Thời tiết cực đoan gia tăng áp lực lên công tác vận hành hệ thống điện quốc gia

Biến đổi khí hậu trong năm 2025 đã và đang gây ảnh hưởng rõ nét đến hệ thống điện Việt Nam. Lượng mưa lớn kéo dài khiến các hồ thủy điện phải tăng lưu lượng xả điều tiết, trong khi công suất điện gió biến đổi mạnh theo bão. Sự tương tác của các yếu tố này đã tạo ra giai đoạn dư nguồn cục bộ, buộc cơ quan điều hành phải ứng phó linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với từng nhà máy. Trong bối cảnh nhu cầu điện tăng thấp, nhưng thiên tai liên tục diễn biến khốc liệt, việc duy trì vận hành ổn định, minh bạch và hiệu quả tiếp tục là thách thức lớn đối với ngành điện.

Theo ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo thời tiết thuộc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, năm 2025 ghi nhận mức độ bất thường rất lớn khi số lượng bão và áp thấp nhiệt đới đã đạt 20, cao hơn xa so với trung bình nhiều năm. Tình trạng mưa lớn kéo dài khiến dòng chảy về các hồ thủy điện tăng đột biến, nhiều khu vực ghi nhận mức đỉnh lũ vượt kỷ lục trước đây.

Các lưu vực lớn như sông Gâm, sông Chảy, sông Cả, lưu vực sông Đà và mới nhất là lưu vực sông Ba đều ghi nhận lưu lượng nước đổ về ở mức chưa từng có. Do ảnh hưởng nối tiếp của nhiều cơn bão từ đầu tháng 10/2025 đến nay, số hồ thủy điện phải xả điều tiết vẫn ở mức cao. Riêng đầu tháng 11/2025, ghi nhận 82–91 trong tổng số 122 hồ xả với tổng công suất 15.940 – 17.040 MW, trong đó nhiều hồ lớn khu vực phía Bắc như Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu phải mở lại cửa xả.

Bên cạnh đó, công suất điện gió tăng mạnh khi bão ảnh hưởng đất liền, đạt mức 3.400 – 4.000 MW, tức gấp 3–4 lần so với ngày thường.

Ông Phạm Minh Đức, Phó Trưởng phòng Điều độ của Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc (NSMO) nhận định, độ dao động phụ tải tại miền Bắc giữa giờ thấp điểm và cao điểm có thể lên tới 10.000 – 11.500 MW, chỉ trong 30–40 phút, lượng công suất có thể biến động 2.500 – 2.800 MW.

Trước thực tế dư thừa nguồn công suất trong thời gian ngắn do nhiều yếu tố chồng lớp, NSMO buộc phải điều chỉnh huy động, giảm công suất đồng đều giữa thủy điện và năng lượng tái tạo, dù điều này ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất của doanh nghiệp điện.

Tuy nhiên, đại diện NSMO cho biết phụ tải từ đầu năm đến nay chỉ tăng khoảng 4%, thấp hơn nhiều so với dự báo, trong khi sự biến động khó lường của thời tiết làm chênh lệch mô hình dự báo và vận hành thực tế.

Là đơn vị điều hành hệ thống điện quốc gia, NSMO nhấn mạnh mục tiêu cao nhất là đảm bảo hệ thống vận hành an toàn, ổn định và tin cậy. Mọi nguồn điện được huy động theo đúng quy định và nguyên tắc minh bạch, công bằng.

Từ đầu tháng 10/2025, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng và Bộ Công Thương liên quan đến ứng phó bão số 11 (MATMO), bão số 12 (FENGSHEN) và bão số 13 (KALMAEGI), NSMO đã phối hợp chặt chẽ với đơn vị phát điện và quản lý lưới nhằm bảo đảm cung cấp đủ điện, có dự phòng và ứng phó với tình huống thời tiết cực đoan.

Những giải pháp này được triển khai nhằm duy trì vận hành đúng pháp luật, minh bạch và thích ứng với tình hình thời tiết biến động.

Sự phối hợp thông tin hai chiều giữa NSMO và các đơn vị phát điện được đánh giá là yếu tố quyết định. Các doanh nghiệp cũng ghi nhận nỗ lực điều hành của cơ quan vận hành và đề nghị tăng cường cơ chế điều phối linh hoạt nhằm đảm bảo cân đối nguồn giữa các loại hình năng lượng.

Trong bối cảnh hệ thống có tỷ trọng năng lượng tái tạo cao và chịu tác động lớn từ biến đổi khí hậu, việc chia sẻ rủi ro và phối hợp điều độ giữa các bên được nhận định là xu hướng tất yếu.

Trong thời gian tới, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai chữ số mà Chính phủ đặt ra, nhu cầu năng lượng sẽ tăng mạnh. Điều này kéo theo thách thức lớn trong vận hành hệ thống và thị trường điện, đòi hỏi ngành điện phải tiếp tục củng cố cơ chế phối hợp, đảm bảo an ninh năng lượng và đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Ban Bí thư yêu cầu điều chỉnh các quy trình vận hành hồ chứa thủy điện, thủy lợi