Bao giờ người dân khu đô thị Thanh Hà không còn nỗi lo nước sạch? Bài 2: Cấp nước theo kiểu “chắp vá” vì qui hoạch chậm tiến độ

Theo định hướng quy hoạch cấp nước của thành phố, khu vực đô thị Thanh Hà sẽ được cấp nước từ Nhà máy nước mặt Sông Đà và trong Quyết định điều chỉnh quy hoạch cấp nước năm 2016 bổ sung thêm Nhà máy nước sạch Xuân Mai. Tuy nhiên, do chậm tiến độ nên thành phố Hà Nội đã cho phép nhà đầu tư triển khai xây dựng trạm cấp nước cục bộ.

PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến, nguyên Cục trưởng Cục hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng cho biết, năm 2011, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch chung xây dựng thủ đô Hà Nội, Quy hoạch cấp nước là một nội dung của Quy hoạch. Trong Quy hoạch cấp nước đã xác định nhu cầu dùng nước, cũng như phân vùng cấp nước, xác định vị trí, quy mô các nhà máy công suất lớn, mạng lưới truyền tải cấp 1, cấp 2 ….

Theo Quy định của Luật Quy hoạch đô thị, sau khi Quy hoạch chung Hà Nội được phê duyệt, Quy hoạch chuyên ngành cấp nước đã được lập nhằm cụ thể hoá Quy hoạch cấp nước trong quy hoạch chung và đây là cơ sở cho phép lập dự án đầu tư cấp nước.

Trong các quy hoạch được duyệt nguồn nước thô cho các nhà máy ưu tiên sử dụng nước mặt hạn chế và tiến tới dừng khai thác nước ngầm. Chất lượng nước sạch phải đúng Quy chuẩn Việt Nam về chất lượng nước dùng cho mục đích sinh hoạt do Bộ Y tế ban hành, và cho đến nay việc áp dụng thống nhất QCVN 01:2018/BYT.

Hiện đã có những quy định cụ thể về cấp phép xây dựng cho các dự án đầu tư nhà máy nước sạch (tuân thủ theo Quy hoạch về vị trí, quy mô…). Khi cho phép sử dụng nước ngầm để làm nguồn nước thô đầu vào cho các nhà máy xử lý nước, các cơ quan cấp phép cho phép khai thác nước ngầm đã phải xem xét đến chất lượng của nguồn nước đầu vào.

Trong quá trình hoạt động, cũng đã có nhiều quy định liên quan đến công tác kiểm tra, giám sát chất lượng nước (kể cả nội kiểm và ngoại kiểm). Chủ dự án hệ thống cấp nước phải xây dựng Kế hoạch cấp nước an toàn trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét phê duyệt, trong đó bao gồm các nội dung nhận diện nguy cơ, xác định rủi ro và các giải pháp quản lý rủi ro để từ đó có các giải pháp phòng và ứng phó kịp thời. Mặc dù vậy, chúng ta cũng không thể dự báo được những bất thường có thể xảy ra.

Ông Tiến cho biết thêm, hiện nay, một số khu đô thị xây dựng vùng ven - độc lập, việc cung cấp, sử dụng nguồn nước cấp cho dân cư trong khu đô thị chỉ từ một nguồn duy nhất nên tiềm ẩn nhiều rủi ro khi gặp sự cố, không có nguồn nước cấp khác thay thế, bổ sung kịp thời. Chính vì vậy trong quy hoạch, phê duyệt dự án phải lưu ý đến yếu tố này để có các phương án dự phòng nguồn nước khi có các sự cố xảy ra.

Trước những thắc mắc của người dân KĐT Thanh Hà về công tác quy hoạch và quản lý cấp nước của thành phố Hà Nội cũng như thay đổi nhà cung cấp nước từ Công ty Cổ phần nước sạch Thanh Hà sang nhà máy Hawaco, ông Lê Văn Du, Phó trưởng phòng hạ tầng kỹ thuật, Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, theo định hướng quy hoạch cấp nước của Thành phố, khu vực đô thị Thanh Hà sẽ được cung cấp nước từ Nhà máy nước mặt Sông Đà và trong Quyết định điều chỉnh quy hoạch cấp nước năm 2016 bổ sung thêm Nhà máy nước sạch Xuân Mai.

Tuy nhiên, hiện nay, dự án Cấp nước sông Đà giai đoạn 2 quy mô công suất 600 nghìn m3/ngày đêm và Nhà máy nước sạch Xuân Mai bị chậm tiến độ, nên để đảm bảo nguồn cung, theo ông Du, thành phố Hà Nội đã có điều chỉnh.

"Năm 2018, Thành phố đã cho phép nhà đầu tư triển khai đầu tư xây dựng trạm cấp nước cục bộ với quy mô công suất là 10.000 mét khối/ngày đêm và chất lượng của trạm cấp nước cục bộ cũng đạt được tiêu chuẩn cấp nước tại thời điểm năm 2018 là Quy chuẩn 01:2009 của Bộ Y tế.

Theo Thông tư 41 năm 2018 của Bộ Y tế, những công trình cấp nước hiện có theo Quy chuẩn 01: 2009 thì sẽ phải được điều chỉnh công nghệ để đạt Quy chuẩn 01-1:2018 từ 30/6/2021. Trong quá trình triển khai thực hiện, chủ đầu tư chưa kịp điều chỉnh công nghệ theo tiêu chuẩn đó dẫn đến việc nhà đầu tư đã thực hiện việc dừng cung cấp nước để cải tạo điều chỉnh công nghệ, thay đổi công nghệ để đáp ứng được quy chuẩn 01-1:2018", đại diện Sở Xây dựng TP Hà Nội cho biết.

Để giải quyết vấn đề nguồn cung nước sạch cho Khu đô thị Thanh Hà, ông Lê Văn Du cho biết, Sở Xây dựng Hà Nội yêu cầu Công ty Cổ phần nước sạch Thanh Hà thực hiện các giải pháp công nghệ đáp ứng Quy chuẩn 01-1:2018, đồng thời đôn đốc các nhà đầu tư đẩy nhanh tiến độ dự án Cấp nước sông Đà giai đoạn 2, nâng công suất của nhà máy nước mặt sông Đuống và nhà máy nước sạch Xuân Mai. Tuy nhiên, các dự án này phải sau năm 2025 mới có thể hoàn thành và cung cấp nước sinh hoạt.

Từ nay đến thời điểm Công ty CP nước sạch Thanh Hà hoàn thành việc cải tạo, nâng cấp công nghệ đáp ứng Quy chuẩn 01-1:2018 và đáp ứng các yêu cầu về nội kiểm, ngoại kiểm từ CDC Hà Nội. Thành phố sẽ tiếu tục điều tiết nước sạch từ các nguồn nước của Nhà máy sông Đà, sông Đuống và Hà Đông, và các nguồn nước bổ sung khác nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân tại Khu đô thị này.

KTS Trần Huy Ánh, chuyên gia đô thị cho rằng, mặc dù nước sạch là nhu cầu thiết yếu của người dân đô thị, tuy nhiên trong các bản Quy hoạch Thủ đô công bố năm 1998 (Quyết định 198) và năm 2011 (Quyết định 1259), các bản vẽ chú trọng phát triển các dự án bất động sản hơn là những vấn đề hạ tầng năng lượng, nước sạch.

Những vấn đề liên quan đến nước thải và cấp nước sinh hoạt của Hà Nội ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn sau khi thủ đô Hà Nội mở rộng. Theo KTS Trần Huy Ánh, quy hoạch đô thị chắp vá khiến quy hoạch về hạ tầng cấp, thoát nước cũng thiếu sự tính toán, chuẩn bị kĩ lưỡng: "Hà Nội sau khi mở rộng về phía Tây nhưng không có bất cứ sự chuẩn bị nào về năng lượng, nước sạch, giao thông, những tồn tại trở nên phức tạp hơn. Quy hoạch chắp vá, bản chất là chưa có quy hoạch, vì khi quy hoạch đã có hoạch định về không gian, chuẩn bị hạ tầng tốt để phát triển đô thị. Nhiều đô thị mới mọc lên nhưng không cần biết có nguồn nước hay không và nguồn nước đó nếu có đang tồn tại cũng là nối dài các đường ống cũ, nảy sinh ra các nguồn nước mới, khai thác tại chỗ".

Trước sự chỉ đạo của Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng về việc nhanh nhất cấp nước sạch sinh hoạt trở lại, ổn định và lâu dài cho người dân KĐT Thanh Hà, Sở Xây dựng Hà Nội đã yêu cầu các đơn vị cấp nước điều tiết, cấp đủ 2.000 m3 nước/ngày đêm cho KĐT Thanh Hà.

Tại cuộc họp với đại diện các tổ dân phố, cư dân khu đô thị Thanh Hà, và các đơn vị liên quan diễn ra chiều 24/10 tại trụ sở UBND xã Cự Khê, ông Dương Đình Trình - Phó Giám đốc Công ty Cổ phần nước sạch Thanh Hà cho biết, đơn vị đã làm việc với Sở Xây dựng Hà Nội cùng một số đơn vị cấp nước, thống nhất tăng cường nước sạch cho Khu đô thị Thanh Hà từ 12h trưa ngày 24/10 trở đi.

Cũng theo ông Trình, từ ngày 24/10 chủ đầu tư là Công ty cổ phần đầu tư phát triển địa ốc Cienco 5 sẽ triển khai bồn 5m3 lắp đặt tại sân chung của các chung cư và với nguồn nước về như thế, Công ty Cổ phần nước sạch Thanh Hà sẽ liên hệ với chi nhánh và dịch vụ nhà ở Thanh Hà để thau rửa bể, sục đường ống theo hình thức cuốn chiếu.

Trao đổi với báo giới chiều 25/10, đại diện Sở Xây dựng Hà Nội cho biết với nhiều giải pháp đồng bộ, dự kiến trong 7 - 10 ngày tới, việc cấp nước cho KĐT Thanh Hà sẽ ổn định trở lại.

Theo vị này, hiện Sở Xây dựng Hà Nội đã làm việc với các bên liên quan thực hiện các giải pháp cấp nước và điều tiết tối đa nguồn nước mặt sông Đuống. Cụ thể, Công ty cổ phần Nước mặt sông Đuống đã phối hợp với Công ty TNHH MTV Nước sạch Hà Nội, Công ty cổ phần Viwaco điều tiết nguồn cho Công ty TNHH MTV Nước sạch Hà Đông để cấp cho khu đô thị Thanh Hà với lưu lượng truyền tải (từ 6h ngày 24/10 đến 6h ngày 25/10) là 3.656m³/ngày đêm trên nhu cầu khoảng 3.500m³/ngày đêm.

Đồng thời, Công ty TNHH MTV Nước sạch Hà Đông cũng phối hợp hỗ trợ Công ty cổ phần nước sạch Thanh Hà để vận hành điều tiết cấp nước cho các khu vực trong khu đô thị Thanh Hà thông qua trạm tăng áp phân phối nguồn cấp đến các tòa nhà.

Các công ty TNHH MTV như Nước sạch Hà Nội, Nước sạch Hà Đông, Công ty cổ phần Viwaco đã hỗ trợ cấp nước bổ sung bằng xe téc vào bồn chứa do Công ty Cienco 5 cung cấp đặt tại những khu vực thiếu nước trong khu đô thị Thanh Hà.

Ngoài ra, thời gian tới sở sẽ tiếp tục theo dõi, đôn đốc các đơn vị cấp nước gồm Công ty Nước sạch Hà Nội, Viwaco, Nước mặt sông Đuống, sông Đà, Nước sạch Nam Hà Nội phối hợp điều tiết bổ sung tối đa nguồn cấp cho Công ty TNHH MTV Nước sạch Hà Đông để cung cấp cho KĐT Thanh Hà. Tuy nhiên, việc bổ sung nguồn nước đương nhiên chưa đủ ngay được bởi cuối nguồn từ sông Đuống về KĐT mất quãng đường 40km.

Theo UBND thành phố Hà Nội, với nhu cầu sử dụng nước khoảng 27.500m3/ngày thì về lâu dài, KĐT Thanh Hà phải chờ nhà máy nước mặt sông Đà giai đoạn 2, với công suất 600.000m3/ ngày và nhà máy nước mặt sông Xuân Mai công suất 300.000m3/ngày hoàn thành. Thế nên người dân KĐT Thanh Hà sẽ còn phải đối mặt với rủi ro thiếu nước sinh hoạt trong thời gian tới.

Cấp nước sinh hoạt cho người dân là nhu cầu thiết yếu của cư dân đô thị. Tuy nhiên, một số địa phương vì chú trọng phát triển các dự án bất động sản, hình thành các khu dân cư mới nhưng thiếu sự chuẩn bị kỹ về hạ tầng kỹ thuật, trong đó có cấp nước, dẫn đến nhiều nơi bị thiếu nước hoặc sử dụng nước không “sạch”. Bởi vậy, ngay từ khâu quy hoạch đô thị, quy hoạch cấp nước và trong quá trình thực thi cần phải thực hiện nghiêm túc để tránh những hệ quả lâu dài.

Luật Xây dựng sửa đổi năm 2020 bổ sung khoản 15a vào sau khoản 15 qui định như sau:

“Dự án đầu tư xây dựng khu đô thị là dự án đầu tư xây dựng có công năng phục vụ hỗn hợp, đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội với nhà ở hoặc công trình xây dựng khác theo quy hoạch xây dựng được cấp có thẩm quyền phê duyệt để xây dựng mới hoặc cải tạo, chỉnh trang đô thị.”

Một trong các nguyên tắc cơ bản trong hoạt động đầu tư xây dựng được quy định tại Luật Xây dựng 2014 là phải “bảo đảm đầu tư xây dựng công trình theo quy hoạch, thiết kế,..bảo đảm ổn định cuộc sống của nhân dân”. Quy hoạch được nhắc tới ở đây, bao hàm cả quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng, quy hoạch hạ tầng kỹ thuật.

Nếu tuân thủ đúng, đủ những nguyên tắc trên sẽ không còn điểm nóng về cấp nước tại các khu đông dân cư như Đại Thanh, Linh Đàm hay Thanh Hà nữa. Và câu chuyện khi chỗ này xảy ra thiếu nước lại phải huy động chỗ kia ứng cứu như đang xảy ra tại KĐT Thanh Hà sẽ không còn.

Không những thế, để đảm bảo sự phân chia tương đối phù hợp về địa bàn, tránh lãng phí xã hội và giảm thiểu xung đột, tranh chấp không đáng có thì việc quy hoạch cấp nước là cần thiết, cũng là nhằm thực hiện một trong các quyền cơ bản của con người là được tiếp cận nước sạch mà Liên hợp quốc đã công nhận từ hơn chục năm qua.