Xuất khẩu trước áp lực tăng trưởng xanh bền vững

Sáng 26/11, tại Hà Nội, Bộ Công Thương phối hợp với các dự án của Chính phủ Thuỵ Sĩ tổ chức Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam 2025 với chủ đề “Go Global - Chinh phục thị trường quốc tế”. Đây là sự kiện được tổ chức thường niên nhằm tạo kênh đối thoại nhiều bên, nhận diện khó khăn và đề xuất giải pháp thúc đẩy xúc tiến thương mại hiệu quả hơn.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) nhấn mạnh vai trò then chốt của xúc tiến xuất khẩu trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động mạnh. Chủ đề “Go Global - Chinh phục thị trường quốc tế” thể hiện quyết tâm hỗ trợ doanh nghiệp Việt vươn ra thế giới bằng tư duy mới, mô hình mới và cách tiếp cận phù hợp với xu hướng chuyển đổi số và phát triển bền vững.

Áp lực từ biến động toàn cầu và yêu cầu tiêu chuẩn hóa

Theo ông Vũ Bá Phú, kinh tế thế giới đang chứng kiến những thay đổi sâu sắc: dịch chuyển chuỗi cung ứng, cạnh tranh thương mại gia tăng, tiêu chuẩn xanh được siết chặt và thương mại điện tử phát triển mạnh. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để hàng hóa Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào các thị trường có giá trị cao.

Việt Nam, với độ mở kinh tế lớn, đang đứng trước thời cơ quan trọng để gia tăng thị phần và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Những năm gần đây, xuất khẩu luôn là điểm sáng của nền kinh tế; cơ cấu sản phẩm chuyển dịch tích cực sang nhóm hàng chế biến, chế tạo; nhiều doanh nghiệp tư nhân đã đưa sản phẩm vào các thị trường khó tính và xây dựng được thương hiệu Việt.

Trong 10 tháng năm 2025, Việt Nam xuất siêu gần 20 tỷ USD; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 762 tỷ USD, tăng 17,4% so với cùng kỳ 2024. Dự kiến cả năm sẽ vượt 900 tỷ USD - mức cao nhất từ trước đến nay.

Tuy vậy, các thị trường lớn như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Trung Đông, châu Phi… vẫn còn nhiều dư địa chưa được khai thác hiệu quả. Doanh nghiệp Việt buộc phải đổi mới mạnh mẽ hơn trong quản trị rủi ro, phát triển sản phẩm, chuẩn hóa quy trình, minh bạch nguồn gốc và tham gia thương mại số để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Hoàn thiện chính sách xúc tiến thương mại giai đoạn mới

Diễn đàn năm nay diễn ra trong bối cảnh Bộ Công Thương đang hoàn thiện Kế hoạch Xúc tiến thương mại giai đoạn 2026 – 2030. Việc lấy ý kiến doanh nghiệp được coi là bước quan trọng để chính sách bám sát thực tiễn.

“Những góp ý của chuyên gia và doanh nghiệp sẽ được Bộ Công Thương tiếp thu để hoàn thiện kế hoạch xúc tiến thương mại 5 năm tới, dự kiến ban hành đầu tháng 12/2025”, ông Vũ Bá Phú cho biết.

Cùng với đó, Bộ cũng xây dựng “Chương trình Vươn ra thị trường quốc tế giai đoạn 2026 - 2035 (Go Global)”, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường, dẫn dắt chuỗi giá trị, tận dụng tối đa các FTA thế hệ mới, thúc đẩy chuyển đổi xanh và ứng dụng số trong xúc tiến thương mại.

Doanh nghiệp Việt trước yêu cầu tạo giá trị và đổi mới chuỗi cung ứng

Theo Ông Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, mặc dù tăng trưởng xuất khẩu cao, giá trị tạo ra cho doanh nghiệp Việt vẫn thấp do vướng nhiều điểm nghẽn. Tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa còn thấp, lợi nhuận chủ yếu thuộc về khu vực FDI; liên kết giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước chưa chặt; hiệu ứng lan tỏa công nghệ chưa đạt kỳ vọng.

Bên cạnh đó, cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu mất cân đối khi gần 45% tổng kim ngạch tập trung vào hai thị trường Hoa Kỳ và Trung Quốc. Dù xuất siêu hàng hóa, Việt Nam lại nhập siêu dịch vụ, đặc biệt là du lịch, vốn là lĩnh vực có tiềm năng lớn về thu ngoại tệ.

Ông Võ Trí Thành nhấn mạnh, thế giới đang chuyển sang mô hình phát triển dựa trên ba trụ cột: bền vững – bao trùm – sáng tạo. Việt Nam không thể chỉ bán hàng giá rẻ mà cần tạo giá trị, đổi mới chuỗi cung ứng và xây dựng thương hiệu quốc gia.

“Go Global không chỉ là đi ra thế giới, mà là mang thế giới về Việt Nam để học, hiểu và làm chủ luật chơi mới”, ông nói.

Doanh nghiệp chia sẻ về hành trình đi ra thế giới

Tổng Giám đốc Canifa Đoàn Thị Bích Ngọc chia sẻ, từ những năm 1990, Canifa làm thuê cho nước ngoài nhưng nhanh chóng nhận ra rằng nếu chỉ sống bằng đơn hàng thì mãi là người đi sau. Do đó, doanh nghiệp chuyển hướng đầu tư vào thị trường nội địa hơn 100 triệu dân, xây dựng chuỗi giá trị “mặt cười” gồm: nghiên cứu – thiết kế; sản xuất – thương mại và phát triển thương hiệu.

Mỗi mắt xích đều được đầu tư bài bản, từ nguyên liệu, phần mềm thiết kế đến dữ liệu xu hướng thời trang nhằm tạo ra sản phẩm mang hơi thở quốc tế nhưng phù hợp với người Việt.

Trong lĩnh vực hàng tiêu dùng, ông Nguyễn Quốc Khánh, Giám đốc điều hành Nghiên cứu và Phát triển Vinamilk cho biết: Vinamilk hiện có 16 nhà máy, 15 trang trại, xuất khẩu sang 65 quốc gia với doanh thu lũy kế hơn 3,5 tỷ USD. Ba đơn vị của Vinamilk đã đạt trung hòa carbon theo chuẩn PAS 2060:2014 và doanh nghiệp đặt mục tiêu Net Zero sớm hơn năm 2050.

“Chuyển đổi xanh không phải chi phí mà là đầu tư cho tương lai. Nếu vượt qua được hàng rào xanh của châu Âu, Hàn Quốc hay Nhật Bản, sản phẩm Việt sẽ bước vào phân khúc giá trị cao hơn”, ông Khánh nhấn mạnh.

Trong lĩnh vực công nghệ, ông Nguyễn Mạnh Hà, Giám đốc Công ty cổ phần AHT Tech cho biết sự bùng nổ của AI buộc doanh nghiệp Việt phải tái định hình mô hình xuất khẩu phần mềm. Hành trình Go Global cần hội đủ ba trụ cột: con người, vốn và hệ sinh thái.

Định hướng chính sách: tăng “dấu chân Việt Nam” trên bản đồ kinh tế thế giới

Ở góc độ hoạch định chính sách, ông Trần Huy Hoàn, Chuyên viên chính, Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công Thương) nêu ba định hướng chiến lược trong Chương trình “Go Global” trình Thủ tướng, gồm:

Mở rộng khái niệm xuất khẩu, không chỉ hàng hóa mà cả dịch vụ tri thức, công nghệ, sáng tạo;

Tăng tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa trong sản phẩm xuất khẩu;

Đẩy mạnh đầu tư ra nước ngoài, coi đây là kênh quan trọng để doanh nghiệp Việt tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Điểm nhấn của chương trình là gia tăng “dấu chân Việt Nam” trên bản đồ thế giới bằng con người, văn hóa, tài chính, giáo dục — hình thành một hệ sinh thái Việt toàn cầu, thay vì chỉ có vài thương hiệu đơn lẻ.

Để hiện thực hóa tầm nhìn này, chương trình tập trung vào ba nhóm nhiệm vụ: Nâng cao năng lực doanh nghiệp thông qua đào tạo và cung cấp thông tin; triển khai các chương trình thí điểm về chuỗi giá trị, xuất khẩu xuyên biên giới, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số; phát triển lực lượng tiên phong là các doanh nghiệp lớn có thương hiệu quốc tế cùng nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ có mô hình sáng tạo, đủ sức vươn tầm “kỳ lân khu vực”.

“Go Global không phải cuộc chơi của riêng doanh nghiệp lớn. Nhà nước phải tạo hệ sinh thái, còn doanh nghiệp phải dấn thân. Không thể mãi dắt bò ra suối; đã đến lúc doanh nghiệp Việt phải tự khát nước và bơi ra biển lớn”, ông Trần Huy Hoàn nhấn mạnh.

Phát triển kinh tế tư nhân theo hướng tăng trưởng xanh: Kinh nghiệm quốc tế và gợi mở cho Việt Nam