Sử dụng tro, xỉ làm vật liệu xây dựng hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường

Tro, xỉ từ các nhà máy nhiệt điện (NMNÐ) được đánh giá là phù hợp để làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và sử dụng cho xây dựng, lại giải quyết được vấn đề xử lý chất thải ra môi trường.

Trong hệ thống nguồn điện của Việt Nam, vai trò của nhiệt điện than chiếm một vị trí quan trọng. Năm 2017, tổng sản lượng điện sản xuất của các NMNÐ than là 67,56 tỷ kW giờ, chiếm 34,1% tổng sản lượng toàn quốc. Dự kiến đến năm 2020, sản lượng của các NMNÐ than chiếm 42,7% và tăng lên 49,3% trong năm 2025.

Sản xuất vật liệu không nung từ tro, xỉ nhà máy nhiệt điện. Ảnh: internet

Tương ứng với đó, khối lượng tro, xỉ phát sinh của các NMNÐ than sẽ là 15 triệu tấn vào năm 2020, 20 triệu tấn vào năm 2025. Tập đoàn Ðiện lực Việt Nam (EVN) đang sở hữu và vận hành 12 NMNÐ than, với tổng khối lượng than sử dụng trung bình khoảng 34 triệu tấn/năm. Tổng khối lượng tro, xỉ của các NMNÐ của EVN phát sinh trung bình khoảng 8,1 triệu tấn/năm.

Hiện nay, ngoài phần tro, xỉ được các đơn vị tiếp nhận và tái sử dụng, phần còn lại được vận chuyển và lưu giữ tại các bãi chứa xỉ. Các bãi chứa này được thiết kế bảo đảm chống rò rỉ ra môi trường. Tổng khối lượng tro, xỉ đang lưu giữ tại bãi chứa xỉ của các NMNÐ trên cả nước là gần 15 triệu tấn.

Các nhà khoa học trong nước và trên thế giới đã chứng minh tro, xỉ của các NMNÐ là nguyên liệu có giá trị để sản xuất vật liệu xây dựng. Tro, xỉ thải ra từ các NMNÐ than đều chứa đủ thành phần khoáng vật tương tự thành phần trong các phối liệu của lò quay sản xuất xi-măng, nhất là đối với công nghệ (loại lò hơi) đốt than tiên tiến cho phép đốt than rất kiệt thì thành phần trong tro bay có thể đạt từ 1% đến 2%.

Trong trường hợp này, tro bay của các NMNÐ có thể sử dụng trực tiếp như xi-măng thành phẩm có mác cao, có thể dùng cho các công trình làm kè ven biển. Tại Việt Nam, những năm qua, tro, xỉ của các NMNÐ than của EVN đã được sử dụng trong các lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng, như: bê-tông, xi-măng, gạch không nung, cấu kiện xây dựng… Hai công trình thủy điện lớn là Sơn La và Lai Châu đã sử dụng công nghệ bê-tông đầm lăn, trong đó thành phần khối lượng tro bay tương đối lớn, được tuyển chọn từ tro bay của NMNÐ Phả Lại.

Trong khi các NMNÐ than khu vực phía bắc đã tìm và ký hợp đồng với các đối tác tiêu thụ phần lớn lượng tro, xỉ của đơn vị mình tương đối ổn định, thì tại các NMNÐ than khu vực phía nam vẫn đang trong quá trình làm việc với các đơn vị có khả năng tiêu thụ tro, xỉ để các đơn vị tiến hành lấy mẫu thí nghiệm, đưa ra phương án tiêu thụ.

Ngày 12-4-2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 452/QÐ-TTg phê duyệt Ðề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các NMNÐ, nhà máy hóa chất, phân bón để làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng, với mục tiêu đến năm 2020 là:

Ðối với tro, xỉ nhiệt điện làm phụ gia khoáng cho sản xuất xi-măng khoảng 14 triệu tấn; thay thế một phần đất sét để sản xuất clanh-ke khoảng tám triệu tấn; thay thế một phần sét để sản xuất gạch đất sét nung khoảng bảy triệu tấn; làm phụ gia khoáng cho sản xuất bê-tông và gạch không nung khoảng hai triệu tấn; làm vật liệu san lấp mặt bằng công trình, hoàn nguyên mỏ và làm đường giao thông khoảng

Theo các chuyên gia lĩnh vực năng lượng và môi trường, để thực hiện tốt các mục tiêu đã đề ra, Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo Bộ Xây dựng, Bộ Công thương phối hợp các bộ, ngành liên quan rà soát, ban hành các quy định pháp lý yêu cầu bắt buộc thị trường vật liệu xây dựng sử dụng các sản phẩm sản xuất từ tro, xỉ, thạch cao, bê-tông, gạch không nung; hướng dẫn các nhà máy phát sinh tro, xỉ và các đơn vị tiếp nhận, sử dụng tro, xỉ thực hiện đầy đủ yêu cầu bảo vệ môi trường.

Nghiên cứu các cơ chế hỗ trợ, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư ứng dụng, tham gia hợp tác kinh doanh với các NMNÐ trong việc xử lý và tiêu thụ tro, xỉ, thạch cao. Tiến hành sửa đổi Nghị định 38/2015/NÐ-CP theo hướng nếu tro, xỉ nhiệt điện đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng được coi là sản phẩm hàng hóa và không bị điều chỉnh theo quy định về chất thải công nghiệp thông thường. Khuyến khích các cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng sử dụng tro, xỉ, thạch cao làm nguyên liệu sản xuất. Ðẩy mạnh tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức của người dân, doanh nghiệp về sử dụng các sản phẩm từ ứng dụng tro, xỉ thay thế vật liệu xây dựng.

Các NMNÐ cần tiếp tục tìm kiếm, lựa chọn và tạo điều kiện cho các đối tác có đủ điều kiện và năng lực xử lý tro, xỉ, yêu cầu các đối tác phải đáp ứng công tác bảo vệ môi trường trong suốt quá trình khai thác, vận chuyển, xử lý. Ðồng thời, hỗ trợ các đối tác bảo đảm chất lượng tro, xỉ của các NMNÐ, bố trí mặt bằng để các đơn vị lắp đặt, vận hành các hệ thống thiết bị thu gom và vận chuyển tro, xỉ có hiệu quả.

An Nhiên (T/h)