Bình Định: Bảo vệ nguồn nước trứơc những nỗi lo về biến đổi khí hậu

Bình Định là một trong các tỉnh khu vực miền Trung chịu ảnh hưởng lớn của các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, khô nóng, bão, mưa lớn, lũ quét, ngập lụt… Biến đổi khí hậu đã tác động xấu đến chất lượng nguồn nước, làm suy giảm nguồn nước của các dòng sông, suối. Ngành chức năng Bình Định đang phải tìm các giải pháp khắc phục vấn đề mất an ninh nguồn nước.

Sông Kôn, 1 trong 3 con sông lớn ở Bình Định trơ đáy trong mùa khô

Biến đổi khí hậu thách thức an ninh nguồn nước

Theo ông Hồ Đắc Chương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bình Định, tình trạng mất an ninh nguồn nước ngày càng bộc lộ rõ. Trước đây, đi vào rừng thấy nước chảy róc rách trong những con suối, giờ này thì những lòng suối cạn trơ đá không còn chút nước, đến cả những con sông lớn như sông Kôn cũng trơ đáy trong nhiều mùa khô. Vấn đề mất an ninh nguồn nước còn được hiển hiện qua mạch nước ngầm ngày càng bị ô nhiễm không sử dụng được, hoặc những dòng nước trong các kênh mương bị ô nhiễm vì thuốc bảo vệ thực vật và rác thải.

Những năm trở lại đây, tại tỉnh Bình Định hạn hán thường xuyên xảy ra, có năm 6-7 tháng liền không có mưa, thiếu nước sinh hoạt, cây trồng khô héo vì thiếu nước tưới ảnh hưởng đến năng suất, sản lượng. Thêm vào đó, rừng nguyên sinh trên địa bàn tỉnh Bình Định mất dần do nhiều lý do khiến nguồn nước thượng nguồn ngày càng suy kiệt.

“Tình trạng mất an ninh nguồn nước tại Bình Định ngày càng diễn ra gay gắt. Bởi, dân số tăng, nhiều khu dân cư mới mọc lên, dẫn tới nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt tăng cao. Thêm vào đó, nguồn nước phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản ngày càng có nhu cầu lớn. Trong khi nguồn nước ngày càng bị suy kiệt, nên tình trạng thiếu nước thường xuyên xảy ra trên địa bàn tỉnh Bình Định” ông Chương chia sẻ.

Đến mùa khô, người dân xã Canh Hòa (huyện Vân Canh, Bình Định) phải ra suối lấy nước về phục vụ sinh hoạt cho gia đình

Cũng theo ông Chương, để tiến tới giải quyết vấn đề an ninh nguồn nước, trong thời gian tới Bình Định cần có phương án và biện pháp sử dụng hợp lý tài nguyên nước. Trước tiên cần phải xác định cụ thể lượng nước cần sử dụng trong năm là bao nhiêu; gồm nước sinh hoạt của người dân, nước cho ngành trồng trọt, chăn nuôi gia súc-gia cầm, nuôi trồng thủy sản, ngành du lịch và sản xuất công nghiệp. Đồng thời ngành chức năng đề xuất tỉnh ban hành các giải pháp sử dụng nước phù hợp.

“Để từng bước bảo đảm an ninh nguồn nước cần phải có sự tham gia của các ngành kinh tế đang hoạt động trên địa bàn. Từng ngành phải tự cân đối và có biện pháp sử dụng hợp lý, tiết kiệm để tránh tình trạng thiếu nước. Ngành chức năng thì phải tính đến phương án tích trữ nước trong mùa mưa để cung cấp dần, đáp ứng cho các nhu cầu sử dụng nước trên địa bàn trong mùa khô”, ông Chương bày tỏ.

Thực tế tại Bình Định cho thấy, vào mùa mưa nước tràn về đồng bằng gây sạt lở làm tăng nguy cơ nạn sa bồi thủy phá, đến mùa khô thì khắp nơi khốn đốn vì thiếu nước sinh hoạt và nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, năm nào chính quyền các cấp cũng phải gồng mình chống hạn.

Vào mùa khô, nhiều hồ chứa nhỏ ở Bình Định thường xuyên cạn kiệt nước

Đầu tư xây dựng hồ đập, sử dụng tiết kiệm nguồn nước

Tỉnh Bình Định hiện có 165 hồ chứa thủy lợi, trong đó chỉ có 15 hồ có dung tích lớn, số còn lại là hồ có dung tích chứa vừa và nhỏ. Do đó, lượng nước tích trữ trong mùa mưa không đủ phục vụ nhu cầu vào mùa khô.

Hồ đập có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm an ninh nguồn nước, nên chính quyền và ngành chức năng Bình Định luôn đặt công tác bảo vệ an toàn hồ đập trong mùa mưa bão lên làm nhiệm vụ hàng đầu. Mối lo lớn của Bình Định hiện nay là những hồ chứa nhỏ đã xuống cấp nghiêm trọng, đặc biệt là những hồ chứa đang có nguy cơ mất an toàn trong mùa mưa lũ.

 Ông Hồ Đắc Chương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bình Định cho hay: “Ngoài hồ Định Bình có dung tích chứa 226 triệu m3 khối thì lượng nước tích trữ hàng năm đủ khả năng cung cấp nước sinh hoạt và nước tưới cho sản xuất nông nghiệp các huyện Tây Sơn, Tuy Phước, thị xã An Nhơn, còn những địa phương có hồ chứa vừa và nhỏ thì thường xuyên bị thiếu nước vào mùa khô. Khu vực từ thị trấn Ngô Mây (huyện Phù Cát) trở ra đến cuối xã Mỹ Châu (huyện Phù Mỹ), năm nào ngành thủy lợi tỉnh cũng tính toán việc tích nước ở các hồ chứa nhưng cứ đến mùa khô là xảy ra thiếu nước trầm trọng”.

“Trong giai đoạn 2021-2025, trên địa bàn Bình Định còn 25 hồ chứa nước đã xuống cấp nghiêm trọng. Những năm qua tỉnh đã nâng cấp, sửa chữa được 7 công trình, ông Nguyễn Xuân Phú, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Bình Định, cho hay.

Hư hỏng tại các hồ chứa nói trên tập trung ở phần đập, đập bị thấm, bị biến dạng mái đập và nứt thân đập. Nhiều hồ tràn xả lũ chưa được gia cố xảy ra hiện tượng nứt, sạt lở chân tràn, đuôi tràn và bể tiêu năng. Hầu hết tràn của những hồ bị hư hỏng đều thiếu khả năng xả lũ. Theo ngành chuyên môn, khi các đập tràn xả lũ đã bị xuống cấp thì khả năng thoát nước không đáp ứng được so với yêu cầu an toàn.

Bảo đảm an toàn hồ đập trong mùa mưa lũ chính là để bảo đảm an ninh nguồn nước

Được biết, các hồ chứa nước ở Bình Định được xây dựng theo thiết kế cách đây đã hơn 40 năm, nên bây giờ các tràn xả lũ đã bị xuống cấp. Trong khi hiện nay, hiện tượng mưa lũ ngày càng bất thường, diễn biến phức tạp, nên cần xả lũ lưu lượng lớn hơn, trong khi tràn xả lũ được xây dựng theo thiết kế cũ không đáp ứng được yêu cầu sẽ dẫn đến mất an toàn. Do đó, ngành chức năng luôn nỗ lực đảm bảo an toàn hồ chứa trước mỗi mùa mưa bão.

Còn đối với những hồ chứa trọng điểm, mới đây, UBND tỉnh Bình Định đã phê duyệt phương án ứng phó thiên tai các hồ: Định Bình, Núi Một, Thuận Ninh, Hội Sơn, Vạn Hội và đập dâng Văn Phong. Phương án được duyệt quy định rất cụ thể về công tác vận hành, điều tiết và trách nhiệm của từng thành viên Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai các hồ chứa nói trên. Cùng với đó, Công ty TNHH Khai thác công trình thủy lợi Bình Định phải phối hợp với chính quyền các địa phương xây dựng phương án ứng phó khẩn cấp cho những công trình hồ chứa do đơn vị quản lý tại các huyện.

“Chúng tôi xây dựng nhiều kịch bản và phương án xử lý tình huống; quy định cụ thể về thông tin các trường hợp khẩn cấp; chuẩn bị vật tư, vật liệu, phương tiện, máy móc tại chỗ để ứng cứu khi có sự cố; huy động lực lượng tại chỗ, chỉ huy tại chỗ và di dời kịp thời người dân trong vùng bị ảnh hưởng”, ông Nguyễn Văn Phú, Chủ tịch Công ty TNHH Khai thác công trình thủy lợi Bình Định cho biết.

Cần có các giải pháp chiến lược, căn cơ để ứng phó với thực trạng suy giảm tài nguyên nước trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Mỗi người dân sử dụng nước tiết kiệm hàng ngày, tăng cường ý thức bảo vệ nguồn nước là những đóng góp thiết thực, hiệu quả cho công tác quản lý tài nguyên nước và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Như Đồng