TP.HCM tăng tốc hoàn thành dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng

Ngập triều – Nỗi ám ảnh của đô thị hơn 10 triệu dân

Tại TP.HCM, mỗi khi mưa lớn trùng với kỳ triều cường, hàng loạt tuyến đường lại biến thành “sông”. Người dân vất vả di chuyển trong cảnh bì bõm, xe chết máy, giao thông tắc nghẽn, nhà cửa hư hỏng, đời sống sinh hoạt bị đảo lộn.

Theo thống kê, thành phố hiện còn hàng chục điểm ngập cố hữu, tập trung ở các quận, huyện như Nhà Bè, Bình Thạnh, Thủ Đức, Hóc Môn. Các khu vực chợ Thủ Đức, công viên Làng Hoa (quận Gò Vấp cũ) hay những tuyến đường Quốc Hương, Tống Hữu Định, Thảo Điền… thường xuyên chìm sâu trong nước mỗi khi triều lên.

Nguyên nhân được xác định là hệ thống thoát nước xuống cấp, quy hoạch thiếu đồng bộ, không theo kịp tốc độ đô thị hóa. Dù thành phố liên tục nâng cấp, cải tạo hệ thống thoát nước, các tuyến cống mới vẫn không đủ sức gánh, khiến toàn bộ mạng lưới thường xuyên quá tải.

Dư luận nhiều lần bức xúc khi các dự án chống ngập triển khai chậm, vốn đầu tư lớn nhưng hiệu quả chưa rõ rệt. Tình trạng “cứ mưa là ngập, cứ triều là lụt” kéo dài nhiều năm làm giảm niềm tin của người dân.

Dự án 10.000 tỷ đồng – kỳ vọng giải tỏa điểm nghẽn

Trong bối cảnh đó, từ năm 2016, TP.HCM khởi công dự án “Giải quyết ngập do triều khu vực TP.HCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu - giai đoạn 1” với tổng vốn gần 10.000 tỷ đồng, do Tập đoàn Trung Nam làm chủ đầu tư theo hình thức BT. Đây được xem là công trình kiểm soát ngập quy mô lớn nhất miền Nam hiện nay.

Dự án gồm 6 cống kiểm soát triều khổng lồ (Bến Nghé, Tân Thuận, Phú Xuân, Mương Chuối, Cây Khô, Phú Định), 7,8 km đê kè ven sông Sài Gòn cùng 68 cống nhỏ. Hệ thống khi hoàn thành sẽ ngăn triều từ sông Sài Gòn và sông Nhà Bè xâm nhập nội đô, đồng thời kết hợp các trạm bơm công suất lớn để chủ động điều tiết mực nước.

Theo tính toán, công trình sẽ kiểm soát ngập cho 570 km² diện tích với khoảng 6,5 triệu dân, bảo vệ 5/7 tuyến trục chính thường xuyên ngập. Đây là kỳ vọng lớn trong việc cải thiện môi trường sống, giảm thiệt hại kinh tế - xã hội, đồng thời tạo bước ngoặt trong quá trình phát triển đô thị.

Tháo gỡ vướng mắc, quyết tâm về đích

Mặc dù đã đạt 93,33% khối lượng, dự án vẫn chưa thể vận hành do vướng mắc về thanh toán và giải ngân vốn. Tháng 8/2025, UBND TP.HCM đã lập Tổ công tác đặc biệt do Phó Chủ tịch Bùi Xuân Cường làm tổ trưởng, tập trung xử lý các vấn đề liên quan đến hợp đồng BT, quỹ đất và nguồn vốn. Thành phố đặt mục tiêu hoàn tất toàn bộ thủ tục trong tháng 10/2025 để đưa công trình về đích sau gần một thập kỷ thi công.

Một trong các giải pháp được đưa ra là thanh toán khối lượng hoàn thành bằng tiền mặt và quỹ đất, hoặc để Quỹ Đầu tư Phát triển Thành phố (HFIC) tạm vay khoảng 1.800 tỷ đồng trước khi ngân sách hoàn trả. Theo lãnh đạo thành phố, nếu dự án tiếp tục chậm trễ, chi phí sẽ đội lên, trong khi thiệt hại do ngập vẫn đè nặng lên đời sống người dân.

Song song với dự án trọng điểm này, TP.HCM cũng triển khai nhiều công trình chống ngập cục bộ khác như xử lý ngập ở Thảo Điền, chợ Thủ Đức, chống sạt lở bán đảo Thanh Đa, nạo vét kênh rạch.

Các chuyên gia cho rằng, chống ngập không thể chỉ trông vào một siêu dự án. TS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP.HCM, nhận định thành phố cần chuyển từ tư duy “thoát nước nhanh” sang “sống chung với nước”, như mô hình công viên ngập nước, không gian xanh của nhiều đô thị trên thế giới.

PGS.TS Nguyễn Phú Quỳnh, Phó viện trưởng Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, nhấn mạnh việc tận dụng mặt nước làm hồ điều hòa, kết hợp công trình kiểm soát triều với quy hoạch đô thị thân thiện môi trường.

Giữ lại và mở rộng diện tích thấm nước, tăng cường cây xanh, công viên, hồ điều hòa không chỉ làm đẹp cảnh quan mà còn giảm tải cho hệ thống thoát nước. Bên cạnh đó, thành phố cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ như bản đồ ngập số, hệ thống cảnh báo thời gian thực, mô hình dự báo thủy văn để quản lý chủ động hơn.

Một đô thị chống ngập bền vững cũng cần sự chung tay của người dân. Việc giữ sạch kênh rạch, không xả rác bừa bãi, hạn chế bê tông hóa sân vườn… là những hành động nhỏ nhưng thiết thực, góp phần nâng cao hiệu quả của hệ thống hạ tầng chống ngập.

TP.HCM siết chặt quản lý, bảo vệ nguồn nước ngầm