Emagazines

Rác thải từ hàng quán vỉa hè - Mối nguy hại đối với môi trường Bài 2: Những hệ lụy khôn lường

Thanh Thảo - Hoàng Thơ • 08/10/2024 07:48

Rác thải từ các hàng quán vỉa hè không chỉ gây mất mỹ quan mà còn là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Trong nhịp sống hối hả của các thành phố lớn, hàng quán vỉa hè không chỉ là nơi cung cấp thực phẩm nhanh chóng mà còn là một phần quan trọng trong văn hóa ẩm thực địa phương. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của những hàng quán này đi kèm với một vấn đề nan giải: xử lý rác thải. Rác thải từ các hàng quán vỉa hè không chỉ gây mất mỹ quan mà còn là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Bầu không khí bị ô nhiễm

Trong những năm gần đây, vấn đề ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí, đã trở thành một trong những thách thức nghiêm trọng mà nhiều quốc gia đang phải đối mặt.

Tại Việt Nam, sự gia tăng dân số đô thị, cùng với sự phát triển nhanh chóng của các dịch vụ ăn uống và hàng quán vỉa hè, đã dẫn đến việc gia tăng lượng rác thải không được quản lý đúng cách. Rác thải từ thực phẩm như xương, rau củ thừa, bao bì nhựa và giấy ăn… được vứt bừa bãi, dẫn đến tình trạng ô nhiễm không chỉ về mặt cảnh quan mà còn ảnh hưởng đến chất lượng không khí. Đặc biệt, vào những giờ cao điểm, lượng rác thải này có thể tăng gấp đôi, gây ra tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng.

Theo báo cáo mới về tình hình không khí toàn cầu của Viện về Đo lường và Đánh giá Sức khỏe (IHME), trong năm 2021, ước tính, ô nhiễm không khí đã gây ra 8,1 triệu ca tử vong trên toàn cầu, trở thành yếu tố nguy cơ gây tử vong đứng thứ hai, vượt qua cả thuốc lá và chế độ ăn uống kém. Trong đó, một phần chất lượng không khí kém là do rác thải.

Ô nhiễm không khí do rác thải có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Chất gây ô nhiễm nguy hiểm nhất - bụi mịn (PM 2.5), có liên quan đến các bệnh nghiêm trọng như bệnh tim, đột quỵ, ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) và tiểu đường, chỉ riêng PM 2.5 đã chiếm 7,8 triệu ca tử vong.

Cũng theo báo cáo của Liên Hợp Quốc, khoảng 300 triệu tấn nhựa được sản xuất mỗi năm, và chỉ 9% trong số đó được tái chế. Rác thải nhựa từ hàng quán vỉa hè có thể dễ dàng bị gió thổi bay vào không khí, tạo ra bụi nhựa và các hạt vi nhựa gây ô nhiễm môi trường.

Phố đi bộ Hồ Gươm là một trong những điểm đến hấp dẫn thu hút đông đảo người dân và du khách, đặc biệt là vào những ngày cuối tuần. Tuy nhiên, theo nhiều du khách, bầu không khí nơi đây đang bị ô nhiễm ngày càng trầm trọng do tình trạng xả rác bừa bãi của du khách, đặc biệt là rác thải từ các hàng quán vỉa hè.

Chị Minh Thảo (45 tuổi), một du khách đến từ Bắc Ninh chia sẻ: “Tôi rất thích không gian ở phố đi bộ Hồ Gươm, nhưng gần đây khi quay lại, tôi cảm nhận rõ ràng rằng không khí bị ô nhiễm nhiều hơn trước. Mùi thức ăn chiên rán từ các hàng quán, cùng với mùi từ rác thải chưa được thu dọn kỹ lưỡng, tạo ra cảm giác ngột ngạt, khó chịu. Đặc biệt là vào cuối tuần, khi lượng khách đông và rác thải tích tụ nhiều, không khí càng trở nên tệ hơn. Các quán phải xử lý rác thải kịp thời và có biện pháp để đảm bảo môi trường trong sạch hơn.”

Hay tại khu vực phố bia Tạ Hiện, người dân cũng phản ánh về tình trạng rác thải từ các hàng quán nơi đây tạo nên mùi hôi khó chịu. Anh Nguyễn Văn Huy (32 tuổi, Hà Nội) chia sẻ: “Mình và bạn bè thường hay đến Tạ Hiện để thư giãn sau những giờ làm việc căng thẳng. Nhưng thời gian gần đây, mình cảm thấy không khí ở đây bị ô nhiễm nhiều hơn trước, nhất là mùi từ rác thải các quán hàng vỉa hè. Những túi ni lông, hộp xốp, và thức ăn thừa sau khi khách rời đi thường nằm chất đống trên vỉa hè, tạo ra mùi hôi rất khó chịu. Không chỉ vậy, mùi dầu mỡ từ các món chiên xào bị đổ xuống lòng đường cũng làm cho không khí nặng nề hơn.”

Ô nhiễm môi trường nước

Một trong những hệ lụy nghiêm trọng nhất mà vấn nạn xả rác từ các hàng quán vỉa hè để lại đó chính là tình trạng ô nhiễm nguồn nước, đặc biệt là khi rác thải bị rơi xuống các hệ thống cống thoát nước.

Nước thải từ các hàng quán vỉa hè, đặc biệt là các quán ăn thường chứa nhiều chất ô nhiễm như dầu mỡ, hóa chất tẩy rửa, vi khuẩn và các chất hữu cơ khác. Khi xả ra môi trường, nguồn nước thải này có thể gây ô nhiễm môi trường nước sông, hồ, và ao,.. dẫn đến tình trạng nước bị bẩn và không an toàn cho người dân. Nước thải bốc mùi, ô nhiễm không chỉ làm mất mỹ quan đô thị mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng nguồn nước.

Báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy, ô nhiễm nguồn nước do nước thải sinh hoạt đang trở thành vấn đề nghiêm trọng tại nhiều khu vực, đặc biệt là những nơi có nhiều hàng quán vỉa hè.

Theo ghi nhận, các quán ăn vỉa hè khu vực dọc 2 bên đường Nguyễn Quốc Trị (Cầu Giấy, Hà Nội) chủ yếu cung cấp các món ăn nhanh và đồ uống, như phở, bún, sinh tố… và các loại đồ ăn vặt khác. Việc chế biến thực phẩm, rửa bát đĩa và vệ sinh khu vực kinh doanh thường sử dụng một lượng lớn nước. Tuy nhiên, hầu hết các quán ăn ở đây không có hệ thống xử lý nước thải chuyên nghiệp. Thay vào đó, nước thải từ quá trình chế biến và vệ sinh thường được xả trực tiếp ra đường phố hoặc vào các hệ thống cống thoát nước mà không qua xử lý. Nhiều đoạn cống trên đường Nguyễn Quốc Trị thường xuyên bị tắc nghẽn do rác thải và dầu mỡ, dẫn đến ngập úng vào mùa mưa. Nước thải đọng lại có màu sắc đen và mùi hôi thối, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân sống xung quanh.

Tại khu vực chợ Nhà Xanh (Cầu Giấy, Hà Nội), hệ thống thoát nước tại khu vực này cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng do rác thải từ các hàng quán vỉa hè. Nhiều chỗ cống thoát nước bị tắc nghẽn bởi túi ni lông, hộp xốp và thức ăn thừa, khiến nước không thể thoát. Vào những ngày mưa, tình trạng ngập lụt cục bộ tại khu vực này xảy ra thường xuyên, làm cho đường phố càng thêm bẩn thỉu và nguy hiểm. Nước mưa hòa lẫn với dầu mỡ và rác thải, tạo nên những vũng nước bẩn đục ngầu, không chỉ gây trơn trượt mà còn có nguy cơ dẫn đến các bệnh về da và đường hô hấp cho những ai phải thường xuyên qua lại khu vực này.

Bên cạnh đó, tại các con phố ở Hà Nội như phố Lê Duẩn (quận Hoàn Kiếm); phố Tôn Đức Thắng (quận Đống Đa); phố Ngọc Khánh (quận Ba Đình); phố Khâm Thiên (quận Đống Đa)... là những khu vực sầm uất với nhiều quán ăn, cà phê và dịch vụ ăn uống, nước thải từ các hàng quán vỉa hè tại những khu vực này cũng thường xuyên gây tắc nghẽn cống và ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến chất lượng không khí và nước.

Khi rác thải từ các hàng quán vỉa hè bị rơi xuống cống thoát nước, chúng sẽ gây tắc nghẽn hệ thống thoát nước. Tình trạng tắc nghẽn này có thể dẫn đến ngập úng trong mùa mưa, làm nước bẩn dâng lên và tràn vào các khu vực sinh sống của người dân.

Ngoài ra, khi nước thải không được xử lý một cách hiệu quả, các chất ô nhiễm sẽ tích tụ, ảnh hưởng đến chất lượng nước trong hệ thống cống và nguồn nước ngầm.

Ô nhiễm nguồn nước không chỉ gây hại cho môi trường mà còn tác động trực tiếp đến sức khỏe con người. Nước ô nhiễm có thể mang theo vi khuẩn, virus và các hóa chất độc hại, dẫn đến các bệnh truyền nhiễm và các bệnh lý khác. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm nguồn nước là nguyên nhân gây ra hàng triệu ca tử vong mỗi năm, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển.

Cùng với đó, ô nhiễm nguồn nước cũng gây hại cho hệ sinh thái. Các loài cá và động vật sống dưới nước sẽ bị ảnh hưởng bởi chất độc hại trong nước, dẫn đến suy giảm số lượng và đa dạng sinh học. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hệ sinh thái mà còn đến nguồn thực phẩm của con người.

Gây mất cảnh quan đô thị

Sự phát triển bền vững của đô thị không chỉ phụ thuộc vào hạ tầng giao thông, kiến trúc hiện đại mà còn phải dựa vào một môi trường sống trong lành và sạch đẹp. Trong bối cảnh đô thị hóa mạnh mẽ tại Việt Nam, đặc biệt là ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, và Hải Phòng, hàng quán vỉa hè, những quán ăn, quán cà phê hay các điểm bán hàng rong không chỉ đáp ứng nhu cầu ẩm thực đa dạng mà còn góp phần tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo của đô thị. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích đó, tình trạng xả rác từ các quán ăn vỉa hè cũng gây ra những tác động tiêu cực đến cảnh quan đô thị.

Những đống rác, bao bì nhựa vương vãi khắp nơi đã trở thành một thực trạng đáng buồn ở nhiều khu vực. Ngoài ra, nhiều quán ăn cũng không có phương tiện chứa rác thải hợp lý, khiến rác thải dễ dàng bị gió thổi bay, làm ô nhiễm không khí và ảnh hưởng đến cảnh quan.

Cảnh tượng này không chỉ gây khó chịu cho người dân mà còn khiến du khách cảm thấy thất vọng về hình ảnh của thành phố, đặc biệt ở những con phố du lịch nổi tiếng như: Phố đi bộ Hồ Gươm, Nguyễn Huệ,... Hình ảnh các quán ăn lề đường với rác thải chất đống, nước thải đổ ra đường đã ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển du lịch và quảng bá hình ảnh của địa phương.

Đường Thanh Niên (quận Tây Hồ) mặc dù được coi là một trong những cung đường đẹp nhất của Hà Nội với hồ Tây thơ mộng, nhưng tình trạng các quán ăn ven đường nơi đây xả rác, nước thải không đúng quy định đã gây nhiễm môi trường và ảnh hưởng lớn đến cảnh quan. Điều này đi ngược lại với nỗ lực bảo tồn vẻ đẹp tự nhiên của khu vực.

Khu vực phố Bà Triệu (quận Hai Bà Trưng) nổi bật với sự hiện diện của nhiều quán ăn, nhưng cũng thường xuyên phải đối mặt với tình trạng rác thải không được thu gom kịp thời. Những đống rác bừa bãi đã ảnh hưởng đến hình ảnh của con phố, gây mất thiện cảm cho người dân và du khách.

Tại TP.HCM, đường Nguyễn Thị Minh Khai, đường Đinh Tiên Hoàng hay đường Lê Lai,.. đều là những cung đường tập trung nhiều hàng quán vỉa hè. Tuy nhiên, hình ảnh rác thải để gần các xe bán đồ ăn, các quầy hàng đã gây mất mỹ quan và ảnh hưởng đến không khí trong lành của khu vực.

Không chỉ ảnh hưởng đến cảnh quan, rác thải còn làm mất đi giá trị thẩm mỹ của các công trình kiến trúc, công viên và không gian công cộng. Các khu vực được quy hoạch để trở thành những điểm nhấn của thành phố nhưng lại bị bao phủ bởi rác thải sẽ trở nên kém hấp dẫn hơn bao giờ hết.

Ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng

Mỗi ngày, đều có rất nhiều người dân và du khách đi qua các con phố tập trung nhiều hàng quán vỉa hè. Việc tiếp xúc với môi trường ô nhiễm do rác thải có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, đặc biệt là đối với những người tiếp xúc trực tiếp trong khoảng thời gian dài, đó có thể là những người dân sống xung quanh các khu vực này, những du khách, thậm chí chính là chủ của những hàng quán vỉa hè, chủ của những gánh hàng rong,…

Ngoài chất thải rắn, như đã đề cập ở trên, nước thải từ các hàng quán vỉa hè cũng có thể chứa nhiều chất độc hại từ thực phẩm, hóa chất và dầu mỡ. Nếu nguồn thải này không được xử lý đúng cách, nó có thể chảy ra các hệ thống thoát nước, gây ô nhiễm nguồn nước và ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân.

Một số căn bệnh mà con người có thể mắc phải khi sống trong môi trường ô nhiễm do rác thải có thể kể đến như:

Thứ nhất, bệnh về đường tiêu hóa. Một trong những tác động nghiêm trọng nhất của rác thải từ hàng quán vỉa hè là nguy cơ mắc bệnh đường tiêu hóa. Thực phẩm thừa và rác thải có thể tạo ra môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, đặc biệt là các vi khuẩn gây tiêu chảy như Salmonella và E. coli. Người dân, khi tiếp xúc với thực phẩm bị ô nhiễm hoặc nước uống không đảm bảo vệ sinh, có nguy cơ cao mắc các bệnh tiêu hóa.

Thứ hai, các căn bệnh truyền nhiễm. Côn trùng và động vật gặm nhấm sống trong môi trường ô nhiễm có thể mang theo nhiều mầm bệnh. Một số bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, leptospirosis và các bệnh khác có thể dễ dàng lây lan trong cộng đồng do sự hiện diện của những loài này.

Việc tiếp xúc với môi trường ô nhiễm cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ngoài da, viêm nhiễm, và các vấn đề hô hấp.

Môi trường sống ô nhiễm và tình trạng rác thải bừa bãi từ các hàng quán vỉa hè cũng có thể gây ra tâm lý căng thẳng cho người dân. Bởi mỗi ngày, họ đều phải đối mặt với cảnh quan mất vệ sinh, điều này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn ảnh hưởng đến tâm trạng và sức khỏe tinh thần. Những nghiên cứu đã cho thấy, nhiều người có xu hướng cảm thấy bực bội, lo âu, và khó chịu khi sống trong một môi trường ô nhiễm.

Tình trạng xả rác bừa bãi từ các hàng quán vỉa hè đang trở thành một vấn đề nhức nhối, không chỉ ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị mà còn tiềm ẩn nhiều hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng và môi trường sống. Những ảnh hưởng này không chỉ dừng lại ở việc gây ô nhiễm môi trường mà còn tạo ra những rào cản lớn đối với sự phát triển bền vững của các khu vực, đặc biệt là ở những đô thị lớn, từ đó, đòi hỏi những giải pháp quyết liệt và nhanh chóng hơn từ phía chính quyền, các cơ quan chức năng và toàn thể cộng đồng.