Sét nguy hiểm như thế nào? Cách tránh tai nạn do sét đánh

Việt Nam là tâm giông sét ở Châu Á

TS Nguyễn Xuân Anh, Viện Vật lý Địa cầu, Viện Hàn lâm KH&CN Việt nam cho biết, Việt Nam nằm ở tâm giông châu Á, là một trong ba tâm giông trên thế giới có hoạt động giông sét mạnh. Số ngày giông trung bình ở Việt Nam khoảng 100 ngày/năm và số giờ giông trung bình là 250 giờ/năm. Trong một năm, Việt Nam có thể có tới 2 triệu cú sét đánh xuống đất. Một số địa phương giông sét xuất hiện nhiều như xã Cổ Dũng (Hải Dương), huyện Đông Anh (Hà Nội), Thăng Bình (Quảng Nam), đồng bằng sông Cửu Long… Hàng năm, số người tử vong vì sét đánh ở Việt Nam luôn ở mức cao so với khu vực.

TS Nguyễn Xuân Anh cho biết, sét có thể gây thương tích bằng những cách thức sau:

Sét đánh thẳng vào vị trí nạn nhân từ trên đám mây xuống. Khi nạn nhân đứng cạnh vật bị sét đánh, sét có thể phóng qua khoảng cách không khí giữa người và vật – trường hợp này gọi là sét đánh tạt ngang.

Sét đánh khi nạn nhân tiếp xúc với vật bị sét đánh hoặc khi người tiếp xúc với mặt đất ở một vài điểm khi có sét lan truyền trên mặt đất. Sét lan truyền qua đường dây cáp tới các vật như điện thoại, tivi, ổ cắm…

Sét đánh thẳng là nguy hiểm nhất, cứ 10 người bị sét đánh thẳng thì 8 người chết. Khi sét đánh xuống cây, thì 1 tia sét có thể giết chết ngay vài người xung quanh.

Độ nguy hiểm phụ thuộc vào bản chất của vật bị sét đánh và vị trí tương đối với nạn nhân. Trong một số trường hợp năng lượng tia sét không tiêu tán ngay tại chỗ mà truyền theo mặt đất và khi nạn nhân đứng trên đường truyền đó có thể bị liệt.

Theo nguyên lý, khi một người nào đó bị sét đánh, điện sẽ truyền vào người. Dòng điện càng mạnh thì sẽ càng nguy hiểm. Nếu nạn nhân đang tiếp xúc với các chất dẫn điện như chất lỏng hay kim loại khi bị sét đánh thì dòng điện được dẫn vào người càng nhanh. Vì sét luôn chọn con đường dễ đi nhất tới mặt đất. Điều đáng lưu ý là người ngồi xem tivi hoặc đang dùng điện thoại trong nhà, nếu nhà không lắp cột thu sét vẫn có thể bị sét đánh từ đám mây giông xuống tivi, điện thoại. Vì thế, khi có giông sét, nên tắt các thiết bị phát thanh, truyền hình, điện thoại để đảm bảo an toàn.

Sét nguy hiểm như thế nào?

Sét đánh thường gây tổn thương rất nặng.

Thạc sĩ, bác sĩ Vũ Thị Tuyết Mai (Bộ Y tế), cho biết sét đánh thường gây tổn thương rất nặng cho các cơ quan trong cơ thể như tim, da và cơ vân, hệ thần kinh. Khoảng 30% nạn nhân sét đánh bị tử vong do tim ngừng đập.

Những người bị sét đánh thường bị các tổn thương vĩnh viễn ở não, điếc hay mù nếu chậm được phát hiện và cấp cứu tại chỗ, trường hợp nặng có thể tử vong.

Những trường hợp dễ bị sét đánh nhất

1. Lang thang ở nơi rộng rãi, quang đãng khi trời đổ mưa

Sét xuất hiện ngay trước, trong và thậm chí sau cơn mưa. Những nơi có đất rộng rãi, quang đãng như cánh đồng, sân golf, hay bãi đỗ xe đều là địa điểm yêu thích của những tia sét. Bởi lúc này, bạn sẽ vô tình là “vật thể” cao nhất ở khu vực đó.

Khi mặt đất nhận được cảm ứng phát sinh dòng điện từ đám mây giông, trên những vật thể cao chót vót sẽ tập trung tương đối nhiều điện tích cảm ứng, có khả năng hút sóng điện mạnh, vì thế nó hút tia điện một cách dễ dàng.

Bên cạnh đó, đứng trú dưới bóng cây to cũng không phải là lựa chọn tốt. Bởi theo nguyên lý như trên, chiếc cây cao có thể hút tia điện và gây hại cho bạn.

2. Cầm ô hay đứng gần các vật liệu kim loại

Sét là một dòng điện cực mạnh và kim loại lại dẫn điện rất tốt. Dòng điện này có cường độ từ vài chục nghìn tới hơn một trăm triệu vol. Khi phóng tia lửa điện, nhiệt độ tia lửa điện do sét gây ra có thể lên tới hàng nghìn độ C. Tốt nhất, bạn hãy tránh xa những vật dụng như xe đạp, xe máy, hàng rào sắt, cuốc, liềm… vì chúng dẫn điện rất tốt.

Ngoài ra, cầm ô cũng được coi là một “cột thu sét” do chứa kim loại. Do đó, khi trời mưa có sấm sét, bạn đừng dại cầm ô ra đường.

3. Đi bơi ở sông, suối hay bể bơi

Giống như kim loại, nước cũng là chất dẫn điện cực tốt. Nếu không muốn mình cháy đen thui thì bạn đừng nên đi bơi thời điểm mưa giông, sấm sét.

4. Đứng gần cửa sổ, cửa ra vào hay nằm trên mặt đất

Bạn nghĩ mình hoàn toàn an toàn khi ở trong nhà, nên thỏa sức ra cửa sổ ngắm? Nhưng sự thật là, việc đứng gần cửa sổ, cửa ra vào cũng không thật an toàn.

Chưa hết, bạn tuyệt đối không được nằm duỗi thẳng trên mặt đất, vì bạn phải hạn chế tối đa sự tiếp xúc với mặt đất để giảm lượng điện tích truyền xuống đất qua cơ thể.

5. Đi tắm, xem TV, sử dụng điện thoại

Khi trời giông sét sử dụng điện thoại cố định có dây sẽ rất nguy hiểm. Sét có thể thâm nhập vào đường điện, cáp điện thoại và lan truyền khoảng cách xa. Tốt nhất, hãy ngắt nguồn điện và rút dây cắm, dây sạc của các thiết bị điện để tránh bị sét đánh theo con đường này.

Do đường ống nước có thể là nhựa nhưng cũng có địa điểm là đồng, bởi vậy, việc đi tắm ở thời điểm sấm sét đùng đùng không phải là ý kiến hay. Bởi rất có thể, bạn vô tình tự biến mình thành mồi ngon cho “thần sét”.

Tránh sét đánh như thế nào?

Một số lưu ý để phòng tránh sét đánh trong mùa mưa bão.

1. Lên kế hoạch trước

Nghe dự báo thời tiết. Khi nghe bản tin dự báo thời tiết lên kế hoạch làm việc để đề phòng. Khi làm ở khu vực nào đó, để ý trước các nơi có thể trú mưa và tránh sét an toàn. Phải tính được thời gian từ chỗ làm việc đến nơi an toàn. Thường thì cơn giông kéo đến rất nhanh trong vòng 15 phút và di chuyển với vận tốc 40km/giờ. Nói chung khi đang ở nơi không an toàn thì cần phải để ý đến các dấu hiệu của giông như mây đen, không khí lạnh, gió

2. Thực hiện quy tắc nhìn – nghe

Khi sét xảy ra, thoạt tiên ta thấy tia chớp loé lên và sau đó là có tiếng sấm kèm theo. Nếu bạn tính khoảng thời gian từ lúc tia chớp loé lên và lúc nghe thấy tiếng sấm thì có thể xác định được khoảng cách tới nơi sét xảy ra. Chia số giây cho 3 ta được khoảng cách đến tia sét. Ví dụ đếm được 3 giây thì sét cách vị trí đứng là 3/3= 1km. Nên nhớ rằng nếu như khoảng thời gian bạn đếm được từ khi thấy chớp và nghe tiếng sấm nhỏ hơn 30 giây, thì bạn đã nằm trong tầm ngắm của tia sét rồi và phải cẩn thận. Nếu thời gian này nhỏ hơn 20 giây thì phải di chuyển ngay đến nơi an toàn hơn. Khi nghe thấy tiếng sấm đầu tiên bất kể là gì cũng cần phải thấy nguy hiểm đã đến. Sét có thể đánh cách xa nơi có mưa tới 15-20km.

3. Tránh sét trong nhà

Khi trời sắp xảy ra giông thì biện pháp tránh sét tốt nhất là nên về nhà. Chỗ an toàn để tránh sét là toà nhà, hay công sở có lắp đặt hệ thống chống sét. Khi ở trong nhà thì nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, tránh các chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước, không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết. Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước lúc có giông gần xảy ra. Với các đường dây điện thoại hay dây điện vì nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền. Nên tránh xa các dây này và các vật dùng điện với khoảng cách ít nhất là 1m. Vô tuyến nối với dây anten để ngoài trời cũng rất cần rút ra khi có giông.

4. Tránh sét đánh ngoài trời

Trong trường hợp không kịp chạy tìm nơi ẩn náu an toàn, tuyệt đối không dùng cây cối làm chỗ trú mưa, tránh các khu vực cao hơn xung quanh, tránh xa các vật dụng kim loại như xe đạp, máy, hàng rào sắt…

Tìm chỗ khô ráo, nếu xung quanh có cây cao hơn thì nên tìm chỗ thấp, tìm vị trí cây thấp. Người ở vị trí càng thấp càng tốt, tay ôm cổ. Phần tiếp xúc của người với mặt đất là ít nhất. Nhón chân, không được nằm xuống đất.

Phạm Khải