Khủng hoảng ô nhiễm không khí ở Ấn Độ: Hơn 1,7 triệu người tử vong trong năm 2022

Theo báo cáo mới nhất của Tạp chí y khoa Lancet, Ấn Độ đang đứng trước một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng, khi chỉ riêng trong năm 2022 đã có hơn 1,718 triệu người thiệt mạng do các nguyên nhân liên quan đến ô nhiễm không khí, con số tăng tới 38% so với năm 2010.

Báo cáo cho thấy, ô nhiễm không khí đã trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm tại quốc gia đông dân thứ hai thế giới. Trong đó, nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là than đá và khí hóa lỏng được xác định là tác nhân chính, chiếm 44% tổng số ca tử vong. Ngành sản xuất điện từ than đá một mình đã gây ra gần 394.000 ca tử vong, trong khi ô nhiễm từ giao thông đường bộ góp phần vào khoảng 269.000 ca tử vong khác.

Tổn thất kinh tế do các bệnh lý và tử vong sớm liên quan đến ô nhiễm không khí được ước tính lên tới 339,4 tỷ USD, tương đương 9,5% GDP của Ấn Độ trong năm 2022 – một con số phản ánh rõ mức độ tàn phá nặng nề của vấn đề môi trường này.

Hiện nay, Ấn Độ nằm trong nhóm 5 quốc gia ô nhiễm nhất thế giới, với 74/100 thành phố ô nhiễm nhất toàn cầu thuộc lãnh thổ nước này. Đáng chú ý, Byrnihat (bang Meghalaya) được xếp là thành phố ô nhiễm nhất hành tinh. Không khí tại nhiều đô thị lớn như New Delhi, Mumbai, Kolkata, Chennai thường xuyên đặc quánh bụi mịn, che phủ cả các công trình lịch sử và di tích nổi tiếng.

Ngoài ô nhiễm không khí, Lancet cũng cảnh báo về tác động cộng hưởng của biến đổi khí hậu, đặc biệt là nắng nóng cực đoan. Năm 2024, trung bình mỗi người dân Ấn Độ phải chịu 19,8 ngày nắng nóng, khiến nền kinh tế mất khoảng 247 tỷ giờ lao động, tương đương thiệt hại 194 tỷ USD. Song song đó, trong giai đoạn 2001–2023, nước này cũng đã mất hơn 2,33 triệu hecta rừng do khai thác lâm nghiệp, khiến hệ sinh thái và khả năng hấp thụ khí thải ngày càng suy giảm.

Dù vậy, Chính phủ Ấn Độ vẫn cho rằng không thể quy kết trực tiếp mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và tỷ lệ tử vong cao, đồng thời cho rằng các yếu tố kinh tế - xã hội và lối sống cũng ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng.

Trước thực trạng đáng lo ngại, nhiều thành phố lớn như New Delhi, Mumbai, Kolkata và Chennai đã triển khai hàng loạt biện pháp kiểm soát ô nhiễm, gồm phun sương nhân tạo, hạn chế phương tiện giao thông, và tạm ngừng hoạt động các nhà máy nhiệt điện than trong thời điểm chỉ số bụi mịn PM2.5 vượt ngưỡng nguy hiểm. Đặc biệt, năm nay, chính quyền Delhi tuyên bố sẽ thử nghiệm gieo mưa nhân tạo bằng cách sử dụng máy bay hoặc thiết bị bay không người lái để rải hạt bạc iodide vào mây, kích thích quá trình hình thành mưa nhằm “rửa trôi” bụi mịn trong không khí.

Tuy nhiên, các chuyên gia khí tượng và khoa học môi trường cho rằng đây chỉ là giải pháp tạm thời, không thể giải quyết tận gốc nguyên nhân gây ô nhiễm. Bởi việc gieo mây nhân tạo phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, trong khi mùa đông là giai đoạn ô nhiễm cao nhất ở New Delhi lại ít mây, độ ẩm thấp, khiến hiệu quả của công nghệ này bị hạn chế.

Hàng năm, khi mùa đông tràn về miền Bắc, bầu không khí New Delhi lại đặc quánh, ngả nâu xám, bụi mịn dày đặc đến mức tầm nhìn chỉ còn vài trăm mét, các công trình biểu tượng của thành phố chìm trong màn sương khói mờ ảo. Đáng nói, mức độ ô nhiễm thường trùng với thời điểm diễn ra lễ hội ánh sáng Diwali, khiến tình hình càng thêm trầm trọng.

Các chuyên gia cảnh báo, nếu không có chính sách can thiệp mạnh mẽ, đồng bộ và bền vững, Ấn Độ sẽ phải đối diện với tổn thất nhân mạng và kinh tế ngày càng nặng nề trong thập kỷ tới. Đây là một lời nhắc nhở khẩn thiết về cái giá mà con người đang phải trả cho sự phát triển thiếu bền vững.

Ô nhiễm không khí gia tăng vào cuối năm, TP.HCM ra chỉ thị khẩn