Các con sông của Đông Nam Á đang bị ô nhiễm nặng

Sự phát triển kinh tế và đô thị hóa nhanh chóng đã dẫn đến suy thoái và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, bao gồm cả nước mặt và các dịch vụ hệ sinh thái liên quan. Nhiều con sông trong khu vực Đông Nam Á bị ô nhiễm nặng với chất thải sinh hoạt, công nghiệp và nông nghiệp, chỉ số chất lượng nước (WQI) sụt giảm ở mức không an toàn.

Con sông nổi tiếng nhất ở Đông Nam Á là sông Mê Kông, trải dài qua năm quốc gia trong khu vực. Đây cũng là con sông dài thứ 12 trên thế giới, là nguồn nước chính cho nhu cầu sinh hoạt, cá và nông nghiệp cho hàng triệu người. Tuy nhiên, điều mà nhiều người không biết về nó, do chứa nhiều rác thải, hiện Mê Kông đang trở thành một trong những con sông ô nhiễm nhất trong khu vực.

Ảnh minh họa

Vấn đề ô nhiễm của các con sông không có gì mới. Trên thực tế, tình trạng ô nhiễm đang diễn ra trong khu vực đã bắt nguồn từ nhiều thế kỷ trước. Các nguồn nước tự nhiên ở Đông Nam Á đang chịu áp lực mạnh mẽ vì sự gia tăng dân số, đô thị hóa và biến đổi khí hậu. Sông Marilao chảy qua Metro Manila ở Philippines có mức độ ô nhiễm cao đang gây nhiều lo ngại cho cả chính phủ Philippines cũng như thế giới. Các vật thể nguy hiểm, không thể tái chế như chai nhựa, dép cao su, và vô số những chất thải khác được tìm thấy trên sông. Các sản phẩm chất thải công nghiệp độc hại được đổ xuống sông mỗi ngày, trong khi rác thải sinh hoạt cũng được vứt vào Marilao với số lượng rất lớn.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, mức độ ô nhiễm ở các con sông của Metro Manila rất cao đến nỗi chúng nó thể được coi là “cống mở”. Nguyên nhân chính là chất thải dân cư chưa được xử lý chảy trực tiếp vào các mạch nước. Theo thống kê chính thức, chỉ có 20 – 30 % hộ gia đình của thành phố được kết nối với hệ thống thoát nước. 70 % còn lại của các hộ gia đình có bể tự hoại, tức là có rất nhiều trường hợp rò rỉ chất thải vào tầng nước ngầm.

Một con sông khác trong khu vực là Citarum chảy qua tỉnh Tây Java của Indonesia. Sông Citarum là một nguồn tài nguyên quan trọng hỗ trợ cho nông nghiệp, cấp nước, công nghiệp, thủy sản và sản xuất điện.

Tuy nhiên, hiện tại nó chứa đầy hàng tấn chất thải sinh hoạt, công nghiệp và mức thủy ngân trong con sông này cao gấp 100 lần so với những con sông bình thường. Ngoài ra, còn có ba đập nhà máy thủy điện dọc theo sông nhưng với vấn đề ô nhiễm trầm trọng hơn, các nhà máy này sẽ không thể hoạt động. Do đó, khiến các cộng đồng xung quanh sống mà không có điện. Các con sông khác trong khu vực cũng đang đối mặt với ô nhiễm bao gồm: sông Irrawady ở Myanmar, Chao Phraya ở Thái Lan và Kinabatangan ở Malaysia.

Một số chính phủ ở Đông Nam Á đã xem xét vấn đề một cách nghiêm túc. Ví dụ, ý định của chính phủ Malaysia là biến các dòng sông của thủ đô liên bang thành một điểm trọng tâm vào năm 2020 đang được thực hiện với các công việc làm sạch theo dự án River of Life (ROL) đang được tiến hành. Dự án làm sạch sông trong suốt quãng đường dài 110 km hiện đã hoàn thành 86% và sẽ sớm đủ an toàn cho mục đích giải trí. Công việc làm sạch bao gồm nhiều giai đoạn, như lắp đặt bẫy rác và nâng cấp các ao hứng lũ, nhà máy xử lý nước thải cũng như hệ thống thoát nước.

Để giải quyết vấn đề này và thúc đẩy cách tiếp cận hiệu quả cho phát triển đô thị bền vững trong khu vực, các nhà hoạch định chính sách phối hợp với khu vực tư nhân và cộng đồng tài trợ quốc tế phải áp dụng cách tiếp cận tổng hợp để bảo vệ các vùng nước đô thị, bao gồm bằng cách phát triển các khung pháp lý liên quan và các cơ chế thực thi. Cũng cần phải bắt đầu các nghiên cứu toàn diện về định giá các lợi ích liên quan đến nước.

Các chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng là bước sau cùng nhưng không kém phần quan trọng cần phải được thúc đẩy thông qua các chiến dịch và giáo dục cũng như minh bạch thông qua các chương trình tiếp cận cộng đồng.

Minh Anh (t/h)