Bình Phước: Bảo tồn, nhân rộng nguồn gen nấm Linh chi Vườn Quốc gia Phước Bình

Khu hệ nấm Vườn Quốc gia (VQG) Phước Bình có mức độ đa dạng cao theo các kiểu thảm thực vật nhưng chưa có nghiên cứu đánh giá. Người dân sinh sống xung quanh VQG từ lâu đời đã khai thác và sử dụng một số loài nấm như là một nguồn thực phẩm và dược liệu cho cuộc sống của họ, trong đó một số loại nấm Linh chi được khai thác thành hàng hóa với giá trị thương mại cao, nguồn tài nguyên này sẽ bị khai thác cạn kiệt, mất cân bằng và làm giảm sút mức độ đa dạng sinh học của VQG, nên cần thiết có giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững nguồn gen quý hiếm này.

Để bảo tồn thành công nguồn gen các loại nấm Linh chi quý, đồng thời mở ra mô hình phát triển kinh tế mới từ cây nấm Linh chi cho người dân, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phước Bình (Ninh Thuận) đang phối hợp với các cơ quan khoa học nghiên cứu, bảo tồn nguồn gene này; qua đó, giúp người dân nâng cao thu nhập, giảm áp lực khai thác tài nguyên rừng.

Hoạt động nghiên cứu này trên nằm trong khuôn khổ dự án “Bảo tồn nguồn gene nấm Linh chi có nguồn gốc từ Vườn quốc gia Phước Bình” do Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phước Bình chủ trì, phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Ninh Thuận, Viện Công nghệ sinh học và Thực phẩm (Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh), Viện Thực phẩm chức năng thực hiện từ tháng 10/2016 đến tháng 9/2019 với tổng kinh phí gần 2 tỷ đồng.

Nhằm bảo tồn nguồn gen nấm Linh chi, Vườn quốc gia Phước Bình (Ninh Thuận) triển khai dự án “Bảo tồn nguồn gen Nấm Linh chi có nguồn gốc từ Vườn quốc gia Phước Bình” từ tháng 10/2016 đến tháng 9/2019 với tổng kinh phí gần 2 tỷ đồng. Nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát, điều tra trên toàn bộ diện tích Vườn quốc gia thu thập các mẫu nấm thuộc chi nấm Linh chi, tiến hành giám định gen DNA cho 8 loài để định danh và bổ sung danh lục thực vật

Đồng thời Vườn Quốc gia Phước Bình đã tuyển chọn hai loài Linh chi đỏ (Ganoderma Lucidum) và Linh chi đen (Humphreya endertii) phân lập bảo tồn an toàn nguồn gene.

Việc bảo tồn nguồn gene nấm Linh chi được thực hiện theo phương pháp bảo tồn chuyển chỗ tại các phòng thí nghiệm.

Bên cạnh đó, Vườn Quốc gia Phước Bình triển khai mô hình bảo tồn, sản xuất tại chỗ nấm Linh chi đỏ và nấm Linh chi đen trong môi trường nhà nấm và trồng trong điều kiện bán tự nhiên dưới tán rừng để bảo tồn nguồn gene.

Từ đó, Vườn đánh giá, hoàn thiện quy trình kỹ thuật nuôi trồng để chuyển giao cho người dân trồng nhân rộng.

Theo các chỉ số nghiên cứu, thời gian từ khi cấy giống đến lúc thu hoạch đối với nấm Linh chi đỏ là 68 ngày, trong đó thời gian xuất hiện quả thể nấm 35 ngày sau khi cấy giống. Thời gian từ khi xuất hiện quả thể đến thu hoạch 33 ngày.

Đối với nấm Linh chi đen, thời gian từ khi cấy giống đến lúc thu hoạch lứa đầu tiên là 88 ngày, trong đó, thời gian xuất hiện quả thể nấm 38 ngày sau khi cấy giống, thời gian từ quả thể đến thu hoạch 50 ngày.

Khoảng cách giữa lứa thứ nhất và lứa thứ hai cách nhau từ 10-12 ngày (sau khi thu hoạch lứa thứ nhất cách 10-12 ngày, quả thể nấm lứa thứ hai xuất hiện). Nếu chăm sóc tốt, cả hai loại nấm Linh chi đỏ và Linh chi đen có thể cho thu hoạch 3 đợt.

Về năng suất tính trên diện tích 30 mét vuông trồng 1.000 phôi nấm, Linh chi đỏ cho năng suất 23,95kg nấm khô/1.000 phôi nấm; Linh chi đen cho năng suất 11,55kg nấm khô/1.000 phôi (tỷ lệ nấm tươi/khô là 3:1).

Mô hình trồng nấm Linh chi bán tự nhiên dưới tán rừng tại Vườn quốc gia Phước Bình.

Đơn vị đã phối hợp với các cơ quan, tổ chức nghiên cứu khoa học phân tích, công bố các hoạt chất dược liệu của nấm Linh chi phân bố ở Vườn Quốc gia Phước Bình.

Để bảo tồn nguồn gen nấm Linh chi và phát triển kinh tế cho nhân dân, Vườn Quốc gia Phước Bình đang đẩy mạnh các hoạt động tập huấn cho các hộ dân sống xung quanh vườn quốc gia về kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch nấm Linh chi.

Vườn đã hỗ trợ kinh phí xây nhà trồng, phôi giống cho 5 hộ (500 bịch phôi nấm/hộ) trồng thử nghiệm. Hiện nay, mô hình trồng nấm Linh chi của 5 hộ đều phát triển tốt, chuẩn bị cho thu hoạch đợt đầu tiên.

Việc nuôi trồng nấm Linh chi đỏ và nấm Linh chi đen khá đơn giản với chi phí đầu tư thấp, không cần diện tích lớn, ít tốn công chăm sóc.

Các hộ nghèo có thể áp dụng mô hình trồng nấm Linh chi dưới tán rừng, vườn cây ăn trái, tận dụng vật liệu sẵn có như tre, nứa làm khung đỡ giá thể nấm.

Điều kiện khí hậu dưới tán cây rừng mát mẻ, độ ẩm duy trì ở mức cao, tính cân bằng tự nhiên môi trường rừng ít xuất hiện những bệnh do côn trùng gây ra giúp nấm sinh trưởng, phát triển tốt.

Theo Trung tâm thông tin-ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ (Sở Khoa học và Công nghệ Ninh Thuận), trên thị trường, nấm Linh chi hiện có giá từ vài trăm ngàn đến hàng triệu đồng/kg tùy theo chủng loại.

Nấm Linh chi có giá trị dinh dưỡng cao, hàm lượng protein chiếm 30-40%, giàu khoáng chất, đủ 8 acid amin thiết yếu, nhiều loại vitamin và các nguyên tố vi lượng, các hoạt chất sinh học có tác dụng làm trẻ hóa tế bào, chống béo phì, cao huyết áp, tiểu đường, viêm gan, đặc biệt có khả năng kìm hãm sự phát triển của tế bào ung thư.

Thời gian tới, bên cạnh công tác bảo tồn các loại nấm Linh chi, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phước Bình tiếp tục hỗ trợ, hướng dẫn kỹ thuật trồng các loại nấm Linh chi cho các hộ dân trong vùng.

Vườn cũng phối hợp với các sở, ban ngành hỗ trợ nguồn vốn giúp người dân phát triển mô hình trồng nấm Linh chi, liên kết với doanh nghiệp xây dựng chuỗi sản xuất, hướng đến phát triển thương hiệu sản phẩm nấm Linh chi đặc sản của Phước Bình.

Ngọc Anh (t/h)