Thực hiện Net Zero: Từ cam kết đến hành động

Tại Diễn đàn "Phát thải ròng bằng 0 (Net Zero 2050): Từ cam kết đến hành động" vừa được tổ chức tại Hà Nội, các chuyên gia khẳng định, bất cứ lộ trình giảm phát thải nào cũng đều cần quyết tâm từ các cơ quan quản lý và sự ủng hộ, tham gia tích cực của cộng đồng, doanh nghiệp.

Phát biểu đề dẫn tại diễn đàn, PGS.TS Trương Mạnh Tiến - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu là vấn đề hết sức cấp thiết hiện nay.

Tại COP26 (2021), Việt Nam đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn bè quốc tế nhờ những cam kết mạnh mẽ (Đưa phát thải carbon về 0 vào năm 2050). Ngay sau đó, Chính phủ lập tức thành lập Ban chỉ đạo, xây dựng các để án và kế hoạch hành động nhằm hiện thực hóa cam kết của Thủ tướng tại COP26.

“Diễn đàn sẽ nhìn lại quá trình từ cam kết đến hành động của Chính phủ Việt Nam từ sau COP26. Nhìn lại chúng ta đã làm được những gì và cần phải làm những gì tiếp theo để hiện thực hóa cam kết tại COP26 một cách tốt nhất, nhanh nhất, hiệu quả nhất", PGS.TS Trương Mạnh Tiến nhấn mạnh.

Theo TS. Đỗ Nam Thắng – Đại học Quốc gia Úc, quốc tế đánh giá rất cao cam kết của Việt Nam tại COP26 cùng những hành động nhanh, quyết liệt của các cơ quan Chính phủ trong việc triển khai cam kết này. Điều này cũng đem đến những cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc thu hút các nguồn tài chính quốc tế cho các mục tiêu biến đổi khí hậu.

Việc Úc áp dụng 4 bước cơ bản nhằm đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Điều đầu tiên cần làm là thực hiện tiết kiệm và sử dụng hiệu quả năng lượng. Đây là bước tốn ít chi phí nhất nhưng đem lại hiệu quả cao. Việt Nam đã có Luật quy định và sẽ cần thúc đẩy mạnh hơn nữa trong thời gian tới. Bước thứ 2 là chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo trong sản xuất điện. Dự thảo Quy hoạch Điện 8 của Việt Nam đã ghi nhận những chuyển biến tích cực về vấn đề này và nếu được thông qua, đây sẽ là động lực rất lớn của ngành Điện. Việc tạo ra nguồn điện không gây ô nhiễm là tiền đề thực hiện bước thứ 3, đó là điện hóa tất cả các quy trình sản xuất công nghiệp và dịch vụ tiêu tốn năng lượng. Bước cuối cùng là tăng cường hấp thụ khí nhà kính thông qua bảo vệ, phát triển rừng và hệ sinh thái trên biển.

Để đạt phát thải ròng bằng 0 cần sự hợp tác của các Bên liên quan, trong đó, Chính phủ đóng vai trò dẫn dắt, tạo hành lang pháp lý thuận lợi. Doanh nghiệp tham gia trực tiếp vào sản xuất và cũng là bên tiêu dùng năng lượng lớn, là đối tượng chính phải giảm phát thải. Bên cạnh đó, tiếng nói của cộng đồng, các tổ chức xã hội dân sự, giới khoa học cũng rất quan trọng, đặc biệt trong chuyển đổi nhận thức, hành động trong những vấn đề như tiêu dùng giảm phát thải, giá năng lượng…

Theo ông Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách TN&MT, năm 2022, Việt Nam cùng các đối tác quốc tế đã thông qua Tuyên bố chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP). Thông qua cơ chế này, Việt Nam có thể nhận được hơn 15 tỷ USD từ các nước đối tác, nhưng đi kèm là áp lực nặng nề về giảm phát thải từ điện than hằng năm. Việt Nam sẽ phải đạt đỉnh phát thải vào năm 2030 thay vì 2035 như mục tiêu trước đây và sẽ phải nỗ lực rất nhiều để đạt phát thải ròng bằng 0.

Để thúc đẩy tiến trình này, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã có những quy định về kinh tế tuần hoàn, cũng như quy định về chi trả dịch vụ hệ sinh thái, người gây ô nhiễm phải trả tiền… Muốn phát thải ròng bằng 0, các ngành kinh tế và các địa phương đều phải phát thải ròng bằng 0. Vì thế, cần lồng ghép kinh tế tuần hoàn vào chiến lược, quy hoạch, kế hoạch quốc gia, các ngành, địa phương, doanh nghiệp. Một vấn đề nữa là xây dựng tiêu chí phân loại xanh để giúp doanh nghiệp có thể tiếp cận nguồn vốn nhanh hơn. Hiện nay, Bộ TN&MT đã trình Chính phủ dự thảo Quyết định về ban hành tiêu chí môi trường và xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh. Trong năm nay, Bộ cũng sẽ xây dựng Kế hoạch quốc gia về kinh tế tuần hoàn.

Tại diễn đàn, đại diện các Bộ, ngành liên quan và chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực môi trường, kinh tế môi trường, các doanh nghiệp đã trình bày những quan điểm, nêu ra các sáng kiến, giải pháp thực tiễn về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả; phát triển thị trường carbon và xây dựng công cụ kiểm soát khí nhà kính; phát triển các nguồn vốn tài chính xanh, trái phiếu xanh của Việt Nam và quốc tế. Đây là những gợi mở để Việt Nam có thể hiện thực hóa cam kết Net Zero vào năm 2050.