Lượng rác thải nhựa từ thương mại điện tử khả năng sẽ lên tới 800 nghìn tấn/năm

Theo báo cáo chất thải nhựa bao bì thương mại điện tử tại Việt Nam 2023 của WWF Việt Nam do Nhóm tác giả Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam thực hiện vừa công bố. Trong khuôn khổ dự án "Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam", nhóm nghiên cứu đã thực hiện một khảo sát về chất thải nhựa bao bì từ thương mại điện tử tại Việt Nam nhằm xây dựng báo cáo với số liệu định lượng về việc sử dụng bao bì nhựa phát sinh từ thương mại điện tử tại Việt Nam, từ đó có thể tìm kiếm các cơ hội và biện pháp can thiệp hướng đến mục tiêu giảm thiểu rác thải nhựa thất thoát ra môi trường.

Những năm gần đây, thương mại điện tử của Việt Nam tăng trưởng nhanh. Bán lẻ trực tuyến sử dụng nhiều bao bì đặc biệt là vật liệu và dụng cụ nhựa. Tuy nhiên, đến nay chưa có một nghiên cứu nào ở Việt Nam đưa ra đánh giá định lượng quy mô bao bì, vật liệu, dụng cụ nhựa phát sinh từ kinh doanh trực tuyến.

Trên phạm vi toàn cầu, sau một thập kỷ tăng trưởng mạnh mẽ, kể cả 2 năm trải qua đại dịch Covid-19, từ năm 2022, tốc độ tăng trưởng của bán lẻ trực tuyến trên phạm vi toàn thế giới đã chậm lại. Tuy nhiên, xu hướng trong giai đoạn từ 2023-2026, tốc độ tăng trưởng của bán lẻ trực tuyến vẫn cao hơn gấp đôi so với bán lẻ truyền thống.

Ước tính doanh thu bán lẻ trực tuyến toàn cầu năm 2023 đạt 2,6 nghìn tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng 11% và chiếm 28% so với bán lẻ truyền thống.

Dự kiến tới năm 2025, quy mô thương mại điện tử toàn cầu có thể đạt 7,4 nghìn tỷ USD và băng 31% so với bán lẻ truyền thống.

Khu vực Đông Nam Á có tốc độ tăng trưởng bán lẻ trực tuyến nhanh nhất so với các khu vực khác trên thế giới. Quy mô chung của thương mại điện tử khu vực năm 2023 vượt 200 tỷ USD và có thể đạt gần 300 tỷ USD vào năm 2025.

Tại Việt Nam, trong suốt 7 năm qua, thương mại điện tử luôn giữ được tốc độ tăng trưởng từ 16-30%, tuy nhiên nhiều chuyên gia vẫn đưa ra dự đoán rằng mức tăng trưởng thương mại điện tử của Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục bùng nổ trong những năm tới và sẽ cán mốc 39 tỷ USD vào năm 2025.

Đi cùng với đó, là sự gia tăng nhanh chóng trong việc sản xuất, tiêu thụ các loại bao bì, bao gồm bao bì sử dụng trong đóng gói và vận chuyển. Tuy nhiên, song song với các lợi ích mang lại như rẻ, bền, đa dạng cho nhiều mục đích sử dụng khác nhau, sản phẩm cuối của quá trình sử dụng các sản phẩm nhựa là các loại chất thải nhựa.

Việc sản xuất và tiêu dùng bao bì nhựa ngày một nhiều hơn, trong khi hệ thống thu hồi, xử lý, và giảm thiểu chất thải nhựa vẫn còn nhiều bất cập, đang là một thách thức trong công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam.

Nhằm tìm hiểu về việc sử dụng bao bì nhựa phát sinh từ thương mại điện tử tại Việt Nam, Dự án "Giảm rác thải nhựa đại dương" đã thực hiện một khảo sát về chất thải nhựa bao bì từ thương mại điện tử tại Việt Nam và xây dựng Báo cáo chất thải nhựa bao bì từ thương mại điện tử tại Việt Nam 2023.

Theo nghiên cứu này, quy mô thị trường bán lẻ hàng hoá trực tuyến năm 2023 của Việt Nam ước tính khoảng 17,3 tỷ USD với tổng số gói, kiện hàng hoá là 1,84 tỷ. Đồng thời, quy mô của dịch vụ gọi đồ ăn công nghệ ước đạt trên 1,4 tỷ USD.

Bao bì phổ biến cho các gói, kiện hàng hoá trong bán lẻ trực tuyến là hộp carton, túi giấy hoặc túi nilon. Vật liệu phụ dùng để chèn, lót, bọc bao gồm băng keo nhựa hoặc băng keo giấy, xốp nilon bong bóng khí hoặc giấy hay thùng carton cắt sợi để chèn hàng hoá, mút xốp hoặc giấy cố định sản phẩm, màng bọc nilon, màng bọc hay nhựa sinh học có khả năng tự phân huỷ quấn quanh hàng hoá.

Trên cơ sở tính toán quy mô bán lẻ trực tuyến và các dữ liệu về số đơn hàng, phân bổ khối lượng đơn hàng, giá trị trung bình của đơn hàng theo các kênh mua bán, mức độ sử dụng bao bì, vật liệu nhựa, có thể thấy năm 2023 thương mại điện tử ở Việt Nam sử dụng 332 nghìn tấn bao bì, trong đó khối lượng bao bì nhựa các loại là 171 nghìn tấn.

Theo tính toán của nhóm chuyên gia tư vấn từ Hiệp hội Thương mại điện tử, với tốc độ tăng trưởng trên 25% mỗi năm có thể tới năm 2030 quy mô thương mại điện tử Việt Nam sẽ gấp trên 4,7 lần hiện tại, khi đó lượng rác thải nhựa từ thương mại điện tử sẽ lên tới 800 nghìn tấn/năm.

Phần lớn hoạt động thương mại điện tử ở Việt Nam tập trung ở các địa phương ven biển hoặc bên sông đổ trực tiếp ra biển như Tp. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Huế, Cần Thơ, Nha Trang. Do hầu hết rác thải nhựa từ thương mại điện tử bị bỏ lẫn với rác thải sinh hoạt nên chưa được thu gom, phân loại, tái chế hoặc xử lý thân thiện với môi trường nên tỷ lệ cao rác thải nhựa từ thương mại điện tử sẽ đổ ra biển.

Từ thực trạng sử dụng bao bì, vật liệu nhựa trong thương mại điện tử, các chuyên gia đã khuyến nghị về việc triển khai kinh tế tuần hoàn trong thương mại điện tử, giảm mức độ sử dụng, tăng tỷ lệ thu gom, tái sử dụng, tái chế bao bì, vật liệu nhựa. Trong đó, cần nhanh chóng tuyên truyền nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường của người tiêu dùng và trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, đặc biệt là các nền tảng bán hàng trực tuyến.