Các biện pháp đảm bảo vệ sinh môi trường sau lũ lụt

Ngập lụt do mưa lớn kéo dài ở nhiều địa phương đã làm vi sinh vật gây bệnh từ đất, bụi, rác cùng chất thải, cống thải, công trình vệ sinh, chuồng trại hòa vào nước khiến môi trường bị ô nhiễm và phát tán mầm bệnh đồng thời ngập úng, nước đọng tạo điều kiện thuận lợi để muỗi phát triển, nhất là muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết. Cũng trong thời điểm này, xác động vật và gia súc, gia cầm lẫn vào rác thải làm tăng mật độ ruồi, nhặng.

Theo PGS.TS Trần Đắc Phu – nguyên Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam (Bộ Y tế) khuyến cáo: Bão lũ xảy ra thường đi kèm với thiên tai, dịch bệnh.

Ảnh minh họa

“Môi trường bị ô nhiễm vì xác động vật chết và các loại chất thải được cuốn theo dòng nước lũ. Nguồn nước, nguồn thực phẩm tại các khu vực bị lũ lụt cô lập cũng khó đảm bảo an toàn. Cộng thêm các điều kiện vệ sinh môi trường không đảm bảo, người dân sẽ phải đối mặt với nguy cơ về dịch bệnh truyền nhiễm và da liễu bùng phát.”- PGS.TS Trần Đắc Phu nói.

Trong và sau mưa lũ, lụt, vô số vi sinh vật (cả loại gây bệnh và không gây bệnh) từ đất, bụi, rác, chất thải… hòa vào dòng nước, làm ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nguy cơ bệnh tật. Thực tế đã chứng minh rằng ở các vùng, miền sau mưa lũ, bệnh về đường ruột (tả, thương hàn, tiêu chảy do Rotavirus), đặc biệt là các bệnh như: như cúm, sốt xuất huyết, tay chân miệng, đau mắt đỏ… thường tăng lên một cách đáng kể và có nguy cơ làm lây lan mầm bệnh tạo thành dịch nguy hiểm. Vì thế, người dân cần cẩn trọng với dịch bệnh sau mưa lũ.

Để chủ động phòng tránh dịch bệnh trong mùa mưa bão, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân, đặc biệt là bà con vùng duyên hải miền Trung chủ động thực hiện các biện pháp sau:

• Chủ động tiêm vắc xin để “chặn đứng” nguy cơ nhiễm các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
• Đảm bảo lựa chọn và chế biến thực phẩm an toàn, hợp vệ sinh, luôn “ăn chín, uống sôi”.
• Thường xuyên rửa tay với xà phòng trước và sau khi chế biến thực phẩm, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Vệ sinh cá nhân hàng ngày, rửa chân sạch và lau khô các kẽ ngón chân sau khi tiếp xúc với nước lũ, nước bị nhiễm bẩn.
• Tiêu diệt bọ gậy (loăng quăng), diệt muỗi bằng cách đậy kín các bể, thùng chứa nước, thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn, loại bỏ các phế thải như chai, lọ, lốp ô tô… hoặc các hốc nước tự nhiên để không cho muỗi đẻ trứng.
• Mắc màn khi ngủ kể cả ban ngày.
• Vệ sinh thau rửa bể nước, giếng nước, dụng cụ chứa nước và dùng hóa chất để khử trùng nước ăn uống và sinh hoạt theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
• Thực hiện nguyên tắc “nước rút tới đâu, vệ sinh tới đó”, thu gom, xử lý và chôn xác súc vật theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
• Khi có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm bệnh, cần đến khám và điều trị tại các cơ sở y tế gần nhất.

Ngoài ra, việc thu gom, chôn lấp và khử trùng xác động vật theo đúng quy trình an toàn làm giảm nguy cơ ô nhiễm môi trường, tránh làm phát sinh các mầm bệnh lây truyền cho con người. Trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, động vật có thể bị chết do đuối nước (lũ lụt) hoặc không có nước uống (hạn hán, xâm nhập mặn).

Thu gom, phân loại và xử lý rác đúng quy trình. Dọn sạch bùn, đất, rác thải tràn ngập ngay sau khi nước rút. Khơi thông cống rãnh, lấp các vũng nước đọng, phát quang bụi rậm, quét dọn và vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, gọn gàng sẽ làm mất chỗ trú ẩn, sinh sôi của các côn trùng truyền bệnh. Tăng cường các biện pháp vệ sinh và sát trùng chuồng trại, không đưa vật nuôi ốm, chết và các chất thải của chúng ra môi trường khi chưa xử lý.

Sau lũ lụt, việc xử lý phân người, phân vật nuôi đúng cách là việc làm vô cùng quan trọng nhằm diệt trừ mầm bệnh, không cho mầm bệnh phát tán ra môi trường. Vậy xử lý phân người, phân vật nuôi như thế nào? Các chuyên gia Y tế khuyến cáo:

– Cần đi tiêu vào nhà vệ sinh hoặc vào những nơi quy định để cô lập (tách riêng) và quản lý được phân, không phóng uế bừa bãi, không sử dụng cầu tiêu ao cá. Trong tình trạng khẩn cấp, khi các nhà tiêu hợp vệ sinh bị thiên tai phá hủy hoặc không sử dụng được, cần phải có chỗ quy định chung để đi vệ sinh tạm thời, không phóng uế bừa bãi ra môi trường, có biện pháp bảo đảm vệ sinh và quản lý phân/chất thải an toàn như rắc vôi bột, phun hoá chất khử trùng chloramin hàng ngày;

– Nhà tiêu hoặc nơi quy định để đi vệ sinh dù là tạm thời cũng phải cách xa nguồn nước ăn uống và sinh hoạt (với nhà tiêu cách ít nhất 10m, còn nơi quy định vệ sinh tạm thời thì cũng phải cách ít nhất 30m). Đáy của hố phân phải cách mực nước ngầm ít nhất 1,5 m. Lựa chọn loại nhà tiêu phù hợp với đặc điểm sinh thái của từng vùng. Với những vùng hay ngập lụt nếu xây nhà tiêu cần thiết kế nhà tiêu với bệ xí cao hơn mực nước ngập cao nhất, có thể sử dụng nhà tiêu nổi… để nhà tiêu không bị ảnh hưởng khi lũ lụt. Với những vùng thường xuyên bị hạn hán, thiếu nước có thể xây dựng các loại nhà tiêu khô không sử dụng nước như nhà tiêu hai ngăn sinh thái.

– Phân trẻ em cũng phải được xử lý như phân người lớn. Nếu sử dụng phân cho sản xuất nông nghiệp cần tuân thủ quy trình ủ phân an toàn.

Để giảm thiểu những hậu quả nặng nề cho sức khỏe con người trong điều kiện lũ lụt thì mỗi cá nhân, gia đình, cộng đồng cần chung tay thực hiện tốt các biện pháp vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường

Mai Anh