Chuyển đổi sản xuất xanh là xu hướng tất yếu cho phát triển bền vững

Chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh không chỉ giúp các hợp tác xã (HTX) phát triển bền vững mà còn góp phần quan trọng vào bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng nông sản Việt Nam.

Sáng 11/4, Liên minh HTX Việt Nam tổ chức Diễn đàn Hợp tác xã Quốc gia năm 2025 với chủ đề “Chuyển đổi sản xuất xanh cho phát triển bền vững”. Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng dự và chủ trì Diễn đàn.

Diễn đàn quy tụ sự tham gia của đại diện các cơ quan quản lý nhà nước, chuyên gia kinh tế, doanh nghiệp, tổ hợp tác (THT), hợp tác xã và liên hiệp hợp tác xã trên cả nước để cùng trao đổi, thảo luận về giải pháp phát triển mô hình sản xuất xanh, tối ưu hóa tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao năng lực cạnh tranh cho khu vực kinh tế hợp tác.

Sự kiện này có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới nền kinh tế xanh, phát triển bền vững và cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 theo tuyên bố tại Hội nghị COP26. Với vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế, khu vực hợp tác xã cần đổi mới tư duy, áp dụng công nghệ hiện đại và tiếp cận các nguồn lực để đảm bảo sản xuất theo hướng bền vững, đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế.

Diễn đàn năm nay sẽ tập trung vào các nội dung trọng tâm như khung chính sách hỗ trợ hợp tác xã trong chuyển đổi xanh, các mô hình sản xuất nông nghiệp bền vững, ứng dụng công nghệ số đề nâng cao năng suất, và giải pháp tài chính xanh nhằm hỗ trợ HTX tiếp cận vốn đầu tư. Các tham luận từ đại diện Bộ ngành, chuyên gia tài chính, công nghệ và tổ chức quốc tế sẽ cung cấp những thông tin giá trị, giúp các HTX có hướng đi phù hợp trong quá trình chuyển đổi xanh.

Bên cạnh đó, một trong những vấn đề được quan tâm tại diễn đàn là làm thế nào để HTX tận dụng hiệu quả các chính sách ưu đãi, tiếp cận nguồn vốn tín dụng xanh và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm xanh. Hiện nay, nhu cầu xuất khẩu hàng hóa đạt tiêu chuẩn xanh ngày càng cao, đặc biệt tại các thị trường lớn như Mỹ, EU và Nhật Bản. Việc đáp ứng được các tiêu chí này không chỉ giúp HTX gia tăng giá trị sản phẩm mà còn nâng cao vị thế thương hiệu Việt Nam trên trường quốc tế. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, quá trình chuyển đổi xanh của các HTX vẫn còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trong tiếp cận khoa học công nghệ, đối mới mô hình sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Rào cản và thách thức

Chia sẻ tại Diễn đàn HTX Quốc gia năm 2025 tổ chức sáng 11/4, Giám đốc HTX Đầu tư phát triển Sông Giá (TP Hải Phòng) Đỗ Thị Thúy Hà cho rằng, mặc dù có nhiều cơ hội, quá trình chuyển đổi xanh của HTX vẫn gặp phải không ít rào cản và thách thức. Nổi cộm là thiếu vốn đầu tư ban đầu, thị trường tiêu thụ chưa ổn định.

Theo Giám đốc HTX nông nghiệp Xanh Yên Thế (tỉnh Bắc Giang) Giáp Quý Cường, qua những năm hoàn thiện và phát triển, đến nay HTX đã có 3 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 4 sao. Đặc biệt, HTX đang triển khai mô hình chuỗi chăn nuôi “Gà đồi thương phẩm an toàn sinh học” tại các hộ dân liên kết của HTX. Đây là hướng phát triển phù hợp với nhu cầu sử dụng sản phẩm sạch của người tiêu dùng hiện nay. Dù đã đầu tư mở rộng khu nhà xưởng, đầu tư thêm trang thiết bị hiện đại để phục vụ hoạt động sản xuất, tuy nhiên theo ông Giáp Quý Cường, thị trường tiêu thụ sản phẩm của HTX chưa thực sự nhiều; việc quảng bá, giới thiệu sản phẩm cũng còn những hạn chế nhất định.

Đại diện nhiều HTX cũng chia sẻ rằng, việc thay đổi tư duy từ canh tác truyền thống sang sản xuất xanh cũng cần thời gian và sự hỗ trợ đào tạo. Nhiều HTX hiện nay chưa có đủ năng lực kết nối với doanh nghiệp, hệ thống bán lẻ hoặc xuất khẩu.

Theo đánh giá của Liên minh HTX Việt Nam, các HTX ngày càng đóng vai trò trung tâm trong xây dựng vùng nguyên liệu, tổ chức sản xuất nông nghiệp theo tiêu chuẩn. Tuy nhiên, số lượng HTX đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu xanh, hữu cơ, truy xuất minh bạch nhìn chung vẫn còn hạn chế…

HTX phải “xanh hóa từ bên trong”

Đó là khuyến nghị của ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Theo ông Thịnh, trong bối cảnh toàn cầu chuyển dịch mạnh mẽ sang nền kinh tế xanh - tuần hoàn - phát thải thấp, HTX nông nghiệp không còn là mô hình hỗ trợ thuần túy, mà là thiết chế kinh tế - xã hội đóng vai trò trung tâm tổ chức lại sản xuất nông nghiệp.

“Muốn đưa sản phẩm nông nghiệp Việt ra thế giới, HTX phải “xanh hóa từ bên trong”, đổi mới tư duy và hành động thực chất; chuyển từ sản xuất sang kinh tế, từ nhỏ lẻ sang quy mô, từ tự phát sang tổ chức chuỗi…” - ông Lê Đức Thịnh khuyến nghị.

Theo ông Nguyễn Hoàng - Giám đốc Hợp tác xã Mây tre An Khê (TP Đà Nẵng), khi môi trường sống ngày càng bị đe dọa bởi các hoạt động sản xuất không bền vững, sản xuất xanh đang trở thành một trong những chiến lược cốt lõi để giải quyết bài toán phát triển toàn cầu.

Để HTX phát triển lớn mạnh hơn, bền vững hơn, ông Nguyễn Hoàng mong muốn cơ quan Nhà nước tiếp tục tạo điều kiện để cho HTX được ưu đãi về đất đai, miễn giảm về thuế. Đồng thời, có cơ hội tiếp cận nguồn vốn lớn hơn với mức lãi suất hợp lý.

Tại Diễn đàn HTX Quốc gia năm 2025, một số HTX cũng bày tỏ mong muốn Liên minh HTX Việt Nam tham mưu Chính phủ xây dựng các gói tín dụng ưu đãi cho HTX áp dụng công nghệ xanh. Tăng cường kết nối giữa HTX - Doanh nghiệp - Nhà khoa học để tăng giá trị và đảm bảo đầu ra cho sản phẩm.

Theo TS. Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, các mô hình kinh doanh dựa trên sản xuất xanh không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn tối ưu hóa tài nguyên, tiết kiệm chi phí và nâng cao lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp.

“Để thích ứng và phát triển trong bối cảnh hiện đại, việc chuyển đổi sản xuất xanh vào hoạt động của các HTX không còn là lựa chọn, mà đã trở thành hướng đi tất yếu. Tuy nhiên, để hiện thực hóa điều đó, cần có sự quyết tâm lớn và bước đi phù hợp…” - bà Cao Xuân Thu Vân nhấn mạnh.

Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam nhận định, xu hướng phát triển xanh và bền vững đang tạo ra lợi thế lớn cho HTX. Với đặc thù gắn kết chặt chẽ với nông dân và cộng đồng địa phương, HTX có thể tận dụng lợi thế này để phát triển chuỗi giá trị nông sản sạch, hữu cơ, nông nghiệp thông minh và tuần hoàn.

“Thời gian tới, Liên minh HTX Việt Nam sẽ tiếp tục là đầu mối tham mưu chiến lược, chính sách, giám sát và hỗ trợ xây dựng các mô hình HTX gắn với chuyển đổi xanh, nhằm tối ưu hóa tài nguyên, tiết kiệm chi phí và nâng cao lợi thế cạnh tranh cho HTX…” - bà Cao Xuân Thu Vân cho biết thêm.

“Để chuyển đổi xanh thành công, cần có một khung chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho HTX tiếp cận công nghệ, tài chính, đào tạo và mở rộng thị trường. Đến nay, hệ thống pháp luật các văn bản hướng dẫn theo yêu cầu của Luật HTX năm 2023 đã được ban hành đúng quy định, góp phần đưa các chính sách hỗ trợ của Luật đi vào cuộc sống, thúc đẩy các tổ chức kinh tế tập thể phát triển” - Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và Hợp tác xã (Bộ Tài chính) Bùi Anh Tuấn chia sẻ.