Vì sao miền Trung hứng chịu đợt lũ vượt mọi kỷ lục?

Theo ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, nguyên nhân chính của đợt lũ diện rộng và bất thường này xuất phát từ tổ hợp các hình thái thời tiết cực đoan hoạt động đồng thời. Trên cao, nhiễu động gió Đông ở tầng 1.500 - 5.000m phát triển mạnh, kết hợp với không khí lạnh cường độ rất mạnh từ đêm 17/11 tạo nên vùng hội tụ ẩm sâu. Hơi nước từ Biển Đông liên tục được bổ sung, gặp dãy Trường Sơn án ngữ nên hình thành đối lưu mạnh kéo dài nhiều ngày. Lượng mưa tại nhiều khu vực vượt xa khả năng tiêu thoát tự nhiên.

Địa hình sông ngòi miền Trung với các lưu vực ngắn và độ dốc lớn khiến nước đổ về hạ lưu rất nhanh. Lũ ống, lũ quét và lũ dâng đột ngột chỉ trong vài giờ. Cùng lúc, triều cường dâng cao khiến quá trình thoát nước càng chậm, gây ngập sâu và lan rộng.

Bên cạnh yếu tố thời tiết và địa hình, biến đổi khí hậu được coi là tác nhân quan trọng làm gia tăng tần suất các trận mưa cực đoan. Nhiều trạm ghi nhận lượng mưa vượt mọi kỷ lục từng đo được trong vòng 50 năm. Lượng mưa tích lũy từ tháng 10 đến giữa tháng 11 cũng cao hơn trung bình nhiều năm 120 - 200%, khiến đất bão hòa, tạo điều kiện cho lũ lớn hình thành nhanh chóng.

Thống kê từ Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia cho thấy lượng mưa từ 15 đến 21/11 tại nhiều khu vực tăng đột biến: Bình Điền (Huế) 912mm; Tam Trà (Đà Nẵng) 844,8mm; Sơn Tây (Quảng Ngãi) 834,2mm; Canh Liên (Gia Lai) trên 1.000mm; Sông Hinh (Đắk Lắk) vượt 1.800mm – những con số hiếm gặp trong quan trắc khí tượng Việt Nam.

Trên các sông lớn từ Quảng Trị đến Khánh Hòa và một phần Tây Nguyên, nhiều trạm đo ghi nhận mực nước vượt mức báo động 3 và phá kỷ lục lịch sử: sông Ba vượt đỉnh lũ năm 1993; sông Kỳ Lộ vượt mức năm 2009; sông Dinh Ninh Hòa vượt đỉnh năm 1986. Việc 3 - 5 lưu vực đồng loạt vượt lũ lịch sử được đánh giá là cực kỳ hiếm trong hơn nửa thế kỷ.

Giới chuyên môn nhận định thời điểm xuất hiện lũ lớn năm nay cũng bất thường. Trong 30 năm qua, lũ lớn Nam Trung Bộ chủ yếu xảy ra trước 15/11, song năm 2025 lũ lại đến muộn, cho thấy quy luật truyền thống đang thay đổi dưới tác động của biến đổi khí hậu, khi hoàn lưu, bão và áp thấp ngày càng vận động khó lường.

Trận lũ lịch sử kéo dài từ 16 đến 22/11 một lần nữa cho thấy tính dễ tổn thương của khu vực miền Trung – Tây Nguyên trước các hiện tượng thời tiết cực đoan. Sau hàng loạt đợt mưa lũ lớn trước đó tại Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, khu vực Nam Trung Bộ lại trở thành tâm điểm thiên tai, đặt ra yêu cầu cấp bách về nâng cao năng lực dự báo, quản lý rủi ro và phòng chống thiên tai cho các địa phương.

Biển Đông có thể xuất hiện 1–2 bão, mưa lớn dồn dập ở Trung Bộ cuối tháng 11