Quảng Ngãi: Hàng chục hộ dân sống trong lo sợ trước nguy cơ sạt lở

Ngôi nhà của bà Dung chỉ còn cách mép sông trong gang tấc

Bất an vì sạt lở

Chiếc cầu tre nhỏ, hẹp dài hơn 200m bắc ngang qua sông Trà Khúc dẫn đến xóm Lân, nơi đây được bao bọc, bảo vệ của những lũy tre từ lâu đời. Thế nhưng, từ năm 2000 đến nay, tình trạng sạt lở ở xóm Lân ngày một nghiêm trọng hơn. Mỗi mùa mưa lũ về đã “ngoạm” dần ốc đảo nơi đây. Những thửa đất canh tác của người dân cứ thế cuốn dần theo dòng nước đổ ra biển mỗi khi mùa lũ đến. Năm 2003, dự án di dân vùng sạt lở ven sông được triển khai. Theo đó, toàn bộ 176 hộ dân ở xóm Lân được cơ quan chức năng bố trí đất ở tại khu tái định cư Đồng Bến Sứ. Nhưng vì thiếu đất, địa phương chỉ giải quyết tái định cư đợt đầu cho 139 hộ. Những hộ này đã nhanh chóng gói ghém, thu dọn đồ đạc về nơi ở mới.

Gia đình bà Đỗ Thị Dung (48 tuổi) là một trong số những hộ dân chưa được di dời, giờ đây nhà bà chỉ cách mép sông trong gang tấc. Gia đình bà vẫn phải chung sống với những hiểm họa sạt lở luôn rình rập. Bà Dung chia sẻ: Khoảng chục năm trước, vợ chồng bà vay mượn xây dựng được ngôi nhà cấp 4, cách mép sông hơn 200m. Nhưng do con nước lũ gây sạt lở quá nhanh, nên nợ thì chưa trả xong, mà ngôi nhà thì sắp ngã nhào xuống sông.

Người dân ở ốc đảo xóm Lân mưu sinh bằng nghề nông – ngư nghiệp

Giờ đây căn nhà cấp 4 dù đã cũ nát, không biết sập và bị cuốn trôi bất cứ lúc nào, nhưng gia đình bà Dung thì không thể xây dựng nhà mới, hoặc sửa chữa, bởi đất đang nằm trong vùng dự án, cấm mọi hoạt động xây dựng. Mỗi lần nghe tin bão lũ chuẩn bị về, 4 người trong gia đình bà Dung phải dời đến ở nhờ ngôi nhà bỏ hoang trong xóm Lân ở tạm.

“Những đêm mưa to, gió lớn, nghe tiếng ầm đằng sau nhà, sáng dậy thì thấy đất bị lở vào đến 5m. Qua mỗi năm, sông lại “ngoạm” lấy cù lao này từ 5 – 10 mét. Đến nay, nhiều gia đình rơi vào cảnh mất đất, mất nhà”, bà Đỗ Thị Dung nghẹn ngào.

Chúng tôi men theo con đường đất, trải đầy lá tre tìm đến nhà vợ chồng bà Phạm Thị A (69 tuổi), ngôi nhà nhỏ của nhà bà A chực chờ đổ sập vì quá lâu không được xây, sửa lại. Ông bà đều đã tuổi cao, sức yếu, bệnh tật chẳng biết xoay xở thế nào nếu nước lũ dâng cao, cuốn trôi mất nhà.

Vợ chồng bà A tuổi cao, sức yếu sống trong ngôi nhà xuống cấp

“Năm trước, nước lớn và chảy xiết lắm! Đồ đạc trong nhà đều bị cuốn trôi. Giờ đã đến mùa mưa lũ, ai ai trong xóm cũng lo sợ. Chỉ mong các cấp quan tâm và hỗ trợ để chúng tôi được di dời đến chỗ ở mới, ổn định cuộc sống khi về già”, bà A lo lắng nói.

Xây nhà lén cho con

Hơn 18 năm qua, xóm Lân “nằm trong vùng dự án” nên không được phép xây dựng. Cách đây vài năm, chị Trần Thị Bích Thủy – cô con gái đầu của ông Trần Hưng (52 tuổi) lấy chồng. Vợ chồng chị Thủy đành ở tạm trong một gian phòng nhỏ, chật chội ở gian bếp của ông Hưng. Đến khi chị Thủy mang thai, nghĩ đến tương lai đứa nhỏ trong bụng, gia đình quyết định xây “chui” một ngôi nhà để bọn trẻ ra riêng.

Ông Hưng mạo hiểm xây “lén” ngôi nhà cho con ở

Để tránh bị cán bộ địa phương phát hiện, ông Hưng tranh thủ xây nhà vào thứ bảy và chủ nhật. Sau 1 tháng thì nhà hoàn thành, gồm một phòng ngủ, một phòng khách và gian bếp, nhanh hơn nhà anh trai của Thủy được xây trước đó. Nhà anh trai được dựng trên nền cái chuồng bò cũ của ba mẹ, phải mất gần 2 tháng mới hoàn thiện. Lần nào xây nhà, tường gạch cao vài phân là ông Hưng cho dừng lại, nghe ngóng. Ông sợ ngôi nhà mới xuất hiện quá đột ngột sẽ bị phát hiện. Hàng xóm xung quanh, nhiều người đã phải tháo dỡ nhà đang xây sửa, chưa kể lập biên bản phải nộp phạt.

Con đường đất bao nhiêu năm qua vẫn chưa được bê tông hóa

Tổ ấm của 2 người con ông Hưng xây trót lọt, cũng là lúc cả đại gia đình ba thế hệ thoát được tình cảnh 10 người dùng chung một nhà vệ sinh. Ông Hưng chép miệng tiếc nuối: “Biết làm vậy là trái quy định, nhưng hết cách rồi”. Nối tiếp lời ông, chị Thủy nói: “Không chắc chắn lắm, nhưng ở được tới đâu thì hay tới đó, còn hơn tốn tiền thuê. Thế này đã tốt hơn xưa kia nhiều rồi”.

Mòn mỏi… chờ tái định cư

Hơn 2 thập kỉ trôi qua, đời sống người dân xã Tịnh Long khởi sắc từng ngày, nhà cửa sầm uất, đường sá khang trang, còn ốc đảo xóm Lân thì vẫn vậy. Cuối năm 2016, tuyến đường Mỹ Trà – Mỹ Khê (nay có tên là đường Hoàng Sa) đi vào hoạt động. Đây là dấu mốc đầy hứa hẹn để 39 hộ dân còn “sót lại” trong ốc đảo này sau nhiều đợt di dời không thành có cơ hội đến nơi ở mới.

Những ngôi nhà nơi ốc đảo này cứ thế lay lắt qua từng mùa bão lũ. Lớp người cũ nằm xuống, lớp thanh niên trai tráng già đi, lớp trẻ con lớn lên lập gia đình rồi sinh con. Cứ thế, nhiều thế hệ dân ở ốc đảo Xóm Lân còn ở lại đợt 1 vẫn mong chờ tái định cư.

Chiếc cầu tre tạm để người dân đi lại rất nguy hiểm

Bà Trần Thị Được (89 tuổi) bồi hồi kể lại, bà nhớ như in tâm trạng của mình trong những ngày đầu nhận tin xóm Lân được di dời. Bà liên tục hỏi thăm cán bộ trong xóm và con cháu xung quanh. Bà mừng mấy ngày liền, còn nói với tụi nhỏ trong xóm sắp được đi khỏi vùng đất hay ngập lũ và chia cắt này rồi.

Tiếp đến, vào năm 2017, tròn một thập kỷ sau đợt di dân đầu tiên, chính quyền địa phương thông tin, tỉnh bố trí cho 39 lô trong khu dân cư Cây Sến, thôn Gia Hòa, xã Tịnh Long, TP.Quảng Ngãi thuộc dự án di dời thực hiện đường ven biển Dung Quất – Sa Huỳnh. Nhưng rồi, bà Được và những hộ dân ở khu vực này vẫn chấp nhận rủi ro để bám trụ ở vùng sạt lở này vì cho rằng “không công bằng”. Theo người dân ở đây cho rằng, 139 hộ dân trước kia đến nơi ở mới nhưng vẫn giữ được đất đai, cây trồng, vật kiến trúc tại nơi ở cũ. Còn bây giờ, 39 hộ trên ốc đảo muốn tái định cư thì phải áp dụng theo quy định mới, phải đi kèm với thu hồi đất nơi ở cũ mà không được hỗ trợ một khoản nào cả.

Vào năm 2019, ốc đảo xóm Lân được dự tính quy hoạch thành một khu du lịch sinh thái hàng trăm hecta và nhiều hạ tầng giao thông khác. Người dân ở đây đi nghe thuyết minh về triển vọng phát triển khu du lịch sinh thái ốc đảo, ai cũng phấn khởi vui mừng. Thế nhưng 39 hộ dân ở ốc đảo lại mừng hụt thêm một lần nữa.

Phía sau con đường Hoàng Sa là số phận hẩm hiu của 39 hộ dân chưa được di dời khỏi ốc đảo xóm Lân

Nhiều năm trôi qua, con đường tới trường của lũ trẻ xóm Lân vẫn phủ đầy lá tre. Mùa mưa, nước ngập đường. Nước rút, bùn lún nửa bánh xe. Bão, lũ về, ba mẹ bọn trẻ lại tay xách, nách mang cặp vở đưa con lên đò sang bên kia sông đi học.

Người dân ở ốc đảo xóm Lân đây đang từng ngày mong mỏi được đến khu tái định cư để ổn định cuộc sống.

Xóm Lân ở xã Tịnh Long, (TP Quảng Ngãi) nguyên là một mỏm đất chìa ra sông. Những năm cuối thập niên 1970, do con nước gây xói lở chia cắt xóm thành một ốc đảo giữa sông Trà Khúc. Bắt đầu từ đó, cây cầu tre được dựng tạm mỗi khi mùa lũ đi qua và trở thành con đường độc đạo ra – vào ốc đảo này.

Như Đồng