Tín chỉ các-bon rừng Việt Nam ghi dấu trên thị trường quốc tế

Hội thảo tham vấn đánh giá hiệu quả và tác động của thí điểm chuyển nhượng kết quả giảm phát thải và quản lý tài chính Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ (ERPA) do Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam (VNFF) tổ chức vừa diễn ra tại Hà Tĩnh, thu hút hơn 120 đại biểu từ các đơn vị lâm nghiệp, đại diện chủ rừng của 5 tỉnh Bắc Trung Bộ, tổ chức quốc tế và chuyên gia tham dự.

Theo báo cáo tại hội thảo, chương trình thí điểm ERPA đánh dấu bước tiến quan trọng khi Việt Nam lần đầu chuyển nhượng thành công 11,3 triệu tấn CO₂ từ rừng tự nhiên cho Ngân hàng Thế giới, thu về 56,5 triệu USD trong giai đoạn 2023-2025. Đây cũng là lần đầu tín chỉ các-bon rừng Việt Nam được thương mại hóa ở quy mô quốc tế. Lượng giảm phát thải được xác minh trong giai đoạn 2018-2019 vượt xa dự kiến nhờ chất lượng rừng tự nhiên cải thiện mạnh sau nhiều năm thực hiện chính sách đóng cửa rừng.

Thành công của ERPA mở ra cơ hội lớn để nhân rộng cơ chế chi trả dịch vụ hấp thụ và lưu giữ các-bon trên phạm vi cả nước, khẳng định tiềm năng của nguồn tín chỉ các-bon rừng Việt Nam trong thị trường toàn cầu. Từ nguồn thu 56,5 triệu USD, VNFF đã điều phối hơn 1.213 tỷ đồng cho 5 tỉnh Bắc Trung Bộ nhằm chi trả cho chủ rừng và triển khai các nhiệm vụ lâm nghiệp ưu tiên như khoán bảo vệ rừng, tuần tra, xây dựng công trình cộng đồng và hỗ trợ sinh kế.

Thống kê cho thấy nguồn lợi từ ERPA đã đến với hơn 78.000 hộ gia đình, cá nhân; 1.204 cộng đồng dân cư; 445 UBND xã và 140 chủ rừng là tổ chức. Trong số này, đồng bào dân tộc thiểu số chiếm hơn 64%. Nguồn lực từ ERPA đã giúp các địa phương xây dựng 835 công trình dân sinh như đường giao thông thôn, công trình nước sạch, đèn năng lượng mặt trời và hỗ trợ giống cây con phục vụ sản xuất, góp phần cải thiện đời sống người dân vùng sâu, vùng xa nơi phụ thuộc lớn vào rừng.

Cùng với đó, các tỉnh đã tăng cường tuần tra, quản lý bảo vệ rừng thông qua lực lượng chuyên trách và cộng đồng, kết hợp mạnh mẽ ứng dụng công nghệ thông tin và hệ thống theo dõi rừng. Nhiều địa phương ghi nhận chuyển biến rõ rệt: năm 2024, Hà Tĩnh giảm 52,5% số vụ vi phạm và 62,5% diện tích rừng bị xâm hại so với năm trước; Quảng Bình giảm hơn 50% số vụ; Huế đạt mức vi phạm thấp nhất giai đoạn 2021-2024.

Những kết quả này góp phần nâng cao chất lượng rừng tự nhiên, gia tăng giá trị sinh thái, giảm rủi ro thiên tai và tăng khả năng hấp thụ các-bon, yếu tố quan trọng để Việt Nam hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

ERPA là thí điểm đầu tiên của Việt Nam đối với dịch vụ hấp thụ và lưu trữ các-bon rừng. Thông qua quá trình triển khai, hàng trăm văn bản hướng dẫn từ trung ương đến địa phương, hệ thống sổ tay, biểu mẫu, quy trình kiểm tra giám sát đã được xây dựng và đưa vào áp dụng đồng bộ, tạo nền tảng quan trọng cho quản lý các-bon rừng trong tương lai.

Tại hội thảo, đại diện Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm cho biết kết quả thí điểm đã mở đường để xây dựng khung chính sách cho lĩnh vực này. Ngành lâm nghiệp đang tham mưu xây dựng Nghị định về dịch vụ hấp thụ, lưu giữ các-bon từ rừng, trình Chính phủ xem xét ban hành nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý, huy động thêm nguồn lực xã hội và mở rộng thương mại tín chỉ các-bon rừng, hướng tới xây dựng thị trường các-bon trong nước kết nối giao dịch quốc tế.

Đánh giá tổng thể, ERPA được nhìn nhận là bước đi mang lại hiệu quả nổi bật: Bổ sung nguồn lực tài chính lớn cho quản lý và bảo vệ rừng, góp phần ổn định diện tích rừng tự nhiên, giảm sâu vi phạm lâm luật và nâng cao thu nhập, sinh kế cộng đồng gắn với rừng. Cơ chế này cũng tạo nền tảng để ngành lâm nghiệp chuyển mình theo hướng kinh tế xanh, gia tăng giá trị dịch vụ môi trường rừng và từng bước tham gia sâu vào thị trường tín chỉ các-bon toàn cầu.

TP.HCM mở rộng tiềm năng giảm phát thải và phát triển thị trường tín chỉ các-bon