Công dụng bất ngờ của loài cỏ mọc dại ở Việt Nam

Cây cỏ mần trầu được gọi với những cái tên khác như cỏ, vườn trầu, thanh tâm thảo, cỏ chỉ tía, ngưu tâm thảo, người Tày gọi là hang ma, người Ba na gọi là cao day,… Tên nước ngoài là Crowfoot grass. Tên khoa học là Eleusine indica (L.) Gaertn. Thuộc họ Lúa (Poaceae).

Là cây thuốc nam quý, mọc dạng bụi, thân tảo, sống lâu năm. Cây có thân bò dài ở gốc, cao khoảng 30 – 90 cm, nhẵn, màu xanh nhạt. Lá đơn, mọc so le, dài 20 – 25 cm, rộng 4 – 6 cm. Phiến lá dài nhọn, mặt trên lá có lông ngắn cứng. Mặt dưới trơn nhẵn và có màu xanh đậm hơn. Gân lá chính nổi rõ ở mặt dưới, các gân lá song song nhau. Bẹ lá mảnh, bên ngoài màu xanh bên trong màu trắng.

Hoa mọc thành cụm, cụm hoa là bông hoa xẻ ngón, có 5 – 7 bông, mọc ở ngọn và có đến 2 bông khác mọc thấp hơn. Trên cán hoa giống như những ngón tay. mỗi bông lại mang nhiều hoa nhỏ. Cán hoa hay còn gọi là trục phát hoa, có hình trụ, dài 35 – 60 cm, hơi dẹp, có màu xanh đậm ở ngọn và xanh nhạt ở gốc, có sọc dọc màu trắng. Quả gần như có 3 cạnh, thuôn dài khoảng 1,5mm, ráp, vỏ quả mềm.

Cỏ mần trầu có tác dụng tốt

Chị Đỗ Thị Dung, 32 tuổi, Nam Trực, Nam Định kể cách đây 5 năm chị bị mụn trứng cá ở mặt rất nhiều. Thời thanh niên không có mụn đến khi bước sang tuổi 30 mụn lại nổi loạn. Mặt mụn khiến chị Dung mặc cảm và chị đi khám ở bệnh viện, điều trị cũng không hết. Lúc đó, chị Dung nghe một người bạn kể lấy nước lá cỏ mần trầu rửa mặt, cỏ tươi giã nát đắp mặt rất có tác dụng.

Chị Dung cẩn thận nhặt cỏ mần trầu phơi khô để nấu nước rửa mặt. Cỏ tươi lấy phần thân cây rửa thật sạch, trần qua nước sôi mới lấy dao cắt nhỏ, cho vào giã nát và đắp mặt tuần 3 lần. Kiên trì đắp mặt, qua 3 tháng mặt chị Dung đỡ mụn hẳn. Sau này, chị Dung tìm hiểu về cỏ mần trầu mới biết người ta cũng lấy cỏ này làm một số loại cao để đắp mặt làm đẹp da. Không riêng sử dụng để làm đẹp da, lương y Vũ Quốc Trung còn cho biết cỏ mần trầu dùng để sử dụng rất nhiều trong các bài thuốc đông y với các công dụng không ai ngờ đến.

Theo quan niệm của đông y, cỏ mần trầu có tính bình, vị ngọt hơi đắng có khả năng hạ nhiệt, cầm máu, tan ứ, làm mát gan. Đây là loại cỏ an toàn không có độc tính nào nên có thể sử dụng rộng rãi.

Nếu chỉ sử dụng đơn thuần cỏ mần trầu không thì được khuyến cáo lấy cỏ mần trầu, rửa sạch phơi khô nấu nước uống như rễ cỏ tranh, nước trà giúp thải độc gan, làm mát cơ thể, chống táo bón.

Trong đông y, cỏ mần trầu được giới thiệu qua rất nhiều bài thuốc khác nhau.Với bài thuốc chữa cao huyết áp dùng khoảng 500g cỏ mần trầu rửa thật sạch rồi giã nát trộn chung với 1 bát nước rồi vắt lấy nước cốt, uống mỗi ngày 2 lần.

Điều trị viêm gan gây vàng da lấy 60g cỏ mần trầu và 30g rễ tổ kén đực cho nguyên liệu vào nấu trong ấm nước rồi uống hàng ngày. Viêm tinh hoàn lấy 60g cỏ mần trầu tươi và 10 cùi vải. Dùng nguyên liệu sắc lên cho tinh chất tan ra trong nước rồi dùng để uống hàng ngày.

Cỏ mần trầu chữa bệnh sỏi thận, sỏi bàng quang: 20g cỏ mần trầu, 20g lá từ bi, 20g kim tiền thảo, 20g ké hoa đào. Sau đó đem tất cả những nguyên liệu trên sắc với 400ml nước. Người bệnh uống nước thuốc hàng ngày, chia ra ngày 3 lần sáng, trưa, chiều.

Cỏ mần trầu chữa đại tiện ra máu với công thức 1 nắm cỏ mần trầu, 1 nắm muồng trâu (cành lá), 1 nắm cam thảo nam, 1 nắm cây ké, 1 nắm trắc bá diệp, 1 nắm rễ tranh (sao đen), 1 nắm rau má, cỏ mực 2 nắm, ngải cứu 9 lá, củ sả 5, gừng sống 3 lát, than tóc rối 2 muỗng, bách thảo sương 1 muỗng canh. Mang các nguyên liệu này đổ ngập nước sắc còn 2 bát chia 2 lần uống trong ngày, sắc nước 2 uống trong ngày. Khi thu hái cỏ mần trần, cần tránh các khu vực có thuốc trừ sâu để tránh nguy hiểm tới sức khỏe.

Minh Anh (T/h)