Thực hiện chủ trương của Chính phủ, những năm gần đây, tỉnh Yên Bái đã ban hành nhiều quyết định liên quan đến nội dung phát triển lâm nghiệp bền vững. Theo đó, địa phương đã có quyết định cho phép một số doanh nghiệp triển khai thực hiện xây dựng phương án quản lý rừng bền vững và cấp chứng chỉ rừng trên địa bàn các huyện Yên Bình, Trấn Yên, Lục Yên, Văn Chấn.
Sản xuất rừng có chứng chỉ bền vững (FSC) theo chuỗi giá trị có ý nghĩa rất lớn đối với những người nông dân trực tiếp gắn với rừng. Người nông dân tiếp cận một cách chuyên nghiệp và bền vững với thị trường. Giá trị gỗ được tăng thêm, nâng cao được thu nhập trên đơn vị diện tích.
Tại huyện Yên Bình là một trong những địa phương thực hiện nhanh và đạt kết quả cao nhất trong việc cấp chứng chỉ rừng FSC tại tỉnh Yên Bái. Bắt đầu triển khai từ năm 2021, đến nay, toàn huyện đã cấp chứng chỉ rừng đạt 10.786,1 ha/12.000 ha, đạt 89,9% kế hoạch.
Hiện nay, tại huyện Yên Bình đã có 3 công ty, hợp tác xã tham gia triển khai chương trình này gồm: Công ty cổ phần Lâm nghiệp Hòa Phát có diện tích hơn 9.000ha với 1.149 chủ hộ đại diện đã có chứng chỉ rừng FSC trên địa bàn các xã Đại Đồng, Phú Thịnh, Tân Hương, Thịnh Hưng, thị trấn Yên Bình, Bảo Ái, Cảm Ân, Tân Nguyên.
Ngoài ra, trên cơ sở diện tích 3.437,37 ha đã lập hồ sơ cấp chứng chỉ FSC năm 2020 tại các xã Xuân Long, Ngọc Chấn, Cảm Nhân, Yên Thành, Vĩnh Kiên, Hán Đà, Công ty CP Lâm nghiệp Hòa Phát phối hợp với tổ FSC các xã và kiểm lâm địa bàn tiến hành rà soát lại toàn bộ diện tích trên để thực hiện cấp chứng chỉ rừng FSC năm 2023.
Ông Nguyễn Tiến Dĩnh, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm, Phó trưởng ban đại diện cấp chứng chỉ rừng FSC huyện Yên Bình cho biết thêm: “Để chương trình cấp chứng chỉ rừng đạt hiệu quả, chúng tôi đã tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền sâu rộng các cơ chế chính sách của Nhà nước về lâm nghiệp nhằm nâng cao nhận thức của nhân dân trong việc thực hiện trồng rừng gỗ lớn, quản lý rừng bền vững và cấp chứng chỉ FSC. Ngoài ra việc tiếp cận, thu hút nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước đầu tư phát triển rừng trên địa bàn, nhằm sử dụng có hiệu quả tài nguyên rừng, đất lâm nghiệp, góp phần phát triển kinh tế ổn định, nâng cao thu nhập, xoá đói giảm nghèo cho đồng bào vùng cao và quan trọng hơn là người dân sống gần rừng và làm nghề rừng sẽ sống được và hưởng lợi từ rừng”.
Huyện Trấn Yên là một trong những địa phương triển khai chương trình cấp chứng chỉ rừng FSC sớm ở tỉnh Yên Bái, tuy nhiên đến nay cũng chưa đạt được kết quả như kỳ vọng. Mục tiêu phấn đấu của huyện đến năm 2023 là cấp chứng chỉ rừng đạt 3.000 ha, tuy nhiên đến nay mới chỉ đạt hơn 1.700 ha.
Năm 2020, Hạt Kiểm lâm huyện Trấn Yên đã phối hợp với các địa phương và Hợp tác xã Lâm nghiệp An Việt Phát kiểm tra, rà soát đánh giá để cấp chứng chỉ rừng trên địa bàn 4 xã Việt Cường, Lương Thịnh, Y Can, Quy Mông với diện tích theo kế hoạch là: 2.000 ha. Qua kiểm tra, đánh giá có 1.731 ha của 464 hộ dân đạt tiêu chí. Đến năm 2022, Hợp tác xã Lâm nghiệp An Việt Phát đã mời tổ chức đánh giá quốc tế SGS tổ chức thậm định, đánh giá theo hình thức trực tiếp đối với diện tích rừng 1.731 ha/464 chủ rừng. Qua đó đã cấp chứng nhận chứng chỉ rừng FSC diện tích 1.730,3 ha.
Ông Đỗ Văn Hùng, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Trấn Yên cho biết: “Từ sau khi được cấp chứng FSC trên địa bàn 4 xã: Việt Cường; Quy Mông; Lương Thịnh; Y Can đến thời điểm hiện tại, Hợp tác xã An Việt Phát chưa có động thái nào để tiếp tục phối hợp, rà soát lại và mời tổ chức đánh giá quốc tế tiếp tục đánh giá, cấp chứng chỉ đối với diện tích còn lại. Mặc dù cơ quan Hạt Kiểm lâm, UBND huyện và Sở NN-PTNT đã nhiều lần đôn đốc, nhắc nhở bằng văn bản, điện thoại trực tiếp đối với Hợp tác xã An Việt Phát, song công tác cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững (FSC) trên địa bàn huyện vẫn còn chậm, chưa đạt tiến độ.”
Nguyên nhân của việc thực hiện tiến độ cấp chứng chỉ rừng chưa đạt kế hoạch do gặp nhiều khó khăn. Cụ thể, trình độ quản trị rừng của các chủ rừng ở Việt Nam nói chung và tỉnh Yên Bái nói riêng đang ở mức rất thấp so với tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững quốc tế, nhiều chủ rừng chưa nhận thức đầy đủ về quản lý rừng bền vững gắn với việc cấp chứng chỉ rừng.
Phần lớn diện tích rừng trồng của các hộ gia đình, cá nhân còn nhỏ lẻ, manh mún dẫn đến giá trị kinh tế khi tham gia FSC chưa cao, người dân chưa mặn mà với việc tham gia liên kết xây dựng phương án quản lý rừng bền vững và thực hiện cấp chứng chỉ rừng. Đồng thời, để đạt được chứng chỉ FSC cần nguồn đầu tư lớn, chi phí thuê chuyên gia tổ chức đánh giá cấp chứng chỉ FSC định kỳ hằng năm khá cao, vượt quá khả năng của người trồng rừng quy mô nhỏ. Do vậy cần có sự đầu tư, hỗ trợ từ các doanh nghiệp tham gia cấp chứng chỉ rừng, tuy nhiên một số doanh nghiệp đang gặp khó khăn về nguồn tài chính.
Ông Kiều Tư Giang, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Yên Bái cho biết thêm: “FSC là một quy trình cấp chứng chỉ rừng có các nguyên tắc và tiêu chí về hoạt động quản lý và khai thác rừng riêng khá ngặt nghèo trong đó có những tiêu chí đang là vấn đề mà thực tế tỉnh Yên Bái chưa giải quyết được đó là: Phần lớn diện tích rừng của các hộ gia đình, cá nhân chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên tính pháp lý về mặt hồ sơ chưa đầy đủ theo quy định. Diện tích rừng còn nhỏ lẻ, manh mún, nhiều loại cây trồng trong 1 lô rừng (keo, quế, bồ đề...), nhiều hộ gia đình đăng ký tham gia quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng nhưng lại tự ý khai thác trước hạn, thay đổi loài cây trồng... gây khó khăn cho việc rà soát, đánh giá hồ sơ (làm lại hồ sơ, bản đồ...), và phát sinh thêm chi phí trong quá trình triển khai cấp chứng chỉ rừng.”
Để khắc phục những khó khăn trên, thời gian tới, tỉnh Yên Bải chỉ đạo các huyện đã và đang triển khai chương trình tiếp phối hợp với các doanh nghiệp trong việc triển khai thực hiện cấp chứng chỉ rừng, rà soát diện tích rừng trồng trên địa bàn đủ điều kiện để giới thiệu cho các doanh nghiệp triển khai cấp chứng chỉ rừng. Ngoài ra, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn về quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng tới các hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn.
Đối với các doanh nghiệp đang thực hiện như: Công ty Cổ phần Lâm nghiệp Hòa Phát, Hợp tác xã Lâm nghiệp Thuận Nhiên, Công ty TNHH Hoàng Gia Yên Bái: Tiếp tục rà soát, tổ chức đánh giá thường niên diện tích rừng trồng đã được cấp chứng chỉ rừng trên địa bàn các huyện Yên Bình, Trấn Yên, Lục Yên để duy trì và mở rộng thêm diện tích rừng cấp chứng chỉ trong năm 2023. Thực hiện đúng nội dung đã cam kết khi tham gia cấp chứng chỉ rừng; tổ chức kế hoạch thu mua, bao tiêu toàn bộ sản phẩm gỗ cho người dân có diện tích rừng tham gia thực hiện cấp chứng chỉ, không để xảy ra tình trạng người dân bán gỗ đã được cấp chứng chỉ FSC với lý do các doanh nghiệp không thu mua, ảnh hưởng đến tâm lý người dân, thiệt hại về nguồn vốn của doanh nghiệp khi thực hiện cấp chứng chỉ FSC.
Khẩn trương tăng cường nhân lực, nguồn lực phối hợp với đơn vị tư vấn, các đơn vị có liên quan tổ chức triển khai cấp chứng chỉ rừng tại các địa phương; Trong năm 2023 hoàn thành cấp chứng chỉ FSC đối với diện tích lập mới hồ sơ năm 2023 tại các huyện Văn Chấn, Trấn Yên, Yên Bình, Lục Yên, Văn Yên theo kế hoạch.
