Hà Nội loay hoay trong xử lý ngập úng nội đô

Chiều 17/8, mưa lớn bất chợt đổ xuống đúng giờ tan tầm tại Hà Nội. Các tuyến đường quanh hồ Gươm như Đinh Tiên Hoàng, Lê Thái Tổ, Tràng Thi bị ngập nặng, nhiều phương tiện bị chết máy, tình trạng ùn tắc diễn ra trên diện rộng.

Lý giải về thực trạng trên, ông Bùi Ngọc Uyên, Phó trưởng phòng Đối ngoại Truyền thông, Công ty thoát nước Hà Nội, cho hay công suất thiết kế tiêu thoát nước của các tuyến cống quanh Hồ Gươm chỉ đáp ứng được lượng mưa 50 mm trong hai giờ.

Tuy nhiên, từ 16h đến 17h ngày 17/8, lượng mưa đổ xuống khu vực trung tâm quận Hoàn Kiếm khoảng 80 mm, vì vậy hệ thống cống ở các tuyến phố quanh Hồ Gươm không thoát nước kịp.

“Đây là nguyên nhân chính khiến các tuyến phố ven Hồ Gươm như Đinh Tiên Hoàng, Lê Thạch, Lê Lai, Lý Thái Tổ bị ngập sâu gần 50 cm”, ông Uyên nói.

Ngã tư trước Tràng Tiền Plaza sát hồ Gươm ngập sâu chiều ngày 17/8

Cũng theo đại diện Công ty thoát nước Hà Nội, “trận mưa lớn chiều qua là hiếm có khoảng 4 năm trở lại đây”. Lúc đó, đơn vị đã mở một van thoát nước ở phố Hàng Khay để nước mưa vào Hồ Gươm, gánh một phần cho các tuyến đường ngập.

Có thể thấy việc ngập lụt do mưa lớn không lạ lẫm với người dân thủ đô. Song, nó phơi bày nhiều bất cập trong công tác quy hoạch đô thị, quản lý hạ tầng kéo dài hàng chục năm nay.

Ngày 18/8/2020, trao đổi với báo chí về việc khu vực Hồ Gươm bị ngập, PGS.TS Trần Trọng Hanh – nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đã đưa ra từng giả thiết và dùng phương pháp loại trừ để tìm ra nguyên nhân thực sự dẫn tới hiện tượng bất thường này.

Thứ nhất, những khu vực bị ngập thường có cốt nền thấp. Khi có mưa trên diện rộng. Nước mưa sẽ tự động chảy từ cao xuống thấp, nên các khu vực có cố nền thấp sẽ có nhiều nguy cơ bị ngập hơn so với nơi có cốt nền cao.

Tuy nhiên, khu vực Hồ Gươm lại là nơi có cốt nền tương đối cao ở Thủ đô do nằm sát bên bờ sông Hồng. So với các khu vực khác như đường Phạm Hùng (Q. Nam Từ Liêm), Nguyễn Trãi (Q. Thanh Xuân)… thì khu vực Hồ Gươm có cốt nền cao hơn khoảng từ 2 – 4 mét. Vì vậy, nguyên nhân cốt nền bị loại bỏ.

Thứ hai, nguyên nhân ngập thường thấy nhất mà cơ quan chức năng hay nói tới đầu tiên là lượng mưa lớn, đã đến nước đổ về nhiều.

Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận từ trước đến nay, khu vực Hoàn Kiếm đón nhận nhiều hơn trận mưa có lượng nước lớn hơn hôm 17/8/2020 rất nhiều nhưng lại không bị ngập. Tại sao hôm qua lại xảy ra tình trạng đáng buồn này?

Từ đó, vị chuyên gia nhận định, nguyên nhân mưa to, lưu lượng nước lớn bị loại trừ.

Thứ ba là do nguyên nhân đô thị hóa. Khu vực Hồ Gươm từ trước đến nay được kiểm soát rất chặt về vấn đề xây dựng. Trong thời gian qua, khu vực Hồ Gươm có thực hiện một số công trình xây dựng kèm theo dự án chỉnh trang đô thị. Điều này cũng có sự tác động ít nhiều đến việc thoát nước ở khu vực này.

Nguyên nhân cuối cùng được PGS.TS Trần Trọng Hanh nhắc tới, đồng thời cũng cho rằng đây là nguyên nhân chính khiến cho khu vực Hồ Gươm bị ngập là do hệ thống thoát nước.

Người dân Hà Nội bì bõm lội nước về nhà sau mỗi cơn mưa lớn

Do hệ thống thoát nước ở khu vực Hồ Gươm được xây dựng lâu đời. Trong khi đó, cả quận Hoàn Kiếm rộng khoảng 80ha, khu vực thoát nước dồn hết về Hồ Gươm. Nhưng nước từ Hồ Gươm thoát đi (thoát tràn và thoát theo đường ống) lại bị ngăn chặn.

Trong khi thoát tràn đổ vào Hồ Gươm, còn thoát theo đường ống có thể bị tắc bởi rác thải sinh hoạt, rác thải đô thị. Từ đó dẫn tới việc nước đổ về nhưng lại không thoát đi được dẫn tới việc ngập úng tại khu vực này.

“Việc hạ tầng thoát nước yếu, kết hợp với đô thị hóa tại các khu vực xung quanh đã khiến cho Hồ Gươm không có lối thoát. Bị bịt kín 4 xung quanh nên dẫn tới dễ ngập lụt” – ông Hanh bày tỏ.

Vị chuyên gia này cho rằng, việc khu Hồ Gươm bị ngập úng cho thấy một điều đáng báo động ở Thủ đô. Khi mà một khu vực có cốt nền cao, nằm ở vị trí trung tâm mà bị ngập lênh láng như thế thì trong tương lai nếu không được xử lý kịp thời thì điều này sẽ xảy ra thường xuyên và còn làm ngập lây sang các khu vực khác.

Không chỉ ở Hồ Gươm mà nhiều khu vực khác ở TP. Hà Nội cũng đang phải đứng trước nguy cơ ngập mỗi khi mưa đến bởi mật độ xây dựng quá cao. Trong khi bề mặt được bê tông hóa khiến nước mưa không thể thẩm thấu kịp, hạ tầng thoát nước lại không được đầu tư đúng mức, không theo kịp với tốc độ đô thị hóa trên mặt đất, TP. Hà Nội đang đứng trước nguy cơ ngập cục bộ, trên diện rộng.

Để giải quyết vấn đề này, cần phải có giải pháp đồng bộ. Từ việc quy hoạch xây dựng trên mặt đất và cải thiện hệ thống thoát nước theo đường ống dưới mặt nước.

Tuy nhiên, không thể không nói đến các nguyên nhân thứ yếu nhưng cũng giữ vai trò đặc biệt quan trọng, đó chính là trách nhiệm của chính quyền địa phương và ý thức của người dân. Trên thực tế, hệ thống thoát nước tuy đã được cải thiện nhưng khả năng kết nối giữa các khu vực tới các kênh mương còn bị cản trở mà nguyên nhân chính bắt đầu từ các hoạt động trong dân cư, phổ biến như đất cát từ các công trình, việc xả rác bừa bãi, tình trạng lấn chiếm kênh mương và các dòng sông, làm cản trở dòng chảy… Do đó, mỗi người dân phải có ý thức bảo vệ hệ thống hạ tầng, giữ gìn sạch sẽ, không vì lợi ích riêng hay một chút tiện lợi làm ảnh hưởng đến khả năng tiêu thoát nước.

Ngoài ra, phải nói đến vai trò của chính quyền địa phương trong quản lý nguồn thải, bao gồm cả nước và rác. Tổ chức tuyên truyền, thông tin về các điểm úng ngập xảy ra khi lượng mưa vượt thiết kế của hệ thống thoát nước để nhân dân chủ động phòng tránh, tăng cường ý thức cộng đồng về việc bảo vệ hệ thống thoát nước, chống xâm hại, lấn chiếm, đổ rác hoặc phế thải vào hệ thống thoát nước. Nếu chính quyền địa phương sát sao, tăng cường quản lý, nhắc nhở, xử phạt các cá nhân, tổ chức vi phạm thì nguy cơ này sẽ sớm được ngăn chặn.

Vẫn biết giải bài toán chống ngập úng không thể trong một sớm một chiều. Nhưng dù khó khăn thế nào thì chúng ta cũng cần có sự đồng bộ, từ quy hoạch của thành phố, trách nhiệm của các đơn vị thoát nước, đến phát huy trách nhiệm của chính quyền cơ sở và cả vai trò của người dân.

Mai Anh