Giải pháp giảm phát thải khí nhà kính trong canh tác lúa

Biến đổi khí hậu (BĐKH) trong thời gian qua đã gây ra nhiều tác động tiêu cực đến nước ta. Khí nhà kính (KNK) hiện được coi là nguyên nhân chủ yếu làm tăng nhiệt độ toàn cầu, gây nên BĐKH. Có nhiều ngành sản xuất tham gia vào phát thải KNK. Tại các nước phát triển thì KNK chủ yếu từ ngành công nghiệp và năng lượng, còn tại các nước đang phát triển, nhất là các nước trồng lúa thì KNK chủ yếu xuất phát từ nông nghiệp.

Tại Việt Nam, nông nghiệp đóng góp 43,1% tổng phát thải KNK. Các hoạt động nông nghiệp như canh tác lúa, lên men dạ cỏ gia súc nhai lại, sử dụng đất nông nghiệp, quản lý chất thải chăn nuôi, xử lý phụ phẩm nông nghiệp là những nguồn phát thải KNK chủ yếu.

Ảnh minh họa

Sản xuất lúa theo hướng chất lượng, an toàn và giảm khí thải nhà kính không phải là chuyện quá mới mẻ vì đã có nhiều nông dân thực hiện và đã khẳng định được hiệu quả. Trong sản xuất lúa, các loại khí thải nhà kính chủ yếu gồm khí CH4, N2O và khí CO2. Theo bà Nguyễn Kim Thu, Phụ trách Bộ môn Khoa học Đất và Vi sinh, Viện Lúa ĐBSCL, nóng lên toàn cầu là vấn đề rất cấp thiết cần được giải quyết và hiện chúng tôi cũng đã và đang triển khai một số dự án nhằm nghiên cứu, tìm cách hỗ trợ nông dân giảm khí thải nhà kính trong canh tác.

Viện Lúa đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) và Nhà nước quan tâm hỗ trợ kinh phí để thực hiện một số dự án tổng hợp các biện pháp kỹ thuật vào trong vùng canh tác để đánh giá phát thải khí nhà kính. Từ năm 2016 đến nay, Viện đã thực hiện các dự án: Đề tài nghiên cứu, xây dựng gói kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất lúa tại các tỉnh ĐBSCL; Xây dựng quy trình canh tác lúa bền vững cho 4 vùng sinh thái (vùng nước ngọt, nước lợ, nhiễm mặn và nhiễm phèn) tại ĐBSCL thuộc Dự án VnSAT. Qua kết quả nghiên cứu và đánh giá từ các mô hình trình diễn của 2 dự án này cho thấy, lượng khí thải nhà kính trong canh tác lúa đã giảm rõ rệt khi nông dân thực hiện tốt các biện pháp kỹ thuật. Đặc biệt, là thực hiện làm đất bằng phẳng; xử lý tốt rơm rạ, hạn chế cho rơm phân hủy trong điều kiện hiếm khí; gieo cấy thưa; tưới nước và bón phân tiết kiệm, hợp lý….

Trong quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp hiện nay, ngoài việc cần có các biện pháp kỹ thuật để giảm chi phí đầu vào, tăng hiệu quả và tăng giá trị gia tăng thì vấn đề giảm phát thải nhà kính và bảo vệ môi trường cũng rất quan trọng. Do vậy, Cục Trồng trọt cũng đang phối hợp Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV) và các bên liên quan thực hiện Dự án Sản xuất lúa bền vững và giảm phát thải khí nhà kính Agreults (AVERP). Ông Nguyễn Như Cường, Quyền Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ NN&PTNT, cho biết: “Dự án AVERP đã được triển khai thực hiện rất hiệu quả tại tỉnh Thái Bình và chúng tôi muốn nhân rộng, phát triển trên phạm vi cả nước. Dự án này khuyến khích các đơn vị, doanh nghiệp tham gia hỗ trợ nông dân thực hiện và đưa ra các gói kỹ thuật đảm bảo về hiệu quả kinh tế, đảm bảo được vấn đề môi trường và giảm phát thải khí nhà kính. Sau đó có một Ban Cố vấn và Tổ chức độc lập đánh giá gói kỹ thuật đó có đạt hiệu quả không và trao giải thưởng cho các đơn vị doanh nghiệp đã đầu tư thực hiện, với giá trị tiền thưởng rất lớn”.

Để giảm phát thải khí nhà kính trong canh tác lúa, nông dân cần tránh việc đốt rơm rạ sau thu hoạch lúa mà xử lý bằng chế phẩm sinh học và cày vùi vào đất hoặc thu gom, đồng thời thực hiện gieo cấy thưa gắn với bón phân, tưới nước tiết kiệm. Áp dụng kỹ thuật tưới lúa “ướt khô xen kẽ”, sử dụng phân bón hữu cơ và các loại phân bón thế hệ mới, tiết kiệm đạm, lân giúp giảm thất thoát phân bón, giảm phát thải khí nhà kính. Cây lúa không phải lúc nào cũng cần ngập nước và chỉ cần bơm nước vào ruộng cao tối đa 5cm. Đặc biệt, việc áp dụng kỹ thuật tưới “ướt khô xen kẽ” vừa giúp giảm khí thải nhà kính, vừa giúp tiết kiệm nước tưới và giảm chi phí, cũng như giúp cây lúa chắc khỏe, ít đổ ngã.

Minh Anh (t/h)