Con tàu cổ bất ngờ xuất lộ trên bãi biển Hội An

Bà Nguyễn Thị Anh Thi – Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng cho hay, theo báo cáo của Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, con tàu gỗ nghi cổ vật được phát lộ ngày 26/12/2023 tại khu vực bờ biển Thịnh Mỹ, phường Cẩm An (Quảng Nam cũ), nay thuộc phường Hội An Tây, TP Đà Nẵng.

Thời điểm đó, UBND tỉnh Quảng Nam (cũ) đã thống nhất chủ trương thám sát khảo cổ phục vụ các bước xử lý tiếp theo. Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An phối hợp Bảo tàng Quảng Nam (nay là Bảo tàng Đà Nẵng) cùng Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐHQG TP.HCM) khảo sát, lấy mẫu gỗ và đất để phân tích.

Kết quả cho thấy đây là con tàu có kích thước lớn, mang đặc trưng kết hợp giữa kỹ thuật đóng tàu Đông Nam Á và Trung Quốc, sử dụng các loại gỗ có độ bền cao như bằng lăng, kiền kiền bản địa và gỗ thông Trung Quốc. Vật liệu chống thấm nước được nhận diện khá rõ. Giới nghiên cứu nhận định con tàu có thể thuộc niên đại cuối thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI.

Báo cáo hiện trạng cho thấy phần cấu trúc gỗ phía trên sàn sa quạ bị hư hại nhiều, song từ lớp này trở xuống, thân gỗ còn rất tốt, nhiều vị trí giữ nguyên bề mặt gốc, kết cấu chắc. Điều này mở ra khả năng phục nguyên cấu trúc ban đầu ở mức cao.

Ngay sau quá trình khảo sát, triều cường và cát bồi đã vùi lấp hoàn toàn di vật. Tuy nhiên, sau bão Fengshen (số 12), sóng lớn và triều cường tiếp tục làm sạt lở bờ biển, khiến nhiều phần thân tàu lại lộ ra khi thủy triều rút.

Ở lần xuất lộ này, tàu có phần thân rộng khoảng 5 m, chiều dài lộ ra 17,4 m và còn kéo dài dưới lớp cát. Nhiều chi tiết cấu trúc được quan sát rõ. Tuy vậy, do nước biển lên xuống liên tục nên tàu thường xuyên bị lấp rồi lại lộ ra.

Theo bà Thi, UBND TP Đà Nẵng đã chỉ đạo Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch báo cáo sơ bộ và phối hợp UBND phường Hội An Tây cắm biển cảnh báo, tuyên truyền người dân không tự ý đào bới, tránh xâm hại di vật.

Tình trạng sạt lở nghiêm trọng cùng việc con tàu thường xuyên lộ ra dưới tác động thời tiết đang gây nguy cơ hư hại nếu không có biện pháp bảo quản kịp thời. Việc giữ nguyên hiện trạng trong điều kiện môi trường hiện nay rất khó khăn.

Dựa trên quy định của Luật Di sản văn hóa 2024 và tham mưu của ngành văn hóa, UBND thành phố sẽ thống nhất chủ trương nghiên cứu, lập hồ sơ khai quật khẩn cấp, di dời và bảo vệ di vật tàu cổ.

Song song đó, thành phố giao Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch phối hợp Viện Khảo cổ học xây dựng phương án khai quật, di dời, bảo tồn và phát huy giá trị con tàu. Một buổi tọa đàm khoa học cũng sẽ được tổ chức để tham vấn chuyên gia, nhà nghiên cứu và quản lý nhằm xây dựng giải pháp phù hợp về khoa học và chuyên môn.

Con tàu gỗ này từng được phát hiện ngày 26/12/2023 nhưng sau đó bị cát vùi lấp. Đến ngày 8/11, mưa lũ và sóng biển mạnh đã khiến di vật tiếp tục xuất lộ. Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An đã đề xuất khai quật khẩn cấp và di dời toàn bộ hiện vật về Bảo tàng Hội An để bảo quản.

Lốc xoáy quét qua Đà Nẵng, hàng chục nhà dân hư hỏng