Sàn giao dịch số cho nhựa tái chế: Cầu nối cho doanh nghiệp và chuỗi cung ứng xanh

Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 3,9 triệu tấn rác thải nhựa, song chỉ khoảng 33% được tái chế, chủ yếu bởi các cơ sở nhỏ lẻ, chưa đăng ký hoạt động chính thức. Giao dịch mua bán phế liệu hiện diễn ra chủ yếu thông qua mối quan hệ cá nhân, thanh toán bằng tiền mặt, không có hợp đồng, chứng từ hoặc hóa đơn hợp lệ. Điều này khiến chuỗi cung ứng nhựa tái chế khó được chính thức hóa và khó truy xuất nguồn gốc.

Hiện tại, Việt Nam chưa có sàn giao dịch trực tuyến toàn diện dành riêng cho nguyên liệu tái chế. Các nền tảng hiện có chủ yếu tập trung vào hàng hóa tái sử dụng hoặc phế liệu, nhưng thiếu thông tin về nguồn gốc, chất lượng, khiến nhiều doanh nghiệp – đặc biệt là các tập đoàn sản xuất lớn – chưa thể tham gia vì yêu cầu kiểm chứng nghiêm ngặt.

Theo khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), có tới 74% doanh nghiệp tái chế được hỏi đánh giá tích cực về ý tưởng sàn giao dịch nguyên liệu, và 37% cho biết sẵn sàng tham gia. Trong khi đó, khảo sát của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) cho thấy 76% cơ sở tái chế mong muốn mở rộng khách hàng thông qua nền tảng số; 68% lo ngại gian lận trong giao dịch phi chính thức; 59% mong có công cụ thanh toán an toàn và xuất hóa đơn điện tử để phục vụ nghĩa vụ EPR.

Đại diện UNDP cho rằng, để sàn giao dịch số thực sự trở thành mắt xích chiến lược trong chuỗi cung ứng nhựa tái chế, nền tảng cần tích hợp đầy đủ các chức năng cốt lõi như: Xác minh người dùng (KYC) và truy xuất nguồn gốc vật liệu; công cụ thương lượng và đấu giá trực tuyến; hệ thống thanh toán bảo mật, minh bạch; cơ chế giải quyết tranh chấp và xếp hạng tín nhiệm người dùng; khả năng phát hành hóa đơn điện tử và liên thông dữ liệu EPR với cơ quan quản lý.

Đại diện UNDP nhấn mạnh, những yếu tố này không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn mang tính quyết định, giúp thu hút các cơ sở tái chế phi chính thức tham gia vào hệ sinh thái chính quy. Khi dữ liệu được số hóa, cơ quan quản lý có thể theo dõi lượng phế liệu lưu thông theo thời gian thực, kiểm soát mức độ thực hiện EPR của từng doanh nghiệp và hỗ trợ đánh giá tiến độ thực hiện mục tiêu kinh tế tuần hoàn.

Mô hình sàn giao dịch số nếu được triển khai hiệu quả sẽ mang lại nhiều lợi ích đồng thời minh bạch hóa thị trường phế liệu, tăng khả năng truy xuất nguồn gốc, giảm gian lận trong chuỗi cung ứng, và hỗ trợ quản lý nhà nước trong công tác giám sát, cấp phép, cũng như hoạch định chính sách về môi trường.

Đây cũng là một trong những định hướng được nêu tại Quyết định số 687/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển Kinh tế tuần hoàn quốc gia, trong đó nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số như một động lực then chốt để quản lý tài nguyên hiệu quả và thúc đẩy tái chế trong sản xuất.

[VIDEO] Đà Nẵng ưu tiên tái chế rác thải, giảm áp lực chôn lấp