Nhật Bản: Ám ảnh kỳ thị đối với những người từ vùng nhiễm độc phóng xạ

Từ những vụ đánh bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki năm 1945, hay thảm họa động đất, sóng thần kinh hoàng, thành phố Fukushima năm 2011, Nhật Bản vẫn phải đối mặt với một thách thức lớn, đó là 1 triệu tấn nước bị nhiễm xạ vẫn chưa được xử lý. Và những người sống sót được gọi bằng từ “hibakusha”.

Các bể chứa nhiễm xạ tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima

Lee Jong Keun, một hibakusha người Nhật gốc Hàn từ Hiroshima đã kết hôn, giấu kín quá khứ của mình trước vợ và ba con gái cho đến năm 2012, vì “việc là nạn nhân của bom (nguyên tử) bị cho là vô cùng xấu hổ”.Shuntaro Hida, nhân chứng sống của thảm họa Hiroshima mà sau này trở thành giám đốc Trung tâm Tư vấn Hỗ trợ Hibakusha, cho biết khoảng 80% người sống sót thảm họa bom nguyên tử che giấu quá khứ của mình, kể cả với vợ chồng, vì sợ bị kỳ thị.

Kazue Inoue bị nhiều đối tượng kết hôn từ chối vì bà là hibakusha từ Nagasaki. Cuối cùng, bà quyết định che giấu điều này, và cũng đã lập gia đình những năm 1960. Nhưng khi mẹ chồng phát hiện ra Inoue là một hibakusha, bà nhất quyết không cho Inoue sinh con: “Nếu cô sinh ra quái vật thì sao?”

Cuộc hôn nhân của Inoue kết thúc không lâu sau đó. Bà kể chuyện của mình trên tờ Asahi Shimbun năm 2010, và viết: “Làm sao có thể trách mẹ chồng tôi được? Tôi hoàn toàn hiểu suy nghĩ của bà”.

Những người sống sót ở Fukushima cũng chịu chung cảnh ngộ với những hibakusha từ Chiến tranh Thế giới II.

Theo khảo sát năm 2017, 62% trong số 348 người sơ tán được hỏi cho biết đã bị hoặc đã chứng kiến sự kỳ thị, bắt nạt vì quê hương của họ bị nhiễm phóng xạ. Cuộc sống của họ bị đảo lộn, trở nên bấp bênh, đầy lo lắng vì nhiễu thông tin và vì sợ kỳ thị.

Trước kia, khu vực duyên hải Fukushima từng là nơi được nhiều người lựa chọn để chơi lướt ván, nhưng hiện nay, những người yêu thích bộ môn này đã tránh xa Fukushima do lo ngại nước biển nhiễm phóng xạ.

“Việc xả nước từng nhiễm phóng xạ ra biển có thể khiến nhiều thế hệ tiếp theo không dám tới gần vùng biển này”, ông Yuichiro Kobayashi, một chủ cửa hàng lướt ván cho biết.

Nhiều người dân địa phương hy vọng Tepco tiếp tục giữ lại nguồn nước bị nhiễm xạ, thay vì xử lý và xả ra biển. Trên thực tế, giải pháp xả nước nhiễm xạ đã qua xử lý ra biển đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phía ngư dân. Nhiều ngư dân cho rằng, việc xả nước nhiễm xạ, dù đã qua xử lý, ra biển sẽ khiến người tiêu dùng từ chối tiêu thụ cá từ khu vực Fukushima.

“Điều này sẽ phá vỡ mọi nỗ lực của chúng tôi suốt 8 năm qua trong việc khôi phục niềm tin của người tiêu dùng”, ông Tetsu Nozaki, Chủ tịch Hiệp hội Ngư dân Fukushima nói.

Khu vực Sukuiso, Nhật Bản bị tàn phá bởi động đất và sóng thần.

Theo ông Nozaki, sản lượng đánh bắt cá trong năm 2018 chỉ bằng 15% so với mức trước thảm họa. Trong đó, một phần nguyên nhân là do niềm tin của người tiêu dùng đã sụt giảm. Mặc dù tất cả sản phẩm thủy sản của khu vực này đều đã được kiểm tra và sản phẩm được bày bán tại siêu thị phải có chứng nhận an toàn, nhưng nhiều người tiêu dùng vẫn tiếp tục nói “không” với các loại thủy sản đánh bắt ở khu vực ngoài khơi Fukushima.

Những người rời Fukushima sẽ bị xa lánh. Một cậu bé 13 tuổi chuyển từ Fukushima tới Yokohama bị bắt nạt nghiêm trọng ở trường, bị gọi là “vi khuẩn” và bị đòi tiền vì các học sinh khác cho rằng người Fukushima được tiền bồi thường.

Trong khi đó, Akiko Kamata đã bị sốc khi nghe chị dâu nói bà đừng đến chỗ của họ ở Chiba sơ tán, vì bà đã bị nhiễm xạ.

Kamata nhận được 7 triệu yen (khoảng 65.600 USD) từ TEPCO. Chồng của bà cũng nhận được khoản tương tự. Bà quyết định không quay lại quê hương dù sau này chính quyền tuyên bố vùng đó đã an toàn.

Bà lo sợ người chồng bị bệnh sẽ càng nặng thêm nếu quay lại. Nhớ lại cuộc sống ở Fukushima, bà Kamata lấy khăn lau nước mắt. Bà không còn nói chuyện với bạn bè ở quê hương nữa.

Trong một khoảng thời gian dài sau thảm họa Hiroshima và Nagasaki, người Nhật không có thông tin rõ ràng, đáng tin về tác hại tới sức khỏe. Sự mập mờ này vẫn tái diễn sau sự cố ở nhà máy Fukushima.

Vì trách nhiệm không được làm rõ giữa các bên, trong tiềm thức, dư luận Nhật không coi những người phải sơ tán từ Fukushima là những nạn nhân của một sự cố ngoài ý muốn, và trở nên thiếu cảm thông dành đối với họ.

Tú Anh (T/h)