngoài khơi để bứt phá cho kinh tế biển xanh