Chuyển đổi xanh để tiến tới quá trình hội nhập và phát triển bền vững

Chuyển đổi xanh mở ra nhiều cơ hội

Việt Nam đang có nhiều nỗ lực chuyển đổi xanh và phát triển kinh tế tuần hoàn (KTTH) như một định hướng ưu tiên và giải pháp quan trọng để phát triển nhanh, bền vững đất nước theo mục tiêu Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 mà Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đề ra.

Chuyển đổi xanh là đòi hỏi và xu hướng thời đại, mang tầm vóc toàn cầu, đang và ngày càng trở thành ưu tiên hàng đầu của Việt Nam trên hành trình hướng tới hội nhập, phát triển bền vững và bao trùm. Với cam kết đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050 và tăng cường thu hút vốn đầu tư vào năng lượng tái tạo, giao thông thông minh, nông nghiệp thông minh, đô thị - công trình xanh, tài chính xanh… tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP 26), Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực, bắt kịp xu thế phát triển của thế giới.

Đây được coi là giải pháp quan trọng để thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng chống chịu trước các cú sốc từ bên ngoài, đóng góp trực tiếp vào giảm phát thải khí nhà kính để hướng tới nền kinh tế trung hòa carbon trong dài hạn, với mục tiêu không ngừng mở rộng kinh tế xanh đóng góp mỗi năm vào tổng GDP quốc gia từ quy mô 6,7 tỷ USD năm 2020 lên đến 300 tỷ USD vào năm 2050.

Chuyển đổi xanh tạo cơ hội để Việt Nam giữ vững và mở rộng thị trường trong nước, với hơn 80% người tiêu dùng Việt Nam được hỏi sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm xanh. Chuyển đổi xanh và phát triển sản xuất, tiêu dùng sạch hơn còn là kênh đầu tư hiệu quả và tạo điều kiện vật chất giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, cải thiện môi trường đầu tư và thu hút các nguồn công nghệ sạch và nâng cao sức cạnh tranh kinh tế cả vĩ mô và vi mô, trước mắt và lâu dài.

Đồng thời, tạo động lực cho doanh nghiệp giữ vững thị trường xuất khẩu, gia tăng động lực phát triển nhanh hơn và hội nhập tốt hơn vào các chuỗi cung ứng toàn cầu, trong bối cảnh các thị trường nhập khẩu quan trọng triển khai áp dụng thuế suất cao đối với các sản phẩm có “dấu chân carbon” lớn. Đặc biệt, khi nhiều nền kinh tế phát triển trên thế giới đã và sẽ tiếp tục đặt ra những quy định liên quan đến môi trường khắt khe hơn đối với hàng hóa nhập khẩu.

Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy, chuyển đổi xanh không chỉ là việc ứng dụng công nghệ bảo vệ môi trường mà còn bao gồm việc thay đổi quy trình sản xuất và kinh doanh nhằm nâng cao hiệu quả và giảm phát thải, hướng đến kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn​. Trong bối cảnh hiện nay, các doanh nghiệp không thể duy trì sự thành công nếu không đổi mới và cải tiến quy trình sản xuất. Việc thay đổi này là cần thiết để không bị tụt hậu trong cuộc đua chuyển đổi xanh toàn cầu.

Chuyển đổi xanh trở thành chiến lược then chốt của nhiều doanh nghiệp

Trên thực tế, chuyển đổi xanh và áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn (KTTH) đang trở thành chiến lược then chốt của nhiều doanh nghiệp Việt Nam nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe từ các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động thay đổi tư duy sản xuất truyền thống, hướng đến việc tối ưu hóa tài nguyên và giảm phát thải. Các ngành công nghiệp như dệt may, nông sản, chế biến thực phẩm và sản xuất công nghiệp nặng đang từng bước ứng dụng công nghệ hiện đại để giảm thiểu lãng phí và sử dụng hiệu quả nguyên vật liệu. Điển hình, ngành dệt may đã đưa vào sản xuất các loại vải sợi tái chế từ chai nhựa, bông hữu cơ hoặc sợi tre nhằm tạo ra các sản phẩm thân thiện với môi trường. Ngành chế biến nông sản cũng không ngừng đầu tư vào các quy trình tái chế phế phẩm như vỏ cà phê, rơm rạ, và phụ phẩm từ thủy sản để tái sử dụng trong sản xuất phân bón, thức ăn chăn nuôi hoặc vật liệu xây dựng.

Đặc biệt, việc thực hiện các tiêu chuẩn xanh không chỉ là bước đệm để sản phẩm Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế mà còn giúp doanh nghiệp tận dụng các chính sách ưu đãi thương mại như Hiệp định EVFTA hay CPTPP. Các tiêu chuẩn về giảm phát thải carbon, minh bạch trong chuỗi cung ứng và trách nhiệm xã hội được coi là “giấy thông hành” quan trọng để sản phẩm Việt chinh phục người tiêu dùng toàn cầu.

Nhờ những nỗ lực này, các sản phẩm "xanh" của Việt Nam ngày càng được ưa chuộng và có giá trị cao hơn khi xuất khẩu. Đồng thời, mô hình KTTH còn giúp doanh nghiệp giảm chi phí sản xuất, tận dụng tối đa nguồn lực và duy trì lợi nhuận bền vững. Đây chính là con đường dài hạn để không chỉ nâng cao vị thế của doanh nghiệp Việt mà còn đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của quốc gia.

Tháo gỡ khó khăn, tiến tới quá trình hội nhập và phát triển

Trên hành trình chuyển đổi xanh, bên cạnh các cơ hội, Việt Nam cũng đối diện nhiều thách thức, trong đó nổi bật là vấn đề vốn đầu tư và các công cụ pháp lý cần thiết. Trên thực tế, nguồn lực dành cho chuyển đổi xanh trong nước còn hạn chế, nguồn ngân sách Nhà nước, đặc biệt là nguồn vốn đầu tư công chưa đóng vai trò "vốn mồi", làm đòn bẩy thúc đẩy huy động đầu tư tư nhân xanh.

Để thúc đẩy chuyển đổi xanh, Việt Nam cần tiếp tục nâng cao nhận thức và năng lực xây dựng, thực thi chính sách về chuyển đổi xanh; tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý đồng bộ, chặt chẽ cho quá trình chuyển đổi xanh, nhất là một hệ thống tiêu chuẩn xanh quốc gia hoàn chỉnh, làm cơ sở để xây dựng các cơ chế, chính sách hỗ trợ, ưu đãi đầu tư hoặc triển khai các chương trình, dự án thí điểm xanh.

Việt Nam cũng chưa có công cụ giám sát, đánh giá hiệu quả các mục tiêu, chỉ tiêu tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030. Trong xây dựng các luật, văn bản dưới luật về đất đai, tài nguyên nước, địa chất, khoáng sản…, các cơ quan chức năng cần tiếp tục lồng ghép các vấn đề về giảm phát thải, xây dựng bộ tiêu chí về dự án xanh, đầu tư xanh, tài chính xanh và các chính sách ưu đãi kèm theo cho các lĩnh vực tăng trưởng xanh; xây dựng chế tài xử phạt vi phạm về bảo vệ môi trường, hệ sinh thái.

Đặc biệt, Ban Chỉ đạo Quốc gia về tăng trưởng xanh cần xây dựng, cập nhật kế hoạch, lộ trình thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh như là “sợi chỉ”', nguyên lý xuyên suốt, liên kết, điều phối, dẫn dắt các chiến lược ngành, địa phương đến năm 2025 và 2030, 2050, cập nhật số liệu, chỉ tiêu, mục tiêu về tăng trưởng xanh, cách tiếp cận trong thực hiện cam kết giảm phát thải ròng khí nhà kính bằng 0.