Cơ thể bị ảnh hưởng thế nào khi tiếp xúc với bụi mịn PM2.5?

PM2.5 là nhóm hạt bụi có đường kính khoảng 2,5 micromet, nhỏ hơn sợi tóc người nhiều lần. Chính kích thước cực nhỏ khiến chúng dễ vượt qua các hàng rào bảo vệ tự nhiên của cơ thể, không bị giữ lại ở mũi hay họng như bụi lớn, mà đi thẳng xuống sâu trong hệ hô hấp.

Khi không khí chứa nồng độ PM2.5 cao, mỗi nhịp hít thở đều mang theo những hạt li ti này đi qua khí quản, phế quản và tiến tới phế nang – nơi diễn ra sự trao đổi oxy giữa không khí và máu. Tại đây, lớp màng phế nang – mao mạch vốn rất mỏng trở thành điểm để một phần bụi siêu mịn xuyên qua và hòa vào hệ tuần hoàn.

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam, cho biết mối nguy của PM2.5 không chỉ đến từ kích thước. Trên bề mặt mỗi hạt bụi thường bám kim loại nặng như chì, cadimi, các hợp chất hữu cơ độc hại hoặc độc tố vi khuẩn. Chúng hoạt động như những “phương tiện siêu nhỏ” chở đầy chất độc, âm thầm di chuyển đến nhiều cơ quan trong cơ thể.

Ở cấp độ tế bào, những hạt bụi này kích hoạt chuỗi phản ứng gây hại kéo dài. Các độc chất trên bề mặt hạt bụi thúc đẩy sự hình thành gốc oxy phản ứng, dẫn đến stress oxy hóa. Ty thể – “nhà máy năng lượng” của tế bào bị tổn thương từ màng đến DNA, khiến hoạt động tế bào suy giảm. Khi các tế bào hư hại tăng số lượng, cơ thể sẽ phát tín hiệu báo động bằng cách giải phóng các chất trung gian gây viêm, không chỉ ở phổi mà còn lan rộng sang nhiều cơ quan khác.

Hệ quả xuất hiện lặng lẽ nhưng kéo dài. Đường thở bị kích thích khiến người bệnh dễ ho, khò khè và cảm thấy nặng ngực. Các mạch máu chịu ảnh hưởng từ phản ứng viêm và stress oxy hóa trở nên kém đàn hồi, dễ hình thành mảng xơ vữa và cục máu đông. Khi bụi và độc chất theo dòng máu di chuyển đến xa hơn, tim, não, thận hay hệ thần kinh đều có thể bị tác động.

Phơi nhiễm kéo dài góp phần làm tăng nguy cơ các bệnh hô hấp mạn tính như hen phế quản, COPD. Ở người trung niên và cao tuổi, khả năng mắc nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ tăng lên rõ rệt. Trẻ em – nhóm dễ bị tổn thương nhất có thể chịu ảnh hưởng đến sự phát triển của phổi và não, từ đó để lại hệ quả sức khỏe lâu dài.

Các chuyên gia y tế nhận định ô nhiễm không khí không chỉ dừng lại ở cảm giác khó chịu như đau họng hay cay mắt. Mỗi ngày sống trong môi trường nhiều bụi mịn đồng nghĩa với việc cơ thể âm thầm tiếp nhận những “xe chở độc chất”, tạo nên những tổn thương tích tụ theo thời gian.

Sương mù dày đặc bao phủ Hà Nội, chất lượng không khí xuống mức xấu đến rất xấu