Vì sao chất lượng không khí tại TP.HCM ngày càng đáng báo động?

Theo báo cáo thực hiện Chương trình quan trắc chất lượng môi trường, tài nguyên nước và giám sát nguồn thải năm 2025 của Sở Nông nghiệp và Môi trường, môi trường không khí TP.HCM đã xuất hiện xu hướng suy giảm so với những năm trước. Dù chưa rơi vào tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng trên diện rộng, song các chỉ số quan trắc cho thấy áp lực môi trường ngày càng gia tăng, nhất là tại những khu vực đô thị đông dân và tập trung nhiều hoạt động kinh tế.

Bụi mịn và tiếng ồn gia tăng tại khu vực đô thị

Kết quả quan trắc cho thấy nồng độ bụi TSP (tổng hạt bụi lơ lửng) và PM10 có xu hướng tăng, chủ yếu xuất hiện ở các trục giao thông lớn, khu công nghiệp, cảng biển và nơi tập kết vật liệu xây dựng. Đáng chú ý, bụi PM2.5 – loại bụi siêu mịn có khả năng xâm nhập sâu vào phổi – đã vượt quy chuẩn từ 1,1 đến 4,6 lần tại một số điểm đo, trong khi những năm trước vẫn nằm trong giới hạn cho phép.

Không chỉ bụi, một số chất ô nhiễm khác cũng ghi nhận xu hướng gia tăng. Nồng độ benzen, chất độc có nguy cơ gây ung thư, đã vượt quy chuẩn tại một vài vị trí quan trắc. Tiếng ồn tại các tuyến giao thông huyết mạch và khu xử lý chất thải rắn cũng vượt mức cho phép, phản ánh rõ áp lực từ quá trình đô thị hóa nhanh chóng.

Báo cáo được tổng hợp từ 118 điểm quan trắc trong khu vực Đông Nam Bộ, trong đó TP.HCM chiếm 36 điểm. Dù vậy, chỉ số chất lượng không khí (AQI) hằng ngày của thành phố vẫn chủ yếu ở mức tốt, chiếm từ 56–87% số ngày trong năm.

Giao thông, xây dựng và rác thải tạo “áp lực kép”

Giao thông được xác định là nguồn phát thải lớn nhất. TP.HCM hiện có hơn 12 triệu ôtô và xe máy cá nhân, phần lớn sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Các phương tiện này thải ra bụi mịn, benzen và nhiều khí độc, đồng thời gây ô nhiễm tiếng ồn, đặc biệt trong giờ cao điểm.

Song song đó, thành phố đang bước vào giai đoạn phát triển hạ tầng mạnh mẽ với hàng loạt dự án giao thông, khu đô thị và khu công nghiệp triển khai cùng lúc. Hoạt động xây dựng và sản xuất phát sinh lượng lớn bụi và khí thải, trong đó vật liệu xây dựng được ước tính chiếm gần 40% tổng lượng phát thải. Việc che chắn, kiểm soát bụi tại nhiều công trình chưa đồng bộ càng làm gia tăng ô nhiễm cục bộ.

Nguồn áp lực tiếp theo đến từ rác thải sinh hoạt. Mỗi ngày, TP.HCM phát sinh khoảng 14.000 tấn rác, phần lớn vẫn được xử lý bằng hình thức chôn lấp. Phương pháp này phát thải khí metan, H₂S gây mùi khó chịu và tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm thứ cấp nếu khâu quản lý không chặt chẽ. Trong bối cảnh lượng rác ngày càng tăng, việc chậm chuyển đổi sang các công nghệ xử lý hiện đại tiếp tục tạo gánh nặng cho môi trường không khí.

Cần giải pháp đồng bộ để cải thiện chất lượng không khí

Các chuyên gia cho rằng, để cải thiện chất lượng không khí, TP.HCM cần đồng thời kiểm soát nguồn phát thải từ giao thông, đẩy nhanh chuyển đổi công nghệ xử lý rác thải, đồng thời siết chặt các biện pháp giảm bụi và khí thải trong xây dựng, sản xuất.

Bài toán không khí đô thị không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn gắn trực tiếp với chất lượng sống và sức khỏe lâu dài của hàng triệu người dân thành phố. Việc hành động sớm và quyết liệt sẽ quyết định diện mạo môi trường đô thị trong những năm tới.

Hà Nội kêu gọi các tỉnh tăng cường phối hợp để kiểm soát ô nhiễm không khí