Giảm phát thải khí mê-tan: Bài toán cân bằng giữa phát triển và chuyển đổi xanh

Giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là CO₂ và khí mê-tan, đang trở thành nhiệm vụ ưu tiên trong bối cảnh thế giới đối mặt với biến đổi khí hậu. Đối với Việt Nam, một quốc gia đang tăng trưởng nhanh, việc hiện thực hóa các cam kết cắt giảm phát thải đi kèm không ít khó khăn, nhất là khi mục tiêu kinh tế và môi trường buộc phải được cân đối. Đây không chỉ là vấn đề của Chính phủ mà cần có sự tham gia của toàn xã hội.

Áp lực từ nhu cầu năng lượng

Một trong những thách thức lớn nhất xuất phát từ ngành năng lượng. Kinh tế phát triển kéo theo nhu cầu sử dụng điện tăng mạnh. Trong nhiều năm, nhiệt điện than vẫn giữ vai trò then chốt nhưng lại là nguồn phát thải lớn. Để giảm phát thải, Việt Nam phải hạn chế phát triển nhiệt điện than và chuyển sang các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió hay điện mặt trời.

Những bước đầu đã được triển khai. Ví dụ, các dự án điện gió ngoài khơi tại Cà Mau và Lâm Đồng đã vận hành, nâng tổng công suất điện gió của cả nước lên hơn 4.000 MW tính đến cuối năm 2022. Tuy nhiên, chi phí đầu tư cao và hạn chế về hệ thống truyền tải khiến việc mở rộng năng lượng tái tạo gặp trở ngại. Nếu cắt giảm nhiệt điện quá nhanh khi nguồn thay thế chưa đủ mạnh, nguy cơ thiếu điện có thể ảnh hưởng trực tiếp tới sản xuất và tăng trưởng kinh tế.

Nông nghiệp xanh – Hướng đi khả thi

Nông nghiệp, đặc biệt là chăn nuôi và trồng lúa, là nguồn phát thải mê-tan đáng kể. Chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng xanh hơn đòi hỏi đầu tư và đào tạo cho người nông dân.

Một số mô hình đã chứng minh hiệu quả. Tại Hưng Yên, phương pháp tưới luân phiên (AWD) trên ruộng lúa giúp giảm phát thải mê-tan và tiết kiệm nước mà vẫn duy trì năng suất. Trong lĩnh vực chăn nuôi, hệ thống hầm biogas tại Ninh Bình, Đồng Nai vừa xử lý chất thải, giảm ô nhiễm vừa tạo nguồn nhiên liệu sử dụng trong gia đình. Nếu được mở rộng, nông nghiệp bền vững không chỉ giúp giảm phát thải mà còn tạo lợi thế xuất khẩu sang các thị trường giàu yêu cầu xanh.

Công nghiệp và chất thải: Yêu cầu đổi mới công nghệ

Trong lĩnh vực công nghiệp, nhiều doanh nghiệp vẫn sử dụng công nghệ lạc hậu, phát thải cao. Việc đổi mới công nghệ tạo ra áp lực tài chính lớn, đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy vậy, nếu không chuyển đổi, nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu là rất rõ ràng khi các tiêu chuẩn khí thải ngày càng siết chặt.

Ở lĩnh vực chất thải, sự thay đổi cũng đang diễn ra. Nhà máy điện rác Sóc Sơn (Hà Nội), vận hành từ năm 2022, có thể xử lý khoảng 4.000 tấn rác/ngày và sản xuất tới 75 MW điện. Dự án này cho thấy đầu tư lớn ban đầu có thể mang lại lợi ích lâu dài: xử lý rác hiệu quả, đồng thời tạo ra năng lượng sạch.

Dù còn nhiều rào cản, hành trình giảm phát thải đang mở ra hướng phát triển mới. Chuyển đổi năng lượng có thể tạo ra ngành công nghiệp công nghệ xanh, góp phần tạo việc làm và tăng sức cạnh tranh. Sản phẩm nông nghiệp, công nghiệp đạt chuẩn xanh sẽ dễ tiếp cận thị trường quốc tế hơn. Bên cạnh đó, việc giảm phát thải giúp cải thiện sức khỏe cộng đồng và giảm chi phí y tế.

Để cân bằng giữa giảm phát thải và duy trì tăng trưởng, Việt Nam cần xây dựng lộ trình phù hợp. Trước mắt, nên ưu tiên các giải pháp hiệu quả và ít tốn kém như tăng hiệu suất năng lượng, giảm thất thoát khí mê-tan trong khai thác dầu khí hay mở rộng mô hình biogas trong chăn nuôi. Về dài hạn, cần cơ chế khuyến khích mạnh mẽ hơn cho công nghệ xanh và huy động nguồn vốn quốc tế thông qua các quỹ khí hậu.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để bảo đảm phát triển bền vững, nhưng điều đó chỉ có thể đạt được khi giảm phát thải được xem là trách nhiệm của toàn xã hội, không chỉ riêng ngành hay lĩnh vực nào.

Kiểm kê khí nhà kính – Điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp bước vào thị trường các-bon