Tháo gỡ vướng mắc, tạo hành lang pháp lý cho phát triển năng lượng

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên mở đầu phần giải trình bằng lời cảm ơn các đại biểu đã đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết cho dự thảo Nghị quyết. Trong phiên thảo luận tổ trước đó, 40 đại biểu đã phát biểu, đa phần thống nhất về sự cần thiết ban hành Nghị quyết và những định hướng lớn được đề xuất. Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương đã hoàn tất báo cáo tiếp thu, giải trình và gửi dự thảo mới nhất cho các đại biểu.

Bộ trưởng cho biết tại phiên họp toàn thể hôm nay có thêm 13 đại biểu tiếp tục đóng góp ý kiến. Tất cả sẽ được Bộ nghiêm túc tiếp thu, phối hợp cùng cơ quan thẩm tra để hoàn thiện dự thảo trình Quốc hội thông qua. Ông nhấn mạnh đa số đại biểu đều cho rằng Nghị quyết là cần thiết, phù hợp với chủ trương của Đảng và bám sát tinh thần Nghị quyết 70 về phát triển năng lượng quốc gia. Việc ban hành Nghị quyết sẽ tháo gỡ các điểm nghẽn, tạo hành lang pháp lý rộng mở, hỗ trợ triển khai Quy hoạch Điện VIII và thực hiện cam kết đạt trung hòa carbon vào năm 2050.

Theo Bộ trưởng, dự thảo được xây dựng dựa trên khảo sát thực tế tại nhiều địa phương và doanh nghiệp, đặt mục tiêu cao nhất là bảo đảm an ninh năng lượng, đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế hai con số trong giai đoạn tới.

Sau khi nhận được ý kiến thẩm tra của các Ủy ban của Quốc hội và chỉ đạo từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội, dự thảo Nghị quyết đã được điều chỉnh, bổ sung nhiều cơ chế mang tính đột phá, mở rộng phạm vi áp dụng cho cả khu vực công và tư, phù hợp tinh thần các Nghị quyết 68 và 70 của Bộ Chính trị.

Liên quan tên gọi, tính đồng bộ với các luật đang được xem xét sửa đổi, Bộ trưởng cho biết cơ quan soạn thảo đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan thẩm tra để rà soát kỹ. Một số nội dung được lược bỏ để tránh trùng lặp, như quy định về dự trữ quốc gia xăng dầu (đã có trong dự thảo Luật Dự trữ quốc gia) hay cơ chế xử lý dự án chậm tiến độ (đã quy định trong các luật Đất đai, Đầu tư và Điện lực).

Dự thảo cũng được thiết kế theo hướng phân định rõ các nội dung thuộc thẩm quyền Quốc hội hoặc giao Chính phủ ban hành; những vấn đề biến động, linh hoạt sẽ được hướng dẫn ở cấp Chính phủ nhằm rút ngắn thời gian thực thi.

Những nội dung quan trọng được hoàn thiện gồm: yêu cầu về năng lực tài chính của doanh nghiệp; hồ sơ chấp thuận chủ trương đầu tư điện gió ngoài khơi; cơ chế phát triển điện hạt nhân công nghệ mô-đun nhỏ (SMR); xử lý chi phí khảo sát; quy trình thẩm định dự án điện gió ngoài khơi; mở rộng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA).

Về phạm vi áp dụng, Bộ trưởng cho biết dự thảo đã được chỉnh lý theo hướng áp dụng cho các dự án điện, dầu khí, than quan trọng, cấp bách trong danh mục do Thủ tướng quyết định. Danh mục này đã được quy định rõ và chỉ bao gồm những dự án có tính cấp thiết cao.

Liên quan cập nhật Quy hoạch Điện, Bộ trưởng khẳng định việc điều chỉnh không làm thay đổi các mục tiêu, tổng công suất nguồn điện trong Quy hoạch Điện VIII, mà chỉ bổ sung những nội dung cần thiết theo thực tiễn, phù hợp tinh thần Nghị quyết 70.

Một vấn đề nhận được nhiều ý kiến là thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư điện gió ngoài khơi giai đoạn 2026–2030. Bộ trưởng cho biết dự thảo đã được sửa theo hướng: giao Thủ tướng quyết định chủ trương đầu tư và lựa chọn nhà đầu tư đối với 6.000 MW công suất trong giai đoạn này; không áp dụng đấu giá đất hay đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư cho phần công suất này. Phần công suất còn lại 11.000 MW sẽ thực hiện theo quy định hiện hành, bảo đảm phân cấp hợp lý.

Bộ trưởng nhấn mạnh điện gió ngoài khơi là lĩnh vực Việt Nam có tiềm năng lớn nhưng hoàn toàn mới, đòi hỏi cân nhắc kỹ lưỡng về quốc phòng – an ninh. Do đó, Chính phủ chủ trương triển khai từng bước, tránh phát triển ồ ạt dẫn đến rủi ro.

Trên cơ sở góp ý của đại biểu, dự thảo đã mở rộng đối tượng được áp dụng cơ chế DPPA cho các đơn vị bán lẻ điện có đủ điều kiện. Đối với thủy điện nhỏ, Bộ trưởng cho biết đây không phải lĩnh vực cấp bách, và các nội dung liên quan sẽ được xem xét toàn diện khi sửa Luật Điện lực vào năm 2026.

Trước băn khoăn về nguy cơ “xin – cho” trong quá trình thực thi, Bộ trưởng khẳng định toàn bộ cơ chế sẽ được kiểm soát chặt chẽ; Nghị quyết chỉ có hiệu lực trong 5 năm, sau đó sẽ quay lại thực hiện theo pháp luật hiện hành.

Kết thúc phần giải trình, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp cùng cơ quan thẩm tra, tiếp thu đầy đủ ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp này.

Phê duyệt Danh mục các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành năng lượng