Phát triển khí sinh học Việt Nam góp phần thực hiện COP26 - tiềm năng và thách thức

Tham gia Hội thảo có hơn 100 đại biểu cùng đại diện lãnh đạo của các Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo; Cục Điều tiết Điện lực thuộc Bộ Công Thương; Cục Chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn); Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên Môi trường); Viện nghiên cứu chính sách, các sở ban ngành liên quan của các tỉnh, Tổng cục môi trường, cũng như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các tổ chức tài chính. Đây là sự kiện quốc tế đầu tiên về khí sinh học của dự án BEM.

Hội thảo nằm trong khuôn khổ Dự án Bảo vệ khí hậu thông qua phát triển thị trường năng lượng sinh học bền vững ở Việt Nam (BEM), do Bộ Kinh tế và Hành động Khí hậu CHLB Đức (BMWK) tài trợ thông qua Quỹ Sáng kiến Khí hậu Quốc tế (IKI).

Sự kiện nhằm giới thiệu các công nghệ khí sinh học quy mô vừa và lớn trên thế giới và Việt Nam, các kinh nghiệm quốc tế trong sử dụng khí sinh học phát nhiệt và điện, cũng như thảo luận để xác định các rào cản và cơ hội, đưa ra khuyến nghị giải pháp thúc đẩy phát triển khí sinh học quy mô vừa và lớn.

Tại hội thảo các chuyên gia đã chỉ ra rằng, Việt Nam có nhiều tiềm năng sử dụng khí sinh học nhưng vẫn còn thiếu chính sách hỗ trợ và gặp nhiều rào cản công nghệ để phát triển nguồn khí sinh học ở quy mô vừa và lớn.

Tại Hội nghị lần thứ 26 của Liên Hiệp Quốc về biến đổi khí hậu (COP 26), Việt Nam đã đưa ra các cam kết mạnh mẽ, trong đó có tuyên bố giảm lượng phát thải khí mê-tan vào năm 2030. Để đạt được cam kết giảm phát thải khí mê-tan, Việt Nam cần có các chính sách khuyến khích phát triển khí sinh học, và cần sự đầu tư đáng kể từ cả nhà nước và khối tư nhân vào các nhà máy khí sinh học để xử lý chất thải hữu cơ từ hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và rác thải của các đô thị.

Phải hướng chăn nuôi đến nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn

Ông Nathan Moore - Giám đốc dự án BEM cho biết: “Bằng việc phát triển khí sinh học để phát điện, Việt Nam sẽ giảm phát thải khí mê-tan và CO2, đồng thời bổ sung nguồn điện sạch cho lưới điện. Với hội thảo này, chúng tôi hi vọng có thể đóng góp phần khai thác tốt hơn tiềm năng khí sinh học ở Việt Nam và giới thiệu các cơ chế hỗ trợ thích hợp. Như vậy, hội thảo sẽ góp phần hỗ trợ Việt Nam thực hiện các cam kết COP 26 và giúp quốc gia phát triển tương lai năng lượng xanh bền vững.”

Ông Tống Xuân Chinh, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho biết giá trị sản xuất chăn nuôi 3 quý vừa qua ước tính tăng 5,5% so với cùng kỳ năm trước.

Tính đến thời điểm tháng 8/2022, đàn lợn cả nước có 28,7 triệu con (tăng 6,8% so với cùng kỳ 2021), đàn gia cầm đạt 530 triệu con (tăng 3,6% so với cùng kỳ 2021); tổng đàn trâu hiện có 2,26 triệu con (giảm 0,6%); đàn bò 6,42 triệu con (tăng 3,2 %). Ngoài ra, nước ta có đàn dê 2,66 triệu con và đàn cừu 118 nghìn con.

Theo ông Tống Xuân Chinh, hiện cả nước có khoảng 13.752 trang trại chăn nuôi quy mô lớn (từ 1000 con lợn, bò, dê… trở lên) và khoảng 35.000 cơ sở chăn nuôi quy mô vừa. Tổng lượng chất thải chăn nuôi năm 2022 lên đến 81,8 triệu tấn/năm, trong đó chăn nuôi lợn chiếm 44,9%, bò thịt chiếm 26,7%, trâu chiếm 15,3%, gia cầm chiếm 8,1%, bò sữa chiếm 4,9% trong tổng lượng chất thải chăn nuôi.

"Hiện nay trong tổng số 48.622 cơ sở chăn nuôi quy mô vừa và lớn, mới chỉ 1.623 trang trại có báo cáo đánh giá tác động môi trường; 3.806 trang trại có giấy phép môi trường; 40.775 cơ sở có biện pháp xử lý chất thải chăn nuôi và 2.418 cơ sở không có biện pháp xử lý chất thải chăn nuôi".

Trong Luật Môi trường, quy định trang trại chăn nuôi từ 1.000 đơn vị vật nuôi trở lên thì phải có đánh giá tác động môi trường; trang trại quy mô từ 100 đến dưới 1.000 đơn vị vật nuôi phải có Giấy phép môi trường; cơ sở chăn nuôi quy mô nhỏ từ 10 đến dưới 100 đơn vị vật nuôi thì phải Đăng ký môi trường.

Về chi phí xử lý chất thải chăn nuôi, ông Chinh nêu quan điểm của Cục Chăn nuôi, đây phải là một chi phí sản xuất bắt buộc của các cơ sở chăn nuôi hướng tới phát triển chăn nuôi bền vững theo chuỗi giá trị để bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu.

“Chất thải chăn nuôi được coi là nguồn nguyên liệu đầu vào của nhiều chu trình sinh học khác, trong đó sản xuất phân bón hữu cơ, chăn nuôi côn trùng và nuôi trồng thủy sản hướng tới nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn là những ưu tiên trong những thập kỷ tới. Vì vậy các trang trại, cơ sở chăn nuôi phải nâng cao năng lực quản lý, xử lý chất thải chăn nuôi và sử dụng có hiệu quả nguồn chất thải chăn nuôi cho các mục đích khác nhau”, lãnh đạo Cục Chăn nuôi nhấn mạnh.

Ông Lương Quang Huy, Trưởng phòng Giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ôzôn của Cục Biến đổi Khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường, cho biết Chính phủ đã đề ra Chương trình Hành động Chính sách về Chuyển đổi sang Nông nghiệp và Lương thực Bền vững.

Trong đó, đối với phương án “E5 - Sử dụng khí sinh học thay than, gas cho đun nấu gia đình ở nông thôn”, mục tiêu đến năm 2030, sẽ có 5% trong tổng số hộ gia đình ở nông thôn sử dụng thiết bị đun nấu sử dụng khí sinh học từ chăn nuôi.

Đối với phương án “E39 - Phát triển điện khí sinh học”: sẽ có 30 MW điện khí sinh học được lắp đặt vào năm 2030 để thay thế cho các nhà máy nhiệt, sau đó tăng lên 150 MW vào năm 2050.

Theo nghiên cứu ngành hẹp để tận dụng năng lượng sinh học dùng cho phát điện và phát nhiệt do dự án BEM của tổ chức GIZ tiến hành vào năm 2021, tiềm năng khí sinh học ở Việt Nam có thể đạt khoảng 1.400 MW vào năm 2035. Các nguồn nguyên liệu có công suất khí sinh học cao nhất là trang trại chăn nuôi lợn, ngành công nghiệp chế biến tinh bột sắn và rác thải hữu cơ.

Tuy nhiên, điện sản xuất từ khí sinh học vẫn gặp khó khăn trong việc tối đa hóa dòng vốn đầu tư do thiếu cơ chế hỗ trợ cho các nhà máy điện khí sinh học nối lưới, chi phí bảo trì hệ thống cao và nguồn nhân lực không đủ. Thực tế cho thấy có hàng nghìn hệ thống khí sinh học được lắp đặt quy mô hộ gia đình sử dụng cho mục đích đun nấu, một số hệ thống máy phát điện từ khí sinh học được lắp đặt phân tán ở các trang trại chăn nuôi thay thế cho máy phát chạy bằng dầu diesel, tỉ lệ phát điện lên lưới từ nguồn khí sinh học là không đáng kể và giải pháp lưu trữ khí sinh học cho mục đích cân bằng lưới điện vẫn chưa được quan tâm.

Do vậy, Hội thảo chuyên đề về khí sinh học 2022 sẽ góp phần giải quyết những thách thức này và tạo cơ hội để phát triển tiềm năng khí sinh học, nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng sạch của Việt Nam.

Ông Phạm Đức Thọ, Giám đốc Công ty CP Công nghệ EGreen, cho biết Công ty Cổ phần Công nghệ EGreen có các sản phẩm chính là hệ thống máy phát điện khí sinh học và Sản phẩm lọc khí sinh học. Mặc dù trong số hơn 20 nghìn trang trại nuôi lợn thương mại quy mô lớn trên cả nước, có 41,8% số trang trại đã được trang bị công trình khí sinh học, nhưng phần lớn khí sinh học tạo ra vẫn bị đốt bỏ hoặc xả thải ra môi trường. Đến nay, EGreen đã lắp đặt hệ thống phát điện khí sinh học tại 300 trang trại chăn nuôi của nông dân, qua đó giúp 3.285.000 tấn chất thải vật nuôi được xử lý đúng cách mỗi năm. Bình quân mỗi trang trại sản suất 96.000 kWh điện sạch mỗi năm, qua đó giảm phát thải các-bon tương đương 370.000 tấn CO2 trong 3 năm đầu.